O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL – XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG’ONA FILIALI
Farg’ona 2021
“Telekommunikatsiya texnologiyalari va kasbiy ta’lim”fakulteti
“Telekommunikatsiya injiniringi” kafedrasi
“Tizimlar va signallarni qayta ishlash”
fanidan tayorlagan
amaliy mashg‘ulotlar uchun
Mustaqil ishi
Topshirdi: Shokirov N
Qabul qildi: Komilov D
Mavzu: Modulyatsiya haqida tushuncha.
Amplitudali modulyatsiya
Reja:
Kirish
Modulyatsiya
Amplitudali modulyatsiya
Xulosa
Adabiyotlar
Modulyasiya (lotincha: modulatio — bir tekislilik) — 1) fizika va radiotexnikada — biror oʻzgarmas fizik jarayonni ifodalovchi kattalikning muayyan qonun boʻyicha oʻzgarishi. Modulyasiya tashqi taʼsir yordamida amalga oshiriladi.
Elektronikada koʻpgina elektron asboblarning ishi elektron oqimlarini Modulyasiya lashga asoslangan. Mas, kines-koplarda ekranga uzatiluvchi televizion shakllarni hosil qiluvchi elektron nuri intensivligi Modulyasiyalanadi. Kli-stronlarda elektron oqimining tezligi boʻyicha Modulyasiyalash oqimda elektronlarni guruxlashga olib keladi. Bu esa, oʻz navbatida, guruxlashgan elektronlar kinetik energiyasini oʻta yuqori chastotali tebranishlar energiyasiga aylantirilishiga olib keladi. Radio- va optik diapazonlarda elektromagnit tebranishlarning hamda akustik toʻlqinlarning M.lari katta amaliy ahamiyatga ega. Maʼlumotlar uzatish samaradorligini oshirish, turli tizim va qurilmalarda chastota taqsimotini taʼminlash, signallarning vaqtga bogʻliq parametrlarini oʻlchash uchun texnik qurilma va tizimlarda tebranishlar Modulyasiyasi zarur hisoblanadi. Modulyasiya jarayonida tebranishning oʻzgaradigan parametrlari (chastotasi, amplitudasi, fazasi)ga qarab uning nomlanishi belgilanadi (chastotali, amplitudali, fazali Modulyasiya).
Koʻpincha, Modulyasiyalangan signal impuls tarzida, natijasi esa yuqori chastotali impulyelar toʻplami yoki radioimpuls koʻrinishda boʻladi. Hozirgi paytda toʻrt turdagi impulyeli Modulyasiya mavjud: amplituda-impulyeli, chastota-impulyeli, fazaviy-impulyeli va kenglik-impulyeli Modulyasiya Impulyeli Modulyasiya uzluksiz garmonik tebranishli Modulyasiyaga karaganda shovqinga nisbatan kuchaytirilgan tayanchga egaligi bilan ajraladi; 2) yorugʻlik texnikasida — yorugʻlik nuri yorqinligini yoki yorugʻ dogʻ oʻlchamini kelayotgan signallarga muvofiq ravishda oʻzgartirish; ovozni optik usulda yozib olish, fototelegraf va boshqa sohalarda qoʻllanadi.
Modulyatsiyaning mohiyati shundan iboratki, yuqori chastotali garmonik tebranish parametrlaridan biri (u tashuvchi to'lqin, chastota esa tashuvchi chastota deb ataladi) uzatilgan xabarni o'z ichiga olgan past chastotali (boshqaruvchi) signal qonuni bo'yicha o'zgaradi.
Elektromagnit to'lqinlar yordamida signallarni uzoq masofalarga uzatish uchun past chastotali signal spektrini yuqori chastotali (radiochastota) mintaqaga o'tkazish kerak. Ushbu spektrni uzatish modulator bilan amalga oshiriladigan modulyatsiya deb ataladi. Tashuvchi sifatida odatda uchta parametr - amplituda, chastota va faza bilan tavsiflanadigan harmonik tebranish ishlatiladi.
Аgar amplituda uzatilgan signalga mutanosib ravishda o'zgarsa, u holda hosil bo'lgan signal amplituda modulyatsiya qilingan (AM), chastota chastotali modulyatsiya qilingan bo'lsa (FM) , agar faza fazali modulyatsiya qilingan bo'lsa (PM ) deyiladi.
Modulyatsiya - bu generatorni chastotasi (tashuvchisi chastotasi) bilan axborot, bizning holatimizda, audio (modulyatsiya) signalini birlashtirish jarayoni. Modulyatsiya ma'lum bir tarzda HF tebranishlarining shaklini o'zgartiradi va ularning bir nechta turlari mavjud. Radioaloqada ko'pincha amplituda modulyatsiya (AM, AM-amplituda modulyatsiya) va chastota modulyatsiya (FM, FM chastotali modulyatsiya) ishlatiladi .
A mplitudali modulyatsiya (AM) - bu modulyatsiya bo'lib, unda barqaror tebranishlar amplituda o'zgaruvchan pastki chastotali tebranishlarga mos ravishda o'zgaradi.
Chastotani modulyatsiya qilish (FM) - modulyatsiya, unda signalning tashuvchisi chastotasi modulyatsiya qiluvchi to'lqin shakliga mos ravishda o'zgaradi.
Chastotani modulyatsiya qilish amplituda modulyatsiyaga nisbatan yuqori shovqin immunitetiga ega. Buning sababi, qabul qiluvchi qurilmaning kirishidagi shovqin, qoida tariqasida, amplitudaning tasodifiy o'zgarishiga olib keladi, ya'ni. ma'lumot parametrini buzish. Chastotani modulyatsiya qilishda shovqinning signal amplitudasiga ta'siri axborot parametrining o'zgarishiga olib kelmaydi - chastota.
Amplituda modulyatsiya (AM)
Amplitudali modulyatsiya (AM, ing. AM - amplituda modulyatsiya) ma'lumotlar tashuvchisi parametrlarini o'zgartirishning eng oddiy va keng tarqalgan usuli hisoblanadi. Amplitudali modulyatsiya bilan harmonik tebranish (tashuvchi signal) amplitudasi uzatilayotgan axborot signalidagi o'zgarish qonuni bo'yicha o'zgaradi. Radiotexnika sohasida amplituda modulyatsiya radioeshittirishda, akustik joylashuvda va boshqalarda ma'lumotlarni uzatish uchun ishlatiladi. Masalan, radioeshittirishda tovush tebranishlari past chastotali elektr signaliga (modulyatsiya qiluvchi signal) aylanadi, bu esa yuqori (tashuvchi) chastota signalining amplitudasini o'zgartiradi (modulyatsiya qiladi). Olingan modulyatsiya qilingan radio signal signalning kuchiga qarab amplituda o'zgaradi.
Amplitudali modulyatsiyaning asosiy xarakteristikasi amplituda modulyatsiya koeffitsienti yoki modulyatsiya chuqurligi - modulyatsiya qilingan signal amplitudalarining maksimal va minimal qiymatlari orasidagi farqning foizlar bilan ifodalangan ushbu qiymatlar yig'indisiga nisbati.
Quyidagi rasmda tashuvchi va tayanch tarmoqli signallarining vaqt diagrammasi hamda natijada olingan amplituda modulyatsiyalangan signal ko'rsatilgan. Tashuvchi signalning chastotasi 100 KHz, modulyatsiya qiluvchi sinusoidal signalning chastotasi 10 KHz, amplituda modulyatsiya koeffitsienti 100%.
|
