6. Su təchizatı mənbələri
6.1. Su təchizatı mənbəyinin seçilməsi topoqrafik, hidroloji, hidrogeoloji, ixtioloji, hidrokimyəvi, hidrobioloji, hidrotermik və digər axtarışların və sanitariya-epidemioloji tədqiqatların nəticələri ilə əsaslandırılmalıdır.
6.2. Su təchizatı mənbəyi kimi axar sular (çaylar, kanallar), sututarlar (təbii və süni göllər, su anbarları), dənizlər, yeraltı sular (sudaşıyıcı laylar, məcraaltı sular, şaxta suları və s.) qəbul edilə bilər.
Sənaye müəssisələrinin su təchizatı üçün təmizlənmiş tullantı sularından istifadə etməyin mümkünlüyü nəzərdən keçirilməlidir.
Su təchizatı mənbəyi kimi təbii yerüstü mənbələrdən doldurulan su anbarlarından istifadə edilə bilər.
Q e y d. Su təchizatı sistemində müxtəlif hidroloji və hidrogeoloji xarakteristikaya malik bir neçə su mənbəyindən istifadə etmək olar.
6.3. Təsərrüfat-içməli su təchizatı mənbəyi DÜİST 17.1.1.04-ün tələblərinə uyğun seçilməlidir.
İstehsalat su təchizatı üçün mənbə seçilərkən tələbatçıların suyun keyfiyyət göstəricilərinə irəli sürdüyü tələblər nəzərə alınmalıdır.
İstifadə üçün seçilmiş su təchizatı mənbələri müvafiq orqanlarla razılaşdırılmalıdır.
6.4. Təsərrüfat-içməli su kəmərləri üçün sanitariya-gigiyena tələblərinə cavab verən yeraltı su ehtiyatlarından maksimum istifadə edilməlidir.
Təbii yeraltı suların istismar ehtiyatı kifayət qədər olmadıqda onun süni yollarla artırılmasının mümkünlüyü nəzərdən keçirilməlidir.
6.5. İçməli su keyfiyyətinə malik yeraltı sulardan təsərrüfat-içməli su təchizatı ilə əlaqəsi olmayan ehtiyacların ödənilməsində istifadə etməyə yol verilmir. Kifayət qədər yerüstü su mənbələri olmayan və tələb olunan qədər içməli su keyfiyyətində yeraltı suya malik rayonlarda bu sulardan müvafiq orqanların icazəsi ilə istehsalat və suvarma ehtiyaclarının təminatı üçün istifadə edilməsinə yol verilir.
6.6. Müvafiq emal prosesindən keçmiş mineral və geotermal sulardan sanitariya tələblərinə əməl etməklə istehsalat və təsərrüfat-içməli su təchizatında istifadə etməyə yol verilir.
6.7. Yerüstü mənbələrin su sərflərinin orta aylıq təminatı su təchizatı sisteminin 7.4 maddəsi ilə təyin edilmiş kateqoriyasına əsasən cədvəl 8-dən əsasən götürülməlidir.
Cədvəl 8.
Su təchizatı sisteminin kateqoriyası
|
Yerüstü mənbələrin orta aylıq minimal su sərflərinin təminatı, %
|
I
II
III
|
95
90
85
|
6.8. Su mənbələrindən su təchizatı məqsədləri üçün istifadə qiymətləndirildikdə aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır:
mənbəyin 15-20 il üçün proqnozlaşdırılmış sərfiyyat rejimi və su-təsərrüfatı balansı;
istehlakçıların suyun keyfiyyət göstəricilərinə tələbləri;
mənbədə suyun aqressivliyi göstərilməklə keyfiyyət xarakteristikası və tullantı sularının daxil olması ilə onun dəyişmə ehtimalının proqnozu;
çöküntü və zibilin keyfiyyət və kəmiyyət xarakteristikası və rejimi, dib çöküntülərinin yerdəyişməsi, sahillərin dayanıqlığı;
mənbəyin donma və qurumasının mümkünlüyü, qar uçqunları və sel axınlarının (dağ çaylarında), həmçinin mənbəyin su toplama hövzəsində kortəbii hadisələrin baş verməsi;
mənbəyin payız-qış rejimi və onda xəşələ buzlaşmanın olma ehtimalı;
ilin ayları üzrə suyun temperaturu və müxtəlif dərinlikdə fitoplanktonun inkişafı;
dağ çaylarında yaz-yay daşqınlarının yaranması;
yeraltı suların ehtiyatı və qidalanma şərtləri, həmçinin təbii şəraitin dəyişməsi, su anbarı və ya drenajın qurulması, suyun süni yolla kənarlaşdırılması və s. nəticəsində onlarda yarana biləcək mümkün dəyişmələr;
yeraltı suların keyfiyyəti və temperaturu;
yeraltı suların süni surətdə artırılaraq ehtiyatının yaradılması;
sudan istifadə və mühafizəsini tənzimləyən orqanların, sanitariya-epidemioloji, balıqların mühafizəsi xidmətlərinin və s. tələbləri.
6.9. Yerüstü su təchizatı mənbələrinin kifayət qədər su ehtiyatına malik olması qiymətləndirilən zaman ilin bütün fəsillərində onlardan su götürülən nöqtədən axın boyu aşağıda yerləşən yaşayış məntəqələri, sənaye müəssisələri, kənd təsərrüfatı, balıqçılıq təsərrüfatı, gəmiçilik və sudan istifadənin digər növləri üzrə, həmçinin su təchizatı mənbəyinin mühafizəsi üzrə sanitariya tələblərinin ödənilməsinə lazımi su miqdarının qalması təmin edilməlidir.
6.10. Yerüstü su mənbələrinin kifayət qədər su sərfi olmadıqda onlardakı təbii axının bir hidroloji il həddində (mövsümi tənzimləmə), yaxud çoxillik dövr üçün (çoxillik tənzimləmə) tənzimlənməsi, həmçinin digər çox sulu yerüstü mənbələrdən onlara su ötürülməsi təmin edilməlidir.
Q e y d. Mənbədə su sərfi kifayət qədər olmadıqda və onun artırılması çətin, yaxud çox baha başa gəldikdə ayrı-ayrı tələbatçıların su təminatı dərəcəsi respublika su təsərrüfatı və meliorasya orqanları, həmçinin Dövlət sanitariya-epidemioloji xidməti ilə razılaşdırılaraq təyin edilir.
6.11. Yeraltı su ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi “Yeraltı suların istismar ehtiyatlarının və proqnozlaşdırılan miqdarının klassifikasiyası” və “Yeraltı suyun klassifikasiyalaşdırılmış ehtiyatlarının şirin su yataqlarına tətbiqi təlimatı”na uyğun olaraq hidrogeoloji axtarışlar, kəşfiyyat və tədqiqatların nəticələri əsasında aparılmalıdır.
Yeraltı su ehtiyatları təbii sərvətlərin ehtiyatı üzrə Dövlət, yaxud ərazi komissiyaları tərəfindən təsdiq edilməlidir.
Suqəbuledici qurğuların inşasına kapital qoyuluşu 500 min manatdan, dəmir yolu nəqliyyatı obyektləri üzrə 1 milyon manatdan çox olmayan hallarda yeraltı su ehtiyatlarının miqdarının təsdiq olunması tələb edilmir. Bu zaman suqəbuledici qurğuların dəyərində sugötürən avadanlıq, nasos stansiyaları, sutəmizləyici, yaxud emal edən qurğular, rezervuarlar, həmçinin istehlakçıya qədər sudaşıyıcı boruların qiymətləri nəzərə alınır.
| 