11011110
0
|
00011111
|
64.
|
01011111
|
128.
|
10011111
|
192.
|
11011111
|
0
|
00100000
|
64.
|
01100000
|
128.
|
10100000
|
192.
|
11100000
|
0
|
00100001
|
64.
|
01100001
|
128.
|
10100001
|
192.
|
11100001
|
0
|
00100010
|
64.
|
01100010
|
128.
|
10100010
|
192.
|
11100010
|
0
|
00100011
|
64.
|
01100011
|
128.
|
10100011
|
192.
|
11100011
|
0
|
00100100
|
64.
|
01100100
|
128.
|
10100100
|
192.
|
11100100
|
0
|
00100101
|
64.
|
01100101
|
128.
|
10100101
|
192.
|
11100101
|
0
|
00100110
|
64.
|
01100110
|
128.
|
10100110
|
192.
|
11100110
|
0
|
00100111
|
64.
|
01100111
|
128.
|
10100111
|
192.
|
11100111
|
0
|
00101000
|
64.
|
01101000
|
128.
|
10101000
|
192.
|
11101000
|
0
|
00101001
|
64.
|
01101001
|
128.
|
10101001
|
192.
|
11101001
|
0
|
00101010
|
64.
|
01101010
|
128.
|
10101010
|
192.
|
11101010
|
0
|
00101011
|
64.
|
01101011
|
128.
|
10101011
|
192.
|
11101011
|
0
|
00101100
|
64.
|
01101100
|
128.
|
10101100
|
192.
|
11101100
|
0
|
00101101
|
64.
|
01101101
|
128.
|
10101101
|
192.
|
11101101
|
0
|
00101110
|
64.
|
01101110
|
128.
|
10101110
|
192.
|
11101110
|
0
|
00101111
|
64.
|
01101111
|
128.
|
10101111
|
192.
|
11101111
|
0
|
00110000
|
64.
|
01110000
|
128.
|
10110000
|
192.
|
11110000
|
0
|
00110001
|
64.
|
01110001
|
128.
|
10110001
|
192.
|
11110001
|
0
|
00110010
|
64.
|
01110010
|
128.
|
10110010
|
192.
|
11110010
|
0
|
00110011
|
64.
|
01110011
|
128.
|
10110011
|
192.
|
11110011
|
0
|
00110100
|
64.
|
01110100
|
128.
|
10110100
|
192.
|
11110100
|
0
|
00110101
|
64.
|
01110101
|
128.
|
10110101
|
192.
|
11110101
|
0
|
00110110
|
64.
|
01110110
|
128.
|
10110110
|
192.
|
11110110
|
0
|
00110111
|
64.
|
01110111
|
128.
|
10110111
|
192.
|
11110111
|
0
|
00111000
|
64.
|
01111000
|
128.
|
10111000
|
192.
|
11111000
|
0
|
00111001
|
64.
|
01111001
|
128.
|
10111001
|
192.
|
11111001
|
0
|
00111010
|
64.
|
01111010
|
128.
|
10111010
|
192.
|
11111010
|
0
|
00111011
|
64.
|
01111011
|
128.
|
10111011
|
192.
|
11111011
|
0
|
00111100
|
64.
|
01111100
|
128.
|
10111100
|
192.
|
11111100
|
0
|
00111101
|
64.
|
01111101
|
128.
|
10111101
|
192.
|
11111101
|
0
|
00111110
|
64.
|
01111110
|
128.
|
10111110
|
192.
|
11111110
|
0
|
00111111
|
64.
|
01111111
|
128.
|
10111111
|
192.
|
11111111
|
Agar manzil 11110 ketma-ketligi bilan boshlangan bo‘lsa, demak, bu manzil e sinfiga
tegishli. Ushbu sinfning manzillari kelajakda foydalanish uchun ajratilgan.
