|
Alyuminiy qotishmalari: markalanishi, hossalari, qo’llash sohalari
|
| Sana | 06.12.2023 | | Hajmi | 12,56 Kb. | | #112618 |
Bog'liq Alyuminiy
Alyuminiy qotishmalari: markalanishi, hossalari, qo’llash sohalari
Alyuminiyni Cu, Si, Mg, Mn va boshqa elementlar bilan hosil qilgan brikmalari alyuminiy qotishmalari deyiladi. Alyuminiy qotishmalarining puxtaligi, texnologik xossalarining yaxshiligi, korroziyabardoshligi, termik ishlovlarga beriluvchanligi kabi o ‘ziga xos xususiyatlariga ko‘ra ular radiotexnikada, kabel sanoatida, aviasozlikda keng qollaniladi. Alyuminiy qotishmalarining texnologik ko'rsatkichlariga ko‘ra, ularning bosim bilan ishlovlariga beriladigan qotishmalari yuqori plastiklikka (40% gacha) ega bo‘ladi. Bu qotishmalarga, masalan, AMs, AMg2, AMg5 markalari kiradi. Alyuminiyning magniy qotishamlarida magniy miqdori 6% dan oshmaydi. Bu qotishmalar termik ishlovlar bilan puxtalanmaydi, termik ishlovlar natijasida puxtalanadiganlariga duralyuminiy hamda aviallarni k o ‘rsatish mumkin. Quyma qotishmalarining GOST 2685-75 bo'yicha AL1, AL2, AL3 va boshqa markalari bo‘lib, ulardan turli shaklli quymalar olinadi. Quymalar olishda keng ko‘lamda foydalaniladigan qotishmasi evtektik qotishma bo‘lib, unga silum in deyiladi. Alyum iniy qotishmalari quyidagi guruhlarga boHinadi: 1. Alyuminiyning kremniyli qotishmalari Bu qotishmalar tarkibida krenmiyning miqdori 4-13% gacha bo‘lib, undan tashqari ma’lum miqdorda boshqa elementlar ham bo‘ladi. Bu guruhga kiruvchi qotishmalar quyilish xossalarining yuqoriligi, oson kesib ishlanishi, payvandlanishi, qoniqarli mexanik xossalari bilan xarakterlidir. Masalan, dvigatel silindr bloklari, karterlari, kompressor korpuslari va boshqalar bu qotishmalardan tayyorlanadi. Alyuminiyning quyma qotishmalarining 37 ta markasi b o ‘lib, ular xaqida m a’lumotlar tegishli GOSTlarda berilgan. 2. Alyum iniyning misli qotishmalari. Bu qotishmalar tarkibida misning miqdori 4-5% bo‘lib, qolgan qismi boshqa elementlardan iborat bo‘ladi. Bu qotishmalarni quyilish xossalari pastroq bo‘lib, darzlar hosil qilishga moyilroqdir. Shu sababli bu qotishmalardan (AL7 va AL9) unchalik katta bo‘lmagan oddiy shaklli quymalar (annaturalar, kronshteynlar) olishda foydalaniladi. 3. Alyuminiynbig mis, kremniyli qotishmalari, (AL3, AL5, AL6) bu qotishmalaming xossasi I va П guruh qotishmalariga yaqinroq bo‘ladi. 4. Alyum iniyning magniyli qotishmalari. Bu qotishmalarda magniyning miqdori 12%gacha bo‘lib, qisman boshqa elementlar ham bo‘ladi. Bu qotishmalarning ham quyilish xossalari pastroq bo‘ladi. Lekin korroziyabardoshligi, mexanik xossalari va kesib ishlanilishi yaxshi b o ‘lib, nam atmosfera sharoitida ishlaydigan quymalar olishda foydalaniladi. 5. Alyuminiyning murakkab tartibli qotishmalari. Bu qotishmalar tarkibida ma’lum miqdorda boshqa elementlar ham bo‘lib, ular yuqoridagi qotishmalardan puxtaligi, o ‘tga chidamligi va boshqa xossalari bilan farq qiladi. Masalan, bu guruh qotishmalarining AL1 markasidan porshenlar, silindr kabi detallar zagotovkalami quyish yo‘li bilan tayyorlanadi. Shuni ham qayd etish lozimki, ba'zan kukun metallurgiya yo‘li bilan olinadigan alyuminiy qotishmalaridan ham foydalaniladi. Bunday qotishmalarni olish uchun Al asosida olingan kukunlarga zarur elementlar qo‘shib, ulardan olingan yarim mahsulotlar yuqori temperaturada qizdiriladi. Masalan, A09-2, A020-1, AN-2,5 markalari nisbatan yuqori temperaturagacha chidamligi, antifriksionligi bilan boshqa qotishmalardan farq qiladi.
Alyuminiy qotishma profillari engil vazn, korroziyaga chidamlilik va og'irlik nisbati kabi ajoyib xususiyatlari uchun zamonaviy muhandislikda keng qo'llaniladi. Zamonaviy muhandislikda alyuminiy qotishma profillarining keng qo'llanilishidan ba'zilari:
1. Aerokosmik sanoati: engil vazni va yuqori mustahkamligi tufayli samolyot qismlarini ishlab chiqarishda foydalaniladi.
2. Avtomobil sanoati: Og'irlikni kamaytirish va yoqilg'i samaradorligini oshirish qobiliyati tufayli avtomobil ramkalari, g'ildiraklari va qismlarini ishlab chiqarishda qo'llaniladi.
3. Qurilish sanoati: Korroziyaga chidamliligi, chidamliligi va engilligi tufayli binolar, ko'priklar va boshqa inshootlarni qurishda foydalaniladi.
4. Elektr sanoati: yaxshi issiqlik o'tkazuvchanligi tufayli u o'tkazgichlar, transformatorlar va radiatorlar va boshqa elektr jihozlarini ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
5. Qadoqlash sanoati: Yaxshi to'siq va engil vazn tufayli u qutilar va qadoqlash materiallarini tayyorlash uchun ishlatiladi.
6. Sport anjomlari: engil va chidamliligi tufayli velosiped, baydarka va ustunlar kabi sport anjomlarini tayyorlash uchun ishlatiladi.
7. Tibbiy asboblar: Tozaligi, korroziyaga chidamliligi va biologik mosligi tufayli tibbiy asbob-uskunalar va asbob-uskunalar ishlab chiqarishda foydalaniladi.
8. Mebel sanoati: engil vazni, yuqori quvvati, korroziyaga chidamliligi tufayli mebel ishlab chiqarishda qo'llaniladi.
Bir so'z bilan aytganda, alyuminiy qotishma profillari keng tarqalgan bo'lib qo'llaniladi, deyarli barcha sanoat sohalarida qo'llanilishi mumkin va tobora ko'proq dastur sohalari ko'payib bormoqda, zamonaviy sanoatning muhim tarkibiy qismlaridan biri bo'lib, yaxshi dastur istiqboliga ega.
|
| |
