Аsfaltbeton va sementbeton qoplamalarini qurish Reja: Аsfaltbeton qorishmalarining turlari. Ishlatilish sohalari va ularga qoʼyilgan talablar. Аsfaltbeton qorishmalarini tayyorlash texnologik jarayonlari

Download 79,87 Mb.
bet	3/3
Sana	16.05.2024
Hajmi	79,87 Mb.
	#238831

1 2 3

Bog'liq
Аsfaltbeton va sementbeton qoplamalarini qurish

XULOSA
Foydanilgan adabiyotlar

An'anaviy asf alt qurilmasi texnologiyasi asosiy tarkibda mineral plomba va bog'lovchi mavjudligini ta'minlaydi. Materiallarning birinchi guruhiga qum va shag'al kiradi. Bunday holda, maydalangan tosh shag'al bilan almashtirilishi mumkin, qum esa butun yoki maydalangan shaklda ishlatiladi.

An'anaviy asf alt qurilmasi texnologiyasi asosiy tarkibda mineral plomba va bog'lovchi mavjudligini ta'minlaydi. Materiallarning birinchi guruhiga qum va shag'al kiradi. Bunday holda, maydalangan tosh shag'al bilan almashtirilishi mumkin, qum esa butun yoki maydalangan shaklda ishlatiladi.
Bundan tashqari, qoplamaga qo'yiladigan talablarga va uning ishlash shartlariga qarab, nozik mineral kukun ishlatilishi mumkin. Asosiy bog'lovchi uchun organik komponenttarkibi odatda bitumdan iborat. Natijada asf alt-beton qoplamani oladigan xususiyatlar asosiy aralashmani shakllantirishga yondashuv bilan belgilanadi. Yechimni tayyorlash usullaridagi farqlar ishlatiladigan komponentlarning parametrlariga bog'liq. Misol uchun, shag'al yoki ezilgan tosh 10 dan 40 mm gacha bo'lgan fraktsiya bilan tanlanishi mumkin. Shunday qilib, bitum turli xil yopishqoqlik va zichlikka ega bo'lishi mumkin. Bu va boshqa omillar oxir-oqibat qoplamaning xususiyatlarini aniqlaydi.

Birinchidan, yetkazib berishni amalga oshiradigan transport vositalarining turi, soni va yuk koʻtarish qobiliyati aniqlanadi. Ushbu tanlov ish ko'lamiga, aralashmaning hajmiga va kelajakdagi yotqizish tezligiga bog'liq. Tashish jarayoni bir necha bosqichlarni o'z ichiga oladi, jumladan, tortish, materialni yuklash, to'g'ridan-to'g'ri tashish va qabul qilish punktiga tushirish. Shag'al, sovuq va issiq aralashmalarga texnik xizmat ko'rsatish uchun toza korpusli samosval ishlatiladi, u himoya ayvon yoki suv o'tkazmaydigan kanoplar bilan qoplangan. Asfalt-beton qoplamasi hosil bo'lgan quyma aralashmalar kocherlar deb ataladigan joyda tashiladi.

