219
UDK 691.322
BETON TO‘LDIRUVCHILARINING G‘OVAKLIK XOSSASI HAMDA
G‘OVAK TO‘LDIRUVCHILARNING HOZIRGI KUNDA QO’LLANILISHI
Ametov Rasul, assistent,
Husanov Lazizjon, talaba
Djo'rayeva Husniya, talaba
Jizzax politexnika instituti, QM vaK kafedrasi
E:mail
zavaclash@gmail.com
Annotatsiya. Maqolada oddiy g’ovak betonlardagi g’ovakliklar,bo’shliqlar,
beton tarkibidagi g’ovaklikning uning sifatiga va xossalariga ko’rsatadigan ta’siri
haqida. O‘zbekistonda Respublikasi Prezidentining 2019-yil 23 maydagi PQ-4335-
sonli “Qurilish materiallari sanoatini jadal rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida” gi qarori Respublikamizda raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab
chiqarish va eksport qilish bo‘yicha barqaror o‘sish suratlarini ta’minlash, shuningdek,
korxonalarni
modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilashga qaratilgan
qurilish materiallari sanoatidagi tarkibiy o‘zgartirishlarni yanada chuqurlashtirish
yuzasidan tizimli ishlar bajarib kelinmoqda.”
Kalit so’zlar: Beton, beton to’ldiruvchilar,
beton konstruksiyalar,
to’ldiruvchilarning g’ovakligi, dona g’ovakligi, suv shimuvchanligi va hk.
Hozirgi kunda zamonaviy qurilish materiallarini ishlab chiqarish, mavjud
materiallarni esa xossalarini yanada yaxshilash borasida ko’plab
izlanishlar hamda
tadqiqotlar amalga oshirilmoqda. Bu esa, zamonaviy qurilish materiallari beton tarkibi
qo’shimcha va to’ldiruvchilarining sifatini takomillashtirish, istiqbolli loyihalarni olib
borish korxona va sanoatni texnik-texnalogik jihatidan takomillashtirish, yangilash,
ulardagi muammolarni kompleks o’rganish hamda ilmiy
yechimlar topishni taqazo
etadi.
Shunday qilib, beton tarkiblari va xossalari ilmiy laboratoriyalarda
o’rganilmoqda. Beton ratsional tarkibda tanlangan mineral bog‘lovchi, suv,
to‘ldirgichlar, maxsus qo‘shimchalardan iborat qorishmani aralashtirib, zichlashtirilib
olingan sun‘iy kompozitsion tosh materialdir. Beton tuzilishi va xossalarini uning
tarkibidagi mineral bog‘lovchilar va to‘ldirgichlarning turini o‘zgartirib,
mustahkamligi, deformativligi,
turli sharoitlarga moslashgan,O‘ta og‘ir, yengil, o‘ta
yengil, olov bardosh, radiatsiyani o‘tkazmaydigan va boshqa beton xillarini yaratish
220
munkin. Beton tarkibiga sement massasiga nisbatan 0.01-1.2% polimer qo‘shimchalar
hamda 15-40% yuzasi aktivlashtirilgan dispers materiallar, minerallar va turli xildagi
xususiyatni beradigan to‘ldiruvchilar kiritib xossalarini yaxshilash va sementni tejash
mumkin. Beton to‘ldiruvchilar
turiga nisbatan zich, g‘ovak va maxsus to‘ldirgichli
bo‘ladi. Hozirda biz beton to‘ldiruvchilari hamda ularning g‘ovaklik xossasiga qarab
chiqamiz. To’ldiruvchilаr – bu mа’lum zаrrаchаlаr tаrkibigа egа tаbiiy yoki sun’iy
mаteriаllаr bo’lib, bog’lovchilаr vа suv rаtsionаl аrаlаshmаsi bilаn beton xosil qiluvchi
mаteriаldir.
Beton uchun ishlаtilаdigаn to‘ldiruvchilаr fizik vа mexаnik xususiyatlаri,
texnik-iqtisodiy sаmаrаdorligi vа ishlаtilish soxаsi bo’yichа аjrаlib turadi.Narxi beton
vа temir-beton konstruktsiyalаrning 30….50 % ni tаshkil qilаdi, shuning uchun ulаrni
o’rgаnish, to’ldiruvchilаrni to’g’ri tаnlаsh, ulаrni me’yoridа ishlаb chiqаrish vа
ishlаtish xаlq xo’jаligidа kаttа аxаmiyatgа egа. Betonning
аsosiy аktiv qismi bu
sement. To’ldiruvchilаr betonning 80% gаchа hаjmini tаshkil qilаdi, sement vа boshqа
bog’lovchilаrni sаrflаnishini keskin kаmаytirаdi, qаysiki ulаr beton tаrkibidа yuqori
bаholi vа defitsit mаteriаl xisoblаnаdi.To’ldiruvchi beton tarkibining to’rtdan uch
qismini
tashkil
qiladi,shu
sababli
ham
uning
sifati
katta
ahamiyatga
ega.To’ldiruvchilarning hususiyatlari nafaqat betonning mustahkamligiga,balki uning
uzoq muddatga chidamliligiga va eksplutatsion xossalariga ham ta’sir
ko’rsatadi.Demak sifatli beton hosil qilish uchun to’ldiruvchilarning xossalari bilan
yetarlicha bilimga ega bo’lishimiz kerak.
