Biroq, raqamli iqtisodiyotni shakllantirish jarayoni har doim ham silliq va tez emas.
Bugungi kunda raqamli iqtisodiyotning dunyoda tutgan o‘rni va rivojlanish tendensiyalari ortib bormoqda. Misol uchun, 1992
yilda ma'lumotlar oqimi tezligining o'zgarishi global Internet protokoli (IP) trafikining kuniga 100 gigabaytni tashkil etgan bo'lsa,
2019 yilda bu ko'rsatkich sekundiga 89 000 gigabaytdan oshdi. Ushbu ma'lumotlar raqamli iqtisodiyot rivojlanishining dastlabki
bosqichlariga taalluqli ekanini inobatga olsak, uning rivojlanish sur'atlarini tasavvur qilish qiyin emas. Global IP-trafik 2022 yilga
kelib sekundiga 150 700 Gb ga yetishi prognoz qilinmoqda, bu yangi Internet foydalanuvchilari sonining ko'payishi va
Internetning doimiy ravishda kengayishi bilan bog'liq.
O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish davlat iqtisodiy siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Bu
fikrning isboti O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyevning 2018-yil 3-iyuldagi “O‘zbekiston Respublikasida raqamli
iqtisodiyotni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-3822-son qarorida: “Davlat tomonidan iqtisodiyotning raqamli sektorini
rivojlantirish bo‘yicha keng ko‘lamli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda, elektron hujjat joriy etilmoqda. boshqaruv tizimlari,
elektron toÿlovlarni rivojlantirish va elektron tijoratni tartibga solish bazasini takomillashtirish. [1].
2030 yilga kelib, 2030 yilda raqamli iqtisodiyotning respublika yalpi ichki mahsulotidagi ulushi 30 foizni tashkil etishi kerak
degan vazifa qo‘yilgan. Qishloq xo‘jaligini 2030 yilgacha rivojlantirish dasturi hamda raqamli “Aqlli qishloq xo‘jaligi” dasturi jadal
ishlab chiqilib, amalga oshirilmoqda.
2025 yilga borib dunyoning raqamli iqtisodiyoti 23 trln. dollar AQSH. Uning jahon yalpi ichki mahsulotidagi ulushi hozirgi
17,1 foizdan 24,3 foizgacha oshadi. Kommunal xizmatlar, sanoat va qishloq xo‘jaligi, transport, moliya va boshqalarda raqamli
transformatsiyani rag‘batlantirish uchun dunyoda 100 milliard ulanish o‘rnatiladi.Bulutli texnologiyalardan foydalanadigan
korxonalar soni 85%, sun’iy intellekt – 86%, raqamli katta ma’lumotlar – 80% bo‘ladi. .
O‘zbekiston Respublikasida “Raqamli O‘zbekiston” milliy strategiyasi ishlab chiqildi va faol amalga oshirilmoqda.
ÿ bu onlayn texnologiyalar (AKT va Internet) asosida ishlab chiqarish, tarqatish, ayirboshlash va iste'mol qilish jarayonlarida
rivojlanadigan va hayotiy tovarlarga bo'lgan ehtiyojni sifat jihatidan qondirishga qaratilgan munosabatlar majmui.
9. Robototexnika;
10. Blokcheyn va kriptovalyuta texnologiyalari;
Blokcheyn texnologiyalari (maÿlumotlar registrining taqsimlangan texnologiyalari), sunÿiy intellekt, superkompyuter
imkoniyatlaridan foydalanish, shuningdek kriptoaktivlar boÿyicha faoliyat dunyoning koÿplab mamlakatlarida raqamli iqtisodiyotni
rivojlantirish yoÿnalishlaridan biridir [3].
texnologiyalar (AKT va Internet) va katta ma'lumotlar almashinuvi (BIG DATA);
7. Raqamli platformalar; 8.
Kvant texnologiyalari;
Raqamli iqtisodiyot:
11. Kraudsorsing va kraudfanding.
ÿ biznes modellarini shakllantirish va raqamli imkoniyatlarga asoslangan biznes jarayonlarini qurish
Raqamli iqtisodiyot deganda iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy aloqalar tizimi tushuniladi, uning asosi raqamli texnologiyalardan
keng foydalanish hisoblanadi. Raqamli iqtisodiyotning ko'plab ta'riflari mavjud.
6. Neyrotexnologiya va sun'iy intellekt (AI);
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 28-apreldagi “Raqamli iqtisodiyot va elektron hukumatni keng joriy etish
chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4699-sonli qaroriga asosan 2023-yilga borib raqamli iqtisodiyot ulushini ikki baravar oshirish
ko‘zda tutilgan. YaIMda. Iqtisodiy rivojlanish strategiyasi sanoat, elektron tijorat, xizmat ko‘rsatish va qishloq xo‘jaligini
rivojlantirish, tadbirkorlikni kuchaytirish, moliyaviy resurslar bilan ta’minlash kabi omillarga asoslanadi.
Bular Raqamli Iqtisodiyotning end-to-end (murakkab) texnologiyalari:
1. Big Data texnologiyalari;
2. Internet of Things texnologiyasi (IoT - Internet of Things);
3. Mobil texnologiyalar; 4.
Bulutli hisoblash; 5. Virtual (VR – virtual reallik)
va to‘ldirilgan reallik (AR – qo‘shimcha reallik) texnologiyalari;
Bugungi kunga kelib “Raqamli O‘zbekiston – 2030” milliy strategiyasini amalga oshirishda quyidagi muammolar aniqlandi:
Dunyo miqyosida ikki davlat raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish geografiyasida yetakchi hisoblanadi. Bular AQSh va Xitoy.
Ushbu mamlakatlar blokcheyn texnologiyasi bilan bog'liq barcha patentlarning 75 foizini, narsalar interneti qiymatining 50 foizini
va ochiq bulutli hisoblash texnologiyalari global bozorining 75 foizdan ortig'ini tashkil qiladi. Xususan, ular dunyodagi 70 ta eng
yirik raqamli platformalar bozor kapitallashuvining 90 foizini nazorat qiladi.
Axborot texnologiyalari platformalarida faoliyat yurituvchi raqamli iqtisodiyot jadal sur’atlar bilan rivojlanmoqda, bu esa
bunday platformalar uchun yangi model va texnologiyalarni yaratishni taqozo etmoqda.
|