Asfalt - kerosin, benzin va vinil ishlab chiqaradigan bir xil xom neftdan olinadigan, jigarrang yoki qora rangli qalin moddadir. Boshqa barcha neft mahsulotlarini qayta ishlagandan yoki qayta ishlagandan so'ng, u tom ma'noda bochkaning ostidan qirib tashlanadi. Ushbu modda kamida 80% uglerodni tashkil etadi, bu uning quyuq qora rangini tushuntiradi.Oltingugurt - bu qatronga o'xshash asfaltda, shuningdek ba'zi minerallarda mavjud bo'lgan yana bir tarkibiy qism. Bu, birinchi navbatda, yo'llar, aeroport uchish-qo'nish yo'laklari, o'yin maydonchalari va to'xtash joylari uchun tom yopishtiruvchi va bardoshli sirt sifatida ishlatiladi. Xom neft smolasi odatda qum yoki shag'al bilan aralashtiriladi (odatda agregat deyiladi) biz asfalt deb ataydigan yakuniy mahsulotni hosil qiladi.Qora smola agregat bilan mustahkam yopishqoq birikma hosil qiladi va uni bardoshli qiladi.Yo'l qurilishida foydalanilganda, asfalt odatda og'irroq agregatli karavotga qizdirilgan holda quyiladi va keyin o'ta og'ir bug‘valiklari yordamida joyiga bosiladi.Xona haroratiga qadar soviganida, u avtomobil harakati uchun etarlicha qattiq bo'ladi. Asfalt yillar davomida yanada qattiqlashishi mumkin, ammo baribir yo'l tubidagi tabiiy o'zgarishlarga moslashish uchun etarli darajada egiluvchanlikni saqlaydi.Asfalt shuningdek mashhur tom yopishtiruvchidir. Isitganda, uni yangi binoning tomiga pompalay va joyiga qo'yish mumkin. Tomlar hali ham egiluvchan bo'lib, bino va elementlar o'rtasida deyarli o'tib bo'lmaydigan to'siq hosil qilish uchun tekis qatlamni yoyishi mumkin. Vaqt o'tishi bilan agregat asfaltdan chiqib ketishi mumkin, ammo umumiy yaxlitlikni boshqa tom yopish usullari bilan taqqoslash mumkin.
Bitum suvda erimaydi, benzol, trixloretan va boshqa organik erituvchilarda toʻliq yoki qisman eriydi. Zichligi 950–1500 kg/m3. Tabiiy B.— qazilma yoqilgʻilarning tarkibiy qismi. Ularga neft zaxiralarida mutanosiblikning buzilishi natijasida neftning kimyoviy yoki biokimyoviy oksidlanishidan hosil boʻladigan tabiiy hosilalari, mas, asfalt, keritlar, maltalar, ozokeritlar va boshqa kiradi.
Sunʼiy (mexanik) Bitum— neft, toshkoʻmir va slaneslarni kayta ishlash jarayonida hosil boʻladigan koldik mahsulotlar. Tarkibi tabiiy B.ga yaqin. Neft Bitumga eruvchanligi turlicha boʻlgan quyidagi guruhlar kiradi: 1) asfaltenlar (eng yuqori molekulali neft birikmalari) — xloroformda yaxshi eriydi, spirt, efir, atsetonda er.imaydi; 2) asfaltogen kislotalar — spirtda, xloroformda eriydigan, benzinda yomon eriydigan smolasimon moddalar; 3) neytral smolalar — neft moylari, benzol, efir, xloroformda eriydigan moddalar; 4) neft moylari; 5) karbenlar (yuqori molekulali moddalar) — asfaltenlarning oltingugurt ishtirokida zichlashuvi natijasida hosil boʻladigan moddalar; 6) karboidlar — organik erituvchilarda erimaydigan moddalar. Asfaltenlar B.ning qattiqligi va yumshash haroratini, smolalar ularning elastiklik va yopishqoqlik xususiyatini, moylar esa sovuqqa chidamligini oshiradi.
Uglerodli ohaktoshdan olingan mineral kukun qo'shilgan issiq asfaltbeton qoplama quyidagi ijobiy natijalarga erishadi. Asfaltbeton tarkibiga qo'shilayotgan mineral kukun birinchi navbatda bitumning kimyoviy va mineralogik tarkibiga ta'sir o'tkazadi. Bitumning xossasini yaxshilab, to'ldiruvchilar bilan mustahkam tishlashishini ta'minlaydi. Asfaltbeton qorishmalar uchun mineral kukun asosan karbonatli tabiiy tosh materiallaridan, shuningdek slanets, dolomit, diabaz kabi tosh materiallarni maydalash yo'li bilan olib kelinadi. Biz ko'pchilik olim va mutaxassislarning tajribalariga suyangan holda portlatish yo'li bilan qazib olinib avtomobil yo'llarining asosini qurishda ishlatilib kelingan uglerodli ohaktosh ustida tajribalar olib bormoqdamiz. Uglerodli ohaktoshdan foydalanib quydagilarga erishishimiz mumkin:Yo'l qoplamasining yaroqliligi minimum 3 yilga uzayadi.
Asfaltbeton qoplamaning fizik-mexanik xossalari oshadi.Avtomobil yo'llarini tamirlash va saqlash ishlari sarf-xarajatlari kamayadi.Yo'lbop bitumlarning asosiy xossalari (cho'ziluvchanligi, yumshash harororati, igna botish chuqurligi (penetratsiyasi), qovushqoqligi) oshadi va GOST 22245-90 meyoriy xujjati talablariga to'liq javob beradi.Asfaltbeton sexlari (ABS) chiqindilarining atrof muhitga salbiy ta'siri keskin kamayadi.
Aralashmalarni tayyorlash va yotqizishda GOST 12.3.002 va GOST 12.1.004 talablariga muvofiq umumiy xavfsizlik talablariga rioya qiling Asfalt-beton va polimer-asfalt-beton aralashmalarini tayyorlash uchun materiallar (shag'al, qum, mineral kukun, bitum biriktiruvchi, PBB) ularning zararli tabiati va inson tanasiga ta'sir qilish darajasi bo'yicha past darajadagi deb tasniflanadi. GOST 12.1.007 bo'yicha IV xavfli sinfga mos keladigan xavfli moddalar. Atmosferaga ifloslantiruvchi moddalarning ruxsat etilgan maksimal emissiyasi (MPE) standartlari GOST 17.2.3.02 tomonidan belgilanganidan oshmasligi kerak.Aralashmalarni tayyorlash va yotqizish paytida ish joyidagi havo GOST 12.1.005 ga javob berishi kerak.Aralashmalarda va asfalt-betonda Azff tabiiy radionuklidlarining o'ziga xos samarali faolligi GOST 30108 tomonidan belgilangan qiymatlardan oshmasligi kerak. Aralashmalar va polimer-asfalt betonlar, ishlatiladigan mineral materiallarda Azff tabily radionuklidlarning umumiy o'ziga xos samarali faolligi qiymatiga qarab, quyidagilar uchun qo'llaniladi
- 740 Bq/kg gacha Azff - cheklovsiz yo'llar va aerodromlar qurish uchun;
-Azff ko'chasi 740 dan 2800 Bq/kg gacha yo'llar va aholi punktlaridan tashqarida va istiqbolli rivojlanish hududlarini qurish uchun