3.5-jadval. IP-manzillar sinflari
Sinf
|
Birinchi bitlar
|
Pastki tarmoq niqobi
|
Manzil oralig‘i
|
Maxsus manzillar
|
Va
|
0
|
255.0.0.0
|
1.0.0.0 – 126.0.0.0
|
10.0.0.0 – 10.255.255.255
|
Ichida
|
10
|
255.255.0.0
|
128.0.0.0 – 191.255.0.0
|
172.16.0.0 – 172.31.255.255
|
Bilan
|
110
|
255.255.255.0
|
192.0.0.0 – 223.255.255.0
|
192.168.0.0 –
192.168.255.255
|
D
|
1110
|
–
|
224.0.0.0 –239.255.255.255
|
–
|
E
|
11110
|
–
|
240.0.0.0 –247.255.255.255
|
–
|
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, IPv4 manzili mahalliy tarmoqlarda ham, Internetda ham qo‘llaniladi. Aynan shu omil a, b va C sinflarida mahalliy tarmoqlarda foydalanish uchun maxsus belgilangan maxsus manzillarni ajratish bilan bog‘liq, ya’ni Internetda ushbu diapazonlarga kiradigan manzilga ega bo‘lgan bitta tugun yo‘q. Shuning uchun mahalliy tarmoqlarda foydalanish uchun A sinfidagi bitta tarmoqning manzillari, b sinfidagi 16 ta ketma-ket tarmoqlar va s sinfidagi 256 ta ketma-ket tarmoqlar ajratilgan, shuning uchun 192.168 yildan boshlanadigan mahalliy tarmoq manzillari allaqachon klassik bo‘lib qolgan.H. H.
Ip-manzil alohida e’tiborga loyiqdir, uning birinchi okteti 127 ga teng. Ushbu manzil kompyuter protokollari to‘plamining ichki manzili. U dasturlarni sinab ko‘rish, shuningdek bitta kompyuterga o‘rnatilgan dasturning mijoz va server qismlarining ishlashini tashkil qilish uchun ishlatiladi. Ushbu dasturning ikkala dasturiy qismi ham tarmoq orqali habar almashish uchun mo‘ljallangan. Agar siz ular o‘rnatilgan kompyuterning haqiqiy manzilidan foydalansangiz, bu paketlarning tarmoqqa ortiqcha uzatilishiga olib keladi. Iqtisodiy yechim 127.0.0.0 ichki manzilini
qo‘llashdir. Ip tarmog‘ida tarmoq interfeyslariga 127 dan boshlanadigan IP-manzillarni tayinlash taqiqlanadi. Dastur 127 IP-manziliga ma’lumotlarni yuborganda H. H. x, keyin ma’lumotlar tarmoqqa uzatilmaydi, lekin yangi qabul qilingan kompyuterning yuqori darajadagi modullariga qaytariladi. Ma’lumotlarning harakatlanish yo‘nalishi “pastadir” ni hosil qiladi, shuning uchun bu manzil teskari pastadir manzili(loopback) deb nomlanadi. Bunday manzilning klassik namunasi 127.0.0.1.
Shuningdek, D sinfiga tegishli guruh manzillarini (multicast) ta’kidlash kerak, ular internetda yoki audio yoki video dasturlarning katta korporativ tarmog‘ida iqtisodiy jihatdan tarqatish uchun mo‘ljallangan bo‘lib, darhol tinglovchilar yoki tomoshabinlarning katta auditoriyasiga murojaat qilinadi. Agar guruh manzili IP-paketning manzil maydoniga joylashtirilgan bo‘lsa, unda ushbu paket bir vaqtning o‘zida manzil maydonida ko‘rsatilgan raqam bilan guruhni tashkil etadigan bir nechta tugunlarga yetkazilishi kerak. Xuddi shu tugun bir nechta guruhlarga kirishi mumkin. Umuman olganda, guruh a’zolari bir-biridan o‘zboshimchalik bilan uzoq masofada joylashgan turli tarmoqlarga taqsimlanishi mumkin. Guruh manzili tarmoq va tugun raqamlariga bo‘linmaydi va yo‘riqnoma tomonidan maxsus tarzda qayta ishlanadi.
TCP / IP-da IP-manzillarni tayinlashda cheklovlar mavjud, ya’ni: tarmoq raqamlari va tugun raqamlari bitta ikkilik nol yoki birlikdan iborat bo‘lishi mumkin emas. Shuning uchun ba’zi IP manzillar maxsus tarzda talqin qilinadi:
agar IP-manzil faqat ikkilik nollardan iborat bo‘lsa, u noaniq manzil deb ataladi va ushbu paketni yaratgan tugunning manzilini bildiradi (kamdan-kam hollarda bunday manzil faqat jo‘natuvchi tomonidan ishlatilishi mumkin);
agar tarmoq raqamida faqat nol bo‘lsa, unda sukut bo‘yicha maqsad tugun paketni yuborgan tugun bilan bir xil tarmoqqa tegishli deb hisoblanadi (bunday manzil faqat jo‘natuvchining manzili sifatida ishlatilishi mumkin).;
agar IP-manzilning barcha ikkilik bitlari 1 ga teng bo‘lsa, unda ushbu manzil manzili bo‘lgan paket ushbu paketning manbai bilan bir xil tarmoqdagi barcha tugunlarga yuborilishi kerak (bunday manzil cheklangan translyatsiya deb nomlanadi) va bu holda cheklov paket ushbu tarmoq chegaralaridan tashqariga chiqmasligini anglatadi hech qanday sharoitda);
agar manzil manzilida tugun raqamiga mos keladigan raqamlarda faqat bir nechtasi bo‘lsa, unda ushbu manzilga ega bo‘lgan paket manzil manzilida ko‘rsatilgan barcha tarmoq tugunlariga yuboriladi. Masalan, 192.190.21.255 manzili bo‘lgan paket 192.190.21.0 tarmog‘ining barcha tugunlariga yuboriladi. Ushbu turdagi manzil Broadcast (broadcast) deb nomlanadi.
