|
Tashkilotning o'z mablag'larini shakllantirish manbalari
|
| bet | 57/79 | | Sana | 15.12.2023 | | Hajmi | 2,21 Mb. | | #119547 |
Bog'liq Biznesni tashkil etish va yuritish Tashkilotning o'z mablag'larini shakllantirish manbalari. Tashkilotning o'z mablag'lari va qarz mablag'lari
Jamg'arma mablag'lari manbalarining xususiyatlari
Tashkilotning moliyaviy holati ko'p jihatdan uning ixtiyorida bo'lgan mablag'larga va ular qaerga sarmoyalanganiga bog'liq.
Tashkilot mablag'lari deganda xo'jalik yurituvchi sub'ekt foyda olish uchun o'z faoliyatini amalga oshirishi kerak bo'lgan pul mablag'lari tushuniladi.
Mulkchilik darajasi bo'yicha foydalanilgan kapital o'z kapitaliga va qarzga bo'linadi.
O'z mablag'lari - bu korxonaning ixtiyorida bo'lgan, ichki manbalardan tashkil topgan mablag'lar.
Kapitalga ustav kapitali, jamg'arma kapitali va boshqa tushumlar kiradi.
Tashkilotning o'z mablag'lari tarkibi
Endi o'z mablag'larini shakllantirish manbalarini batafsil ko'rib chiqamiz.
Ustav kapitali uning kreditorlari manfaatlarini kafolatlaydigan mol-mulkning minimal hajmini belgilaydi. Ustav kapitalining tarkibi korxonaning tashkiliy-huquqiy shakliga bog'liq. Ustav kapitali qo'shiladi
- ishtirokchilarning xo'jalik sherikliklari va mas'uliyati cheklangan jamiyatlar uchun qo'shgan hissalaridan;
- aksiyadorlik jamiyati uchun aktsiyalarning nominal qiymati;
- mulk ulushiga badallar;
- davlatorganiyokimahalliyo'zinio'ziboshqarishorganitomonidanajratiladiganustavfondi.
Qo'shimchakapitalbelgilangantartibdaamalgaoshiriladiganuzoqmuddatliaktivlarniqaytabaholashmiqdorini, shuningdekbepulolinganqiymatlarnivashungao'xshashboshqamiqdorlarnitavsiflaydi.
Zaxirakapitaliqonunchilikkamuvofiqishlabchiqarishdagizararlarvazararlarni, shuningdekhisobotyiliningushbumaqsadlariuchunfoydasibo'lmagandayokietarlibo'lmagantaqdirdaishtirokchilargadaromadlarni (dividendlar) to'lashniqoplashuchunyaratiladi.
Zaxiramablag'larikelgusixarajatlarni, to'lovlarni, shubhaliqarzlarni (korxonaga) qoplash, xodimlargata'tilniyaqindato'lashuchun, yildavomidaishnatijalaribo'yichamukofotlarto'lashuchun, asosiyvositalarnita'mirlashuchunkelgusixarajatlarniqoplashuchunvaboshqalaryaratiladi.
Zaxiralarqonunhujjatlariga, ta'sishujjatlarigavakorxonadaqabulqilinganhisobsiyosatigamuvofiqshakllantiriladi. Zaxiralarni (fondlarni) shakllantirishningasosiymanbaisoffoydahisoblanadi. Bozoriqtisodiyotisharoitidazaxirakapitalizararniqoplashvakorxonatomonidanyetarlichafoydaolmasa, uchinchishaxslarningmanfaatlarihimoyasinita'minlashmaqsadidayaratilgansug'urtafondivazifasinibajaradi.
Jamg'armamablag'lari - kapitalqo'yilmalarnimoliyalashtirishuchunfoydalaniladiganmablag'lar.
Maqsadlimoliyalashtirishvatushumlar - muayyanmaqsadlitadbirlarniamalgaoshirishuchundavlat (munitsipalitet) yokihomiytomonidankorxonagaajratiladiganmablag'lar.
Lizing majburiyatlari - undan ijaraga olingan asosiy vositalar uchun kompaniyaga to'lov.
Bo'linmagan foyda - bu ishtirokchilarga daromad (dividendlar) to'laganidan va majburiyatlar bajarilgandan keyin korxona ixtiyorida qoladigan foyda.
Amortizatsiya ajratmalari - mablag'larning bir qismi, odatda jamg'arma fondlariga, ta'mirlash fondlariga va boshqalarga yo'naltiriladi.
