|
Bilimlar har doim inson hayotida kata rol oynagan, Biroq hozirgi davrda ularni roli beqiyoz osdi
|
| Sana | 22.12.2023 | | Hajmi | 16,62 Kb. | | #126661 |
Bog'liq Bilimlar iqtisodiyoti
Bilimlar iqtisodiyoti
Bilimlar har doim inson hayotida kata rol oynagan, Biroq hozirgi davrda ularni roli beqiyoz osdi.
Bu birinchi navbatda shu bilan bogliqki jahon uzini rivojlanishida yangi bosqichga otdi , uni asosini bilimlarga asoslangan iqtisodiyot tashkil qiladi yani bilimlar iqtisodiyoti. Uni asosiy hususyati shundan iboratki ushbu iqtisodiyotda hal qiluvchi rolni bilimlar oynab, ularni ishlab chiqarish esa iqtisodiyotni osishini asosiy manbasudur. Sekin asta modiy buyumlar ishlab chiqarish jahon iqtisodiyotini asosiy qismidan bilimlar ‘’ ishlab chiqarish orqali siqilmoqda”. Bu esa bilimga yonaltirilgan yangi iqtisodiyitni harakterli hususyatdur. Rivojlangan mamlakatlarda mehnat resurslarini 20% bugungi kunda fan va yuqori tehnologiya sohasida band. AQSHda 8% aholi yalpi ichki mahsulotni 20% ortigini yaratadi, mamlakat esa ilmiy-tatqiqot va tajriba konstruktirlik ishlari uchun dunyo harajatlarini 40% yaqinini sariflaydi, ishlovchilarni 66% bugungi kunda oliy yoki tuganlamagan oliy malumotga ega (AQSh hukumati hozirgi avlod hayoti davrida bu korsatkichni 90% ga yetkazishni mojalagan)
Hozirgi zamon bozor munosabatlarini shahtam qadamlar bilan rivojlanishi, iqtisodiy usishni ijobiy tendensiyalarini shakilantirish va aholi hayotini yaxshi sifat darajani bilimlar asosiga qurilgan iqtisodiyotni yutuqlarini har tomonlama qolashga yonaltirilganligi uchun yuqorida takidlanganlar amalga oshdi. Iqtisodiyotda bilimlar rolini oshishini bir necha sabablar bilan tushuntirish mumkin:
Fan va texnikani rivojlanishi, yangi fan sigimi katda mahsulotlarni paydo bolishi, yangi ishlab chiqarish texnologiyalarini yaratilishi, mehnat umudorligini, uni madaniyatini osishi;
Axborot taraqiyoti, axborotdan aholini keng qatlamini foydalanish imkoniyatini osishi, uncha qimat bolmagan va qolashga qulay bolgan hisoblash texnikasi bazasida axborot texnologiyalarini barcha sohalarda qolash;
Odamlarni bilimini umumiy darajasini osishi va unga mos holda intelektual potensialni osishi;
Arzon , tabiy,eng avalo energetic resurslarni toliqishi;
Globalashish jarayonlarini osishi, yer sharini turli burchaklaridan kop sonli odamlarni siyosiy, iqtisodiy,ilmiy texnik va ijtimoiy jarayonlarga jalb qilinishi.
Jamiyat rivojini hozirgi bosqichida intelektual resurslar, axborot va bilim raqobat kurashida asosiy nemat va hal qiluvchi omildur. Jamgarish, entelektual resurslarni rivojlantirish va ularni boshqarish har qanday iqtisodiy agentlar uchun,mamlakatdan tortib kichik korhonagacha muhum vazifa bolib qoldi.
Hozirgi zamon iqtisodiy nazariyasiga muofiq, yangi iqtisodiyot nafaq modiy resurslar harakatiga balki koproq darajada goyalar, bilimlar, ahborot almashuvi va foydalanishga asoslangan. Bunda inson bnilimlari va tajribasi jamyatni eng muhum resurslaridan biridur. Shunday hisoblanadiki, aynan bilim va uzluksiz talim olish bugungi kunda muofaqiyatni tang olish eng muhum mezonga aylandi.
1959 yili garvard universiteti profesori D. Bell zalsburgda otkazilgan sotsiologik seminarda chiqish qila turib birinchi marta post industrial jamyat atamasini quladi . oz chiqishida D. Bell jamiyatni ijtimoiy-iqtisodiy tuzilmasini hokum surgan modelini shubha ostiga oldi va koplab sovolar quydiki, ular kop sonli olimlarni tadqiqotini rivojlantirishni ragbatlantirdi. Uni termologik evolutsiyasi yaxshi malum- post industrializimdan ahborotga song esa bilimlarga. D.Bell ozining tadqiqotlarida yozgan ‘’endi asosiy ahamiyatga mushaklar kuchi va energiya emas balki axborot ega’’. Asosiy harakatlanuvchi shahs bolib profisional (kasibni yuqori darajada egalagan va unga ijodiy yondashgan shaxs bolib qolmoqda), chunki uni tajribasi va bilimi post industrial jamiyatda barcha talablarga javob berish imkoniyatini beradi.
Post industrial jamiyat nazariyasi 60-70 yilardarivojlangan industrial rivojlangan mamlakatlarda shakilangan yangi vaziyatni har taraflama tahlil qilish natijasida shakilandi. Kopchilik tadqiqotchilar uni asosiy belgisi sifatda tubdan jadalashtirish modiy ishhkab chiqarish rolini pasaytirish(yslpi ijtimoiy mahsulodan uni hisasini ulishini kamaytirish), hizmat va ahborot sektorini rivojlantirish, ishlab chiqarishga jalb qilinayotgan resurslarni yangi tipini paydo bolishi deb bildilar.
Hozirgi zamon jamiyati sevilizatsiya rivojining mantiqini tahlil qilishga muofiq aynan post industrial sifatida korinishi mumkin. Tarixda 3 ta kata davrlarni kuzatish mumkin, ular 3 likni tashkil qilad “industrial davrgacho bolgan jamyat- industrial- pos-industrial jamiyat”, bu yerda post industrial jamiyat unda olding jamiyatlarga 3 asosiy parametirlar boyicha qarchi qoyiladi:
Asosiy ishlab chiqarish resursi boyicha(pos industrial jamiyatda bu axborot, industrialda- energiya, industrial bolgan jamyatgacho bolgan davrda- ishlab chiqarishni birlamchi sharoitlari,homashyo);
Ishlab chiqarish faoliyati tipi boyicha(post industrial jamiyatda- rivojlaniwshni dastlabki bosqichlarida qazilma boyliklarini qazib olish va tayorlashga qarshi ischil qayta ishlash);
Bazaviy texnologiyalar boyicha pos-industrial jamiyatda fan sigimi katda, industrial davrda- kapital sigimi katda, industrial davrgacho bolgsn davrda mexnat sigimi);
|
| |