Sinf yondashuvi adreslashning o‘ziga xos xususiyatlariga ega va soddalashtirilgan yondashuvda mavjud bo‘lgan sinflarning mavjudligi bilan tavsiflanmaydi va uning asosiy farqi ushbu adreslash tizimiga uch darajali arxitekturani kiritishdir. Bu yerda kompyuter manzilida uchta komponentni ajratish mumkin: tarmoq manzili, pastki tarmoq manzili va tugun manzili.
Subnet maskasi bir nechta qiymatlarni qabul qilishi mumkin: 0, 128, 192, 224, 240, 248,
252, 254, 255, 255 raqami tarmoq manzilini (doimiy qism) tavsiflovchi oktetlar ostida o‘rnatiladi va tarmoq sinfini, 0 esa tugun manzilini (o‘zgaruvchan qism) tavsiflovchi oktetlar ostida belgilanadi. Ushbu raqamlarning qolgan qismi pastki tarmoq raqamini aniqlaydi, u pastki tarmoq niqobining oxirida yoki o‘rtada – 255 va 0 raqamlari orasida turishi mumkin. Biz uch darajali manzil arxitekturasida pastki tarmoq niqoblariga misollar keltiramiz (3.6-jadval)
3.6-jadval. IP ajratish misollari
Tarmoq sinfi
|
1-oktet
|
2-oktet
|
3-oktet
|
4-oktet
|
Bilan
|
255
|
255
|
255
|
128
|
11111111
|
11111111
|
11111111
|
1
|
0000000
|
x
|
y
|
z
|
C
|
255
|
255
|
255
|
248
|
11111111
|
11111111
|
11111111
|
11111
|
000
|
x
|
y
|
z
|
B
|
255
|
255
|
224
|
0
|
11111111
|
11111111
|
111
|
00000
|
00000000
|
x
|
y
|
z
|
B
|
255
|
255
|
255
|
192
|
11111111
|
11111111
|
11111111
|
11
|
000000
|
x
|
y
|
z
|
A
|
255
|
254
|
0
|
0
|
11111111
|
1111111
|
0
|
00000000
|
00000000
|
x
|
y
|
z
|
A
|
255
|
255
|
252
|
0
|
11111111
|
11111111
|
111111
|
00
|
00000000
|
x
|
y
|
z
|
A
|
255
|
255
|
255
|
240
|
11111111
|
11111111
|
11111111
|
1111
|
0000
|
x
|
y
|
z
|
x-tarmoq manzili; y-pastki tarmoq manzili; z-tugun manzili.
|
Quyidagi ma’lumotlarga muvofiq pastki tarmoq niqobini hisoblash misolini keltiramiz:
200-sonli o‘rta maktabda C sinfidagi 12 ta tarmoq (kompyuter sinflari, ma’muriyat, buxgalteriya hisobi va boshqalar) bo‘lishi kerak, ularning har birida maksimal 13 ta kompyuter bo‘lishi mumkin.
Subnetlarga bo‘linishning ma’nosi turli xil subnetlarda joylashgan kompyuterlar o‘rtasida ma’lumot almashishni cheklashdir. Tarmoqqa o‘zboshimchalik bilan ma’lum bir manzilni berish kerak. Masalan, 200-maktab uchun tarmoq mahalliy bo‘lganligi sababli, tarmoq manzili quyidagicha ko‘rinishi mumkin: 192.168.200.x, 255.255.255 dan sinf pastki tarmoq niqobi bilan.y, bu yerda x-vazifaga muvofiq ajratilgan tugunlarning raqamlari va y-3 bosqichda hal qilinadigan muammoni hal qilishga imkon beradigan 4-oktetning qiymati.
bosqich. Pastki tarmoq niqobini hisoblash.
