AVTOMOBIL REZINA DETALLAR ISHLAB CHIQARISH
MASHINALARINING TURLARI VA TUZILISHI
Andijon Mashinasozlik inistituti
ʻʻPayvandlab ishlab chiqarish texnologiyasi va jihozlari’’
mutaxasisligi magistranti Komolov Azizbek Zokirjon oʻgʻli
Bir shnekli ekstruder. Bir shnekli ekstruderlar: shnek; silindr; isitkich;
yuklash bunkeri; reduktor; va dvigatellardan iborat.
1-rasm Bir shnekli ekstruder.
Silindrga bir nechta halqali isitgichlar (4 dan 6 gacha) o'rnatiladi, ularning har biri
alohida sozlanadi. Qoida tariqasida har bir isitish zonasida sovutish moslamasi
o'rnatiladi, bu esa haroratni nazorat qilishning aniqligini oshiradi.
Polimer
massasining erta erishini oldini olish uchun ekstruder ishlaganda ozuqa teshigining
bevosita yaqinida joylashgan silindr zonasi doimiy ravishda sovutiladi.
1-shnek; 2-silindr; 3- isitkich; 4-yuklashbunkeri;5-reduktor;6-dvigatel
2-rasim Ekstruderning sxematik tuzilishi
Dizayn jihatidan ekstruderning eng muhim qismiga, ya'ni shnekka alohida
e'tibor berilishi kerak. Tajriba shuni ko'rsatadiki, faqat bir necha turdagi burg'ular
o'zlarini ijobiy isbotladilar. Bunga, masalan, uch pog`onali
shnek va balandligi
pasaygan va doimiy kesish chuqurligi bo'lgan shnek kiradi. Shuni ta'kidlash
kerakki, burg'uning asosiy elementlari bir xil va ularning farqlari tafsilotlarda
yotadi. Tashqi tomondan, har qanday burg'u yadrodan iborat bo'lib, u go'yo
nisbatan yumaloq yon sirtlari bilan nisbatan tor kamarga o'ralgan. Chuqurchaga
burg'ulash burilishlari deyiladi. Ekstruziyalash Termoplastik
polimerlarni har xil
profilga ega boʻlgan teshiklar orqali uzluksiz siqib chiqarish va uni sovutish
ekstruziyalash deb ataladi. Bu usul bilan trubalar,
pardalar, list, plyonka, shlanglar,
kabel simlarini ustini polimerlar bilan qoplash va har turli uzunasiga oʻlchanadigan
buyumlar olinadi. Ekstruziya jarayoni ekstruder deb ataluvchi mashinalarda
amalga oshiriladi. Ekstrudorlar har xil boʻladi: bir
chervyakli, ikki chervyakli,
diskli va kombinirlangan. Ekstrudor asosan quyidagi qismdan iborat:
stanina unda
isitiladigan tsilindr joylashtiriladi; tsilindr ichki qismida bir yoki ikki chervyak
oʻrnatiladi; chervyaklar elektr dvigatel bilan (aylanish uchun) bogʻlangan;
silindrda
isitish va sovutish sistemasi mavjud.
Ekstruderning ishlashiga granulaning formasi va oʻlchami katta tasir
koʻrsatadi. Agarda granula katta oʻlchamga ega boʻlsa, unda suyuqlanma ichida
havo qolishi mumkin. Bu olingan buyumda pufak (vzdutiya) hosil boʻlishiga olib
keladi.
Ekstruderda texnologik jarayonlar Ekstruderning maqsadi - shakllantirish
kallagiga yo'naltirilgan polimer massasini siljitish, ixchamlashtirish,
plastiklashtirish va bir hil holga keltirishdan iborat.Ushbu texnologik
jarayonlarning barchasi silindr ichida sodir bo'ladi. Shuning uchun burg'u bir
nechta zonalarga bo'linadi.
Ekstruziyalashning texnologik parametrlari: Bularga quyidagilar kiradi:
suyuqlanma harorati
silindrda va kallakda, suyuqlanmaning kallakdagi bosimi,
shnekning aylanish tezligi (chastotasi). Optimal rejimni belgilashda termoplastning
turi,
uning molekulyar massasi, kompozitsiya tarkibi, buyumning oʻlchami va
shakli, foydalanilayotgan uskuna turlari va hokazolarni hisobga olish kerak.
