MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
SAMARQAND FILIALI
“KOMPYUTER INJINIRINGI” FAKULTETI
„KOMPYUTER TIZIMLAR“ KAFEDRASI
“ Taqsimlangan algoritmlar va tizimlar”
fanidan
2-Mustaqil ish
Fan o‘qituvchisi: Kubayev S.T
Bajardi: Ortiqov D
Samarqand-2024
Mavzu: Tarqalgan ma'lumotlar bazalari.
Taqsimlangan algoritmlar va tizimlar fani, dasturlash, hisoblash, va
axborotni boshqarish sohalarida o'zaro aloqador algoritmlar va tizimlarni
o'rganishni va rivojlantirishni o'z ichiga olgan fandir. Bu fanda quyidagi
mavzularni o'rganish mumkin:
1. Algoritm tahlili: Bu darslik algoritmlarni o'rganishni o'z ichiga
oladi.
Algoritmlar strukturasi, qadam-qadam bajarilishi, algoritmlar
bo'yicha maslahatlar, va algoritmlar bilan ishlashning boshqa asoslari
kabi mavzularni qamrab oladi.
2. Dasturiy ta'minot va tizimlar: Bu bo'lim dasturlarni tuzish,
ularni
amalga oshirish, qo'llab-quvvatlash va ma'lumotlarni boshqarishda kerak
bo'lgan tizimlar haqida o'qishni o'z ichiga oladi. Bu tizimlar odatda
ma'lumotlar bazalari, ishlab chiqish jarayoni, tizim nazorati va boshqa
asosiy dasturiy vositalardan iborat bo'lgan.
3. Ma'lumotlar bazalari: Bu bo'limda o'quvchilar, o'zlariga zarur
bo'lgan ma'lumotlar bazalarini o'rnatish, ulardan
foydalanish va ulardan
so'rovlar yaratishni o'rganishadi. Ma'lumotlar bazalari o'z ichiga tarmoqni
yaratish, ma'lumotni saqlash va uni qidirishning o'rnini oladi.
4. Algoritmlar va tizimlar uchun muammolar yechish: Bu bo'limda
o'quvchilar algoritmik muammolarni yechishni o'rganishadi. Bu,
algoritmik ko'chirish, kriptografiya, ma'lumotlar analizi, axborot
tarmoqlari va boshqa yonlarni o'z ichiga oladi.
5. Amaliy mashg'ulotlar va loyihalar: Bu qism talabalarga o'rganishni
amaliyotga o'tkazish imkonini beradi. Ular o'zlariga taqdim etilgan
masalalarni yechish, dasturlash va taqsimlash bo'yicha loyihalar yaratish
va ularni amalga oshirishlari mumkin.
Bu fandagi o'quv materiallari va darsliklar odatda algoritmik o'ylash,
dasturiy ta'minot va tizimlar, dasturlash tillari (masalan, Java,
Python
yoki C++), ma'lumotlar bazalari va boshqa sohalarni o'z ichiga oladi. Bu
fanda o'quvchilarga kompyuter fanlari va dasturlash sohasidagi asosiy
tushunchalarni o'rgatishga yordam beradi.Tarqalgan ma'lumotlar bazalari
(MDB) odatda dasturlash va axborot texnologiyalari sohasidagi
ma'lumotlarni saqlash, boshqarish va undan foydalanish uchun qurilgan.
Bu ma'lumotlar bazalari relational va relational bo'lmagan (non-relational)
turlarda bo'lishi mumkin.
Ishlatilayotgan MDB turiga qarab, ularning xususiyatlari va foydalanish
sohalarining farq qilishi mumkin:
1. Relational Ma'lumotlar Bazalari: Bu MDB turida ma'lumotlar turli
jadvallarda saqlanadi. Ular ustida SQL (Structured Query Language)
yordamida so'rovlar yoziladi. Mavjud relational MDB lar orasida Oracle,
MySQL,
Microsoft SQL Server, PostgreSQL, va SQLite kabi mashhur
turli dasturlar kiritiladi. Bu tur MDB lar odatda qat'iy ma'lumot
bog'lovchilari, transaktsiyalar, va yuqori amalni bajarish imkoniyatlariga
ega.
2. Relational Bo'lmagan (Non-relational) Ma'lumotlar Bazalari: Bu
MDB lar mavjud ma'lumotni JSON, XML, yoki boshqa formatlarda
saqlashga ruxsat beradi. Ularning asosiy turkumlariga key-value stores,
document stores, wide-column stores, va graph databases kiritiladi.
MongoDB, Couchbase, Redis, Amazon DynamoDB va Neo4j kabi
tizimlar mashhur bo'lgan relational bo'lmagan MDB lar hisoblanadi. Ular
odatda yuqori ko'rsatkichlarga, ma'lumot tizimlari orasida qat'iy
bog'lovchi bo'lmagan ma'lumotlar, va dinamik
skalalash imkoniyatlariga
ega.
MDB lar ayni paytda o'z ichiga kerakli ma'lumotlarni saqlash, ularga
qulaylik bilan kirish, ma'lumotni boshqarish va taqdim etish
imkoniyatlarini ta'minlashga xizmat qiladi. Ularning foydalanish sohasi
ko'pdir - internet saytlarining yig'ilish, ma'lumotlar analizi, korxona
boshqaruv
tizimlari, mobil ilovalar, va boshqalar kabi ko'p vaqt talab
etuvchi sohalarda.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Musaev M.M. “Kompyuter tizimlari va tarmoqlari”. Toshkent.:
“Aloqachi” nashriyoti, 2013 yil. 8 bob. 394 bet. – Oliy o’quv
yurtlari uchun qo’llanma.
2. Siretskiy G.A. Informatika. Fundamentalnыy kurs.
Uchebnik dlya
vuzov. Tom II. – SPb, BXV. 2007 – 848s.
3. Gromov V.S. Osobennosti proektirovaniya raspredelennыx ASU TP –
http://www.astp.ru/-600406
4. Jaroslav Pokorny,
Vaclav Repa, Karel Richta, Wita Wojtkowski,
Henry Linger, Chris Barry, Michael Lang. “Information Systems
Development. Business Systems and Services: Modeling and
Development”. ISBN: 978-1-4419-9645-9. 2011.
5. Vtyurin
V.A.
Avtomatizirovannыe
sistemы
upravleniya
texnologicheskimi protsessami. Osnovы ASU TP. – SPb, 2006.
6. Siretskiy G.A. Informatika. Fundamentalnыy kurs. Uchebnik dlya
vuzov. Tom I. – SPb, BXV. 2005 – 832s.