12 raqami 8 (2 3) va 16 (2 4) raqamlari orasida joylashgan. Biz kattaroq raqamni olamiz, ya’ni bizning hisob – kitobimizda pastki tarmoqlar soni 16 ga teng bo‘ladi, ammo 16 ta pastki tarmoqlarda siz 12 ta asl nusxani taqsimlashingiz mumkin, ammo 8 da-yo‘q. Shuning uchun sizga 4 bitli pastki tarmoq niqobi kerak. Biz oxirgi oktetdagi 4 ta yuqori toifani hisoblaymiz va 240 raqamiga mos keladigan 11110000 ikkilik raqamini olamiz. Natijada 255.255.255.240 pastki tarmoq niqobi paydo bo‘ladi.
3.7-jadval. Niqob uchun pastki tarmoqlar 255.255.255.240
№
|
Pastki tarmoq identifikatori
|
Manzil oralig‘i
|
Eshittirish manzili
|
birinchi manzil
|
oxirgi manzil
|
1
|
192.168.200.0
|
192.168.200.1
|
192.168.200.14
|
192.168.200.15
|
2
|
192.168.200.16
|
192.168.200.17
|
192.168.200.30
|
192.168.200.31
|
3
|
192.168.200.32
|
192.168.200.33
|
192.168.200.46
|
192.168.200.47
|
4
|
192.168.200.48
|
192.168.200.49
|
192.168.200.62
|
192.168.200.63
|
5
|
192.168.200.64
|
192.168.200.65
|
192.168.200.78
|
192.168.200.79
|
6
|
192.168.200.80
|
192.168.200.81
|
192.168.200.94
|
192.168.200.95
|
7
|
192.168.200.96
|
192.168.200.97
|
192.168.200.110
|
192.168.200.111
|
8
|
192.168.200.112
|
192.168.200.113
|
192.168.200.126
|
192.168.200.127
|
9
|
192.168.200.128
|
192.168.200.129
|
192.168.200.142
|
192.168.200.143
|
10
|
192.168.200.144
|
192.168.200.145
|
192.168.200.158
|
192.168.200.159
|
11
|
192.168.200.160
|
192.168.200.161
|
192.168.200.174
|
192.168.200.175
|
12
|
192.168.200.176
|
192.168.200.177
|
192.168.200.190
|
192.168.200.191
|
13
|
192.168.200.192
|
192.168.200.193
|
192.168.200.206
|
192.168.200.207
|
14
|
192.168.200.208
|
192.168.200.209
|
192.168.200.222
|
192.168.200.223
|
15
|
192.168.200.224
|
192.168.200.225
|
192.168.200.238
|
192.168.200.239
|
16
|
192.168.200.240
|
192.168.200.241
|
192.168.200.254
|
192.168.200.255
|
bosqich. Tugunlar sonini tekshirish.
240 orasida oxirgi 4 ta raqam 0 ga teng, ya’ni ularning yordami bilan siz manzilning xost qismini ifodalashingiz mumkin: 2 4 \ u003d 16 ta manzil (0 dan 15 gacha bo‘lgan variantlar 3.10- jadvalda keltirilgan). Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, biz birinchi va oxirgi manzilni (0000 va 1111) tashlaymiz, chunki tugunning manzili barcha nollarda tugamasligi mumkin va manzildagi barcha birliklar pastki tarmoqda translyatsiya qilish uchun ishlatiladi. Umuman olganda, bizda 16- 2\u003d 14 ta manzil mavjud, ular 13 ta kompyuterga murojaat qilishlari mumkin, ya’ni ishlab chiqilgan pastki tarmoq niqobi yordamida siz vazifani bajarishingiz mumkin.
Shunday qilib, biz ishlab chiqqan 255.255.255.240 pastki tarmoq niqobi har birida 14 ta kompyuterdan iborat maksimal 16 ta kichik tarmoqni yaratishi mumkin, ya’ni vazifa bajarildi (3.7- jadvalga qarang). Agar har bir pastki tarmoqda 14 dan ortiq xost kerak bo‘lsa, unda hisoblangan pastki tarmoq niqobi kerakli natijani ta’minlay olmaydi.
3.8-jadval. Pastki tarmoq manzillari va 255.255.255.240 niqobli eshittirish uchun
№
|
Pastki tarmoq identifikatori
|
Eshittirish manzili
|
O‘nli ko‘rinish
|
ikkilik ko‘rinish
|
O‘nli ko‘rinish
|
ikkilik ko‘rinish
|
1
|
192.168.200.0
|
H. H. H. 0000
|
|