Tayyor massani taqsimlashdan oldin, yulka plitasi ilgari yotqizilgan nurning chetiga o'rnatiladi, uning balandligi yotqizilayotgan qatlamning qalinligiga mos keladi. Aralashmaning tarqalishiga yo'l qo'ymaslik uchun toymasin turdagi qolip qo'llaniladi - u qoplamaning orqasida harakatlanishi kerak. Agar bunday qurilma bo'lmasa, u holda bo'ylama yo'nalishda tarqatish boshlanishidan oldin ham, taxminan 20 m uzunlikdagi metall chiziqlarni tuzatish kerak. Bu holda, bu to'siqning qalinligi balandlikdan kam bo'lmasligi kerak. shakllanayotgan qoplama. Aytgancha, asf alt-beton qoplamalarining qalinligi o'rtacha 5 dan 10 sm gacha o'zgarib turadi. Massa yotqizilgan va siqilgan bo'lsa, metall panjaralar chiqariladi. Kenglikka kelsak, ko'pincha aralashmaning taqsimlanishi butun qatnov qismini qoplagan holda amalga oshiriladi. Agar taglikning taqsimlanishidan keyin sirtdagi nuqsonlar aniqlansa, ularni qo'lda qayta ishlash kerak. Bo'shashgan tikuvlarni, tuberkulyozlarni va boshqa kamchiliklarni tuzatishga imkon beruvchi rammerlardan foydalanish amalda qo'llaniladi. Odatda, chiziqlar surish elementlariga ulashgan joylarda nuqsonlar hosil bo'ladi - bir xil metall panjaralar. Shag'al bilan ezilgan tosh ham alohida quyiladi. Asfalt-beton qoplamasining bu qatlamlari aralashmaning taqsimlanishidan so'ng darhol ommaviy ravishda teng ravishda hosil bo'ladi. Keyin donador material engil rolik bilan qoplama tagiga botiriladi.

