Amaliy mashg‘ulot №1 Mavzu: Kompyuter tizimining tuzilishini tashkil etish Ishning maqsadi

Buferli kiritish-chiqarish saqlash qurilmalarining manzil maydoni asosiy 
xotira manzil maydonining bir qismi bo‘lishi mumkin. Masalan, IBM PC va Apple 
Macintosh kompyuterlarining video displey tekshiruvi. 
Ikkilamchi xotiraga bo‘lgan ehtiyoj ikki sababga bog’liq: 
1.
Asosiy xotira hajmi barcha dasturlar va ma’lumotlarni saqlash uchun yetarli 
emas; 
2. Asosiy xotira quyidagicha tuzilgan bo‘lib, quvvat manbai o‘chirilgandan so‘ng 
uning tarkibi yo‘qoladi. 
Magnit disk odatda ikkilamchi xotira drayveri sifatida ishlatiladi. Magnit disk 
drayveri odatda magnit material qatlami bilan qoplangan va umumiy aylanish o‘qida 
joylashgan bir nechta disklardan iborat. Ish jarayonida disklar doimiy tezlikda 
aylanadi. Ma’lumot magnit material yuzasiga yo‘llar (tracks) deb nomlangan 
konsentrik doiralar shaklida qo‘llaniladi. Har qanday trekda bir xil miqdordagi 
ma’lumotlar mavjud. Treklar sektorlarga bo‘lingan (sectors). Sektor magnit disk 
uchun eng kichik manzilli ma’lumotdir. 
Ma’lumotlarni yozish/o‘qish diskni universal o‘qish / yozish golovkalari bilan 
to‘xtatmasdan amalga oshiriladi. Golovkalar kirish mexanizmi yordamida tegishli 
yo‘lga o‘rnatiladi. 
Magnit diskdagi drayvlar sirtlar soni, disklarning diametri va drayverni 
kompyuterdan osongina olib tashlash qobiliyati bilan ajralib turadi. 
Kiritish-chiqarish tizimining tuzilishi.
 
Umumiy kompyuterlar markaziy protsessor 
va umumiy shina bilan bog’langan ko‘plab kontrollerlarni o‘z ichiga oladi. Periferik 
apparat kontrollerlari apparat turiga ixtisoslashgan va odatda bitta kontroller bir xil 
turdagi qurilmani boshqaradi. Biroq, ba’zida bir nechta turli xil qurilmalar bilan 
ishlash uchun mo‘ljallangan universal kontrollerlar ishlab chiqiladi. Masalan, SCSI 
(Small Computer System Interface) tekshiruvi yetti xil qurilmani ulashga imkon 
beradi. Har bir tekshirgich bufer saqlash moslamasi, buyruq registri, holat registrini 
o‘z ichiga olgan xotira bilan jihozlangan. Nazoratchi o‘zi boshqaradigan atrof-muhit 
va mahalliy bufer xotirasi o‘rtasida ma’lumotlarni ko‘chirish qobiliyatiga ega 
bo‘lishi kerak. Odatda, operatsion tizimda har bir tekshirgich uchun tegishli drayver 

(driver) mavjud. Drayver to‘g’ridan-to‘g’ri qurilma bilan ishlashi mumkin va 
operatsion tizimning qolgan qismi uchun yagona interfeysni ta’minlaydi.
 
Saqlash vositasiga chiqarilgan yoki saqlash vositasidan kiritilgan ma’lumotlar 
buferda oldindan to‘planadi. Bufer hajmi turli xil qurilmalar uchun farq qiladi va 
qurilmaning o‘ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi. Nazoratchi buyruqlar 
registriga kiradigan Markaziy protsessor buyruqlarini (buyruqlarini) bajaradi. 
Masalan, ommaviy axborot vositalaridan ma’lumotlarni o‘qish buyrug’ini olgandan 
so‘ng, boshqaruvchi boshqaruv signallari ketma-ketligini ishlab chiqaradi, buning 
natijasida media yuzasi harakatlanadi, ma’lumotlar o‘qiladi, o‘zgartiriladi va 
buferga yoziladi. 
Markaziy protsessor va boshqaruvchining o‘zaro ta’sirining ikkita usuli 
mavjud: sinxron va asinxron (1.10-rasmga qarang). Sinxron usulda, kiritish-
chiqarish operatsiyasini talab qiladigan jarayon, uzilishdan so‘ng, tekshirgich 
tomonidan operatsiya tugashini kutadi. Asinxron usulda-boshqaruvchiga kiritish-
chiqarish buyruqlarini topshirgandan so‘ng, Markaziy protsessor va boshqaruvchi 
alohida ishlaydi. 
1.10-rasm-Markaziy protsessor va boshqaruvchining o‘zaro ta’sirining ikkita usuli: 
(a) - sinxron, (b) – asinxron 
Sinxron usul bilan protsessorning kiritish-chiqarish operatsiyasini tugatishini 
kutish uning "bo‘sh"ishlashini anglatadi. Protsessorni "bo‘sh" ishlashning eng oson 

usuli bu "abadiy" sikl («вечного» цикла)ni tashkil qilishdir. Ushbu sikl uzilish 
olinmaguncha davom etadi. Ba’zi kompyuterlar o‘zlarining buyruqlar tizimiga 
protsessorni "bo‘sh" rejimga o‘tkazadigan maxsus 
wait
buyrug’ini kiritadilar. 
Sinxron usulning asosiy afzalligi-bu uzilishni talab qiladigan boshqaruvchini 
aniqlashning qulayligi hisoblanadi. 
Asinxron usul protsessor va bir yoki bir nechta kontrollerlarning bir vaqtning 
o‘zida ishlashini o‘z ichiga oladi, bu uskunadan foydalanish samaradorligini 
oshiradi, ammo uzilish mexanizmini murakkablashtiradi. Masalan, asinxron usulda, 
bir nechta turli xil jarayonlar bir xil qurilma bilan kiritish-chiqarish operatsiyalarini 
talab qiladigan vaziyat yuzaga kelishi mumkin. 

Download 0,91 Mb.