KIRISH………………………………………………………………………...
14
1.2. Korxonalarda asosiy fondlarni eskirishi, ularni baholash va ta’mirlash
Xo’jalik amaliyotida asosiy fondlar natural va qiymat ko’rinishida hisobga
olinadi. Agar asosiy fondlarni
natural baholash-ishlab
chiqarishni texnik jihatdan
qayta qurollantirish va zamonaviylashtirish masalalarini hal qilish,
asbob-
uskunalarni ta’mirlash uchun ularning guruh va turlari bo’yicha grafiklar tuzish,
shuningdek, ta’mirlash vositalariga bo’lgan ehtiyojni
aniqlash imkonini bersa,
qiymat bo’yicha baholash esa, asosiy fondlarni
qayta ishlab chiqarishni
rejalashtirish, ularning mavjud hajmini aniqlash,
amortizasiya hajmini belgilash,
asosiy fondlar va ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish darajasini tahlil qilish
va hokazolarda muhim ahamiyat kasb etadi.
Asosiy fondlarni baholashning quyidagi usullari mavjud:
boshlang’ich
qiymat bo’yicha - asosiy vositalarni yaratish yoki sotib olish uchun sarflangan
xarajatlar majmuidan iborat bo’lib, asosiy fondlar yoki ularning alohida qismlarini
foydalanishga topshirish uchun yaroqli holga keltirish bilan bog’liq bo’lgan-ularni
keltirish, o’rnatish kabi xarajatlarni hisobga olgan holda yuzaga keluvchi qiymat.
Masalan, bitta mashina yoki uskunaning boshlang’ich qiymati – bu,
korxonaning mazkur mashina yoki uskunani ma’lum bir sanada sotib olgan va bu
haqda buxgalteriya hujjatlarida qayd qilingan sotib olish narxidir.
Fan-texnik taraqqiyoti natijasida asosiy fondlarni
ishlab chiqarish shartlari
va omillari ham o’zgarib bormoqda,
binobarin, joriy bozor baholari va tariflari
bilan bog’liq ravishda ularni ishlab chiqarish xarajatlari ham o’zgarib bormoqda.