Tashkilotning o'z mablag'lari buxgalteriya balansining III qismida hisobga olinadi.
O'z kapitalining bir qismi sifatida ikkita asosiy tarkibiy qismni ajratish mumkin: investitsiya qilingan kapital, ya'ni egalar tomonidan korxonaga kiritilgan kapital va jamg'arilgan kapital, ya'ni dastlab egalar tomonidan ilgari surilgan narsalarga qo'shimcha ravishda korxonada yaratilgan.
Investitsiya qilingan kapitalga oddiy va imtiyozli aktsiyalarning nominal qiymati hamda qo'shimcha to'langan kapital kiradi. Investitsiya qilingan kapitalning birinchi komponenti Rossiya korxonalari balansida ustav kapitali, ikkinchisi qo'shimcha kapital bilan ifodalanadi.
Jamg'arma kapitali sof foydani taqsimlash natijasida kelib chiqadigan narsalar ko'rinishida aks etadi: zaxira kapitali, jamg'arma fondi, taqsimlanmagan foyda va shunga o'xshash boshqa narsalar.
O'z kapitali ulushining pasayishi korxonalarning kredit qobiliyatining yomonlashuviga olib keladi. Bundan tashqari, kapital ko'rsatkichlari va qarzga olingan kapital ko'rsatkichlari turli sarmoyadorlarning kompaniyasiga kiritilgan sarmoyalar rentabelligini hisoblash uchun ishlatilishini hisobga olsak, jami majburiyatlarda majburiyatlar hajmini ortiqcha baholash kapitalning «narxini» tavsiflovchi ko'rsatkichlarning ob'ektivligiga salbiy ta'sir qiladi deb taxmin qilish mumkin.
Xususiy kapital tarkibida uning alohida tarkibiy qismlarining ulushini ajratib ko'rsatish, shuningdek, uning tarkibi va tuzilishining so'nggi davrlardagi dinamikasini aks ettirish zarur. Xususiy kapitalning moddalarini alohida ko'rib chiqish zarurati shundaki, ularning har biri korxonaning o'z aktivlarini tasarruf etish imkoniyatini qonuniy va boshqa cheklashlarning o'ziga xos xususiyati hisoblanadi.
Qarz mablag'lari - bu tashqi manbalardan tashkil topgan tashkilot kapitali: banklar va moliya kompaniyalari kreditlari, kreditlar, kreditorlik qarzlari, faktoring, lizing, veksellar, obligatsiyalar.
Kompaniyaning qarz mablag'lari manbalari:
- bank kreditlari - foizli mablag'lar hisobidan banklardan olingan qarzlar miqdorini tavsiflaydi.
- kreditlar boshqa korxonalardan olingan kreditlar bo'yicha qarzdir. Bunga xaridorlar va mijozlarning avanslari kiradi.
- faktoring va lizing operatsiyalari tijorat kreditining bir turi. Tashkilotni asosiy vositalar va aylanma mablag'lar bilan ta'minlash.
- kreditorlik qarzi.
Kreditorlar - korxonalaroldidama'lumqarzlaribo'lganyuridikvajismoniyshaxslar. Ushbuqarzmiqdorikreditorlikqarzlaridebnomlanadi. Kreditorlikqarzlarikorxonalaro'rtasidamavjudbo'lganhisob-kitoblartiziminatijasidapaydobo'lishimumkin, birkorxonaningqarzdorligiqarzpaydobo'lganidankeyinma'lumbirmuddato'tgandankeyinboshqasigaqaytarilganda, korxonalarbirinchinavbatdaqarzningkelibchiqishiniqaydetadilarvakeyinma'lumvaqto'tgach, ushbuqarzniyo'qligisabablito'laydilar. hisoblashuchunkompaniyadanaqdpulbor.
Qarzsarmoyasi, kapitaldanfarqlio'laroq, uzoqmuddatlivaqisqamuddatlidebtasniflanadi. Qisqamuddatlissudalargabiryilgachabo'lgankreditlar, biryilvaundanko'proqmuddatgaberilganuzoqmuddatlikreditlarkiradi.
Uzoqmuddatliasosdajalbqilinganmablag'lar, odatda, uzoqmuddatliaktivlarnisotibolishgayo'naltiriladi, joriymajburiyatlaresaaylanmamablag