Tartibga olingan qoplamaning sifatini baholash maxsus asboblar yordamida amalga oshiriladi. Xususan, kalibrlangan avtomatlashtirilgan o'lchash asboblari, shuningdek, olingan ma'lumotlar asosida murakkab xulosa chiqarish imkonini beruvchi maxsus jihozlar qo'llaniladi. Asf alt-beton qoplamalarining "ishlashi" baholanadigan eng keng tarqalgan xususiyatlar orasida qalinligi va kengligi, qatlamlarning tekisligi, qiyaliklar, harorat va chiziqlar orasidagi bo'g'inlarning sifati bo'yicha dizayn parametrlariga muvofiqligi mavjud.

Tartibga olingan qoplamaning sifatini baholash maxsus asboblar yordamida amalga oshiriladi. Xususan, kalibrlangan avtomatlashtirilgan o'lchash asboblari, shuningdek, olingan ma'lumotlar asosida murakkab xulosa chiqarish imkonini beruvchi maxsus jihozlar qo'llaniladi. Asf alt-beton qoplamalarining "ishlashi" baholanadigan eng keng tarqalgan xususiyatlar orasida qalinligi va kengligi, qatlamlarning tekisligi, qiyaliklar, harorat va chiziqlar orasidagi bo'g'inlarning sifati bo'yicha dizayn parametrlariga muvofiqligi mavjud.

Barqaror transport-ekspluatatsion ko`rsatkichlari va uzoqqa chidamliligi tufayli sementbeton qoplamalar ancha afzal hisoblanib, buni quyidagilarda ko`rish mumkin:  sementbeton qoplamalarning tushayotgan yuklamani taqsimlash xususiyati yuqori bo`lib, qoplama yuzasi tushayotgan yuk qoplamaga taqsimlanadi;  ishqalanish natijasida qoplama mustahkamligi yuqoriligi tufayli kam yeyiladi, hamda ilashish koeffitsenti yuqori bo`lib, qoplamalarning namlanishiga bog`liqligi kam;  sementbetonning mustahkamlik va deformatsiya tavsiflari real kuzatiladigan harorat, namlik va yuklanish tezligining o`zgarish diapozonlari deyarli o`zgarmaydi;  betonning mustahkamligi gidratatsiya jarayoni yillar mobaynida davom etishi natijasida oshadi, bu esa uzoqqa chidamlilikning ta’minlashga xizmat qiladi;

Bugungi kunda asfaltbeton qoplamasidan ta‟mirlash jarayonida quyidagi ishlar bajariladi va smetasida ko‟rsatib qo‟yiladi. Bunga nazar solodigan bo’lsak olib borilgan ilmiy izlanishlarimiz natijasi shuni ko’rsatadiki sementbeton qoplamasiga nisbatan asfalatbeton qoplamasidan qurilgan yo‟llarimizni ta’mirlash jarayoni murakkab ekanligini guvohi bo’lishimiz mumkin, buni o’ziga yarasha ilmiy-amaliy sabablarini ko‟rishimiz mumkin bo’ladi.

Bugungi kunda asfaltbeton qoplamasidan ta‟mirlash jarayonida quyidagi ishlar bajariladi va smetasida ko‟rsatib qo‟yiladi. Bunga nazar solodigan bo’lsak olib borilgan ilmiy izlanishlarimiz natijasi shuni ko’rsatadiki sementbeton qoplamasiga nisbatan asfalatbeton qoplamasidan qurilgan yo‟llarimizni ta’mirlash jarayoni murakkab ekanligini guvohi bo’lishimiz mumkin, buni o’ziga yarasha ilmiy-amaliy sabablarini ko‟rishimiz mumkin bo’ladi.

Avtomobil yo’llarining asos qismida uncha katta o‟zgarish kuzatilmaydi, deyarli bir hil bo’ladi. Shuning uchun farqi asosan ikki turdagi qoplamaning ikki qatlamli va bir qatlamli qilib ishlov berilishida farq qiladi sementbeton qoplamali avtomobil yo’llarida bir qatlamli qilib quriladigan bo’lsa yaroqlilik muddati va ishlov berish jarayonida farq qiladi. Agarda ikki suloydan foydalanadigan bo’lsak ikkinchi ustki qatlamni yotqizish jarayoniga murakkablikka uchraymiz shuning uchun bir qatlamdan foydalanganimiz bizga har tomonlama afzal hisoblanadi.
Sementbeton qoplamalarining strukturaviy xususiyati atrof-muhit haroratining o‘zgarishi ta’sirida ekspluatatsiya davrida konstruktsiyaning deformatsiyasini ta’minlash uchun kengayish choklarining mavjudligidir.Sementbeton qoplamalarini ishlatish tajribasi shuni ko‘rsatdiki, vaqt o‘tishi bilan plitalar orasida balandligi bir necha millimetr bo‘lgan zinapoyalar paydo bo‘lishi mumkin. Zinalarning shakllanishi qatnov qismining b o‘lama ravonligini yomonlashtiradi, harakatga qarshilikni oshiradi, avtomashinalar harakatini kam qulay qiladi, avtomobillarning vertikal tebranishini keltirib chiqaradi va avtomobil yo‘lning qatnov qismiga tushadigan yuklanishini oshiradi. Betonga qoʻyilgan talablar quyidagi xususiyatlarni tavsiflovchi koʻrsatkichlarga koʻra belgilanadi: mustahkamlik, oʻrtacha mustahkamlik, turli ta'sirlarga bardoshlilik, elastik-plastik, issiqlik-fizik, himoyalash, dekorativ va boshqa, shuningdek, betonlarni tayyorlash uchun koʻllanadigan materiallar hamda konstruksiya va buyumlarning kerakli sifatini ta'minlovchi alohida texnologik parametrlar
boʻyicha.
Sementbeton qoplamalarini qurish texnologiyasi bir necha amallarni oʻz ichiga oladi. Bular: qorishmani beton qorishtirish kurilmasidan avtosamosval kuzoviga boʻshatish, qorishmani katta masofaga tashish, qorishmani betonyotqizgich bunkeriga boʻshatish, shuningdek, beton qorishmasini asos boʻylab taqsimlash.
Beton qorishmasining koʻp qatlamlanishi natijasida betonning tuzilishida nozik zonalar paydo boʻlib, bir xilligi pasayadi, eng asosiysi - beton qoplamasida ortiqcha namlik va sement xamiri paydo boʻlishi hisobiga uning yuza qatlami zaiflashib qoladi. Natijada, xlorli tuzlari boʻlgan holda, galma-galdan muzlash va erish va betonga tushadigan transport yuklamalarining birgalikdagi ta'siri

XULOSA

XULOSA
Bugingi kunda zamonaviy davlatlarda foydalanib kelinayotgan sementbeton qoplamali avtomobil yo‟llaridan foydalanishning afzalligi eng asosiylaridan biri, sement -beton 100 yil ichida kuchini oshiradi, shuning uchun bizning tsement -beton yo'llarimiz 50 yil yaxshi holatda xizmat qilishi mumkin. Zamon talabiga tushishi hamda yaroqlilik muddatining uzoqligida deyishimiz mumkin. Ihtiyoriy rivojlangan davlatni olaylik Amerika, Germaniya, Avstralya, ihtiyoriy hohlaganimizga qaraydigan bo‟lsak. Misol uchun: Amerikani olaylik umumiy foydalanuvdagi yo‟llarining 65% ni sementbeton qoplamali yo‟llar tashkil qiladi.

Foydanilgan adabiyotlar

Foydanilgan adabiyotlar
1. Shnk 2.05.02- 07
2.”Avtomobil yo’lllarni loyihalash” A.Babkov
3.Vikipediya internet sayti
4.Fanning ma’ruza ma’lumotlari

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

Download 79,87 Mb.

1 2 3

Download 79,87 Mb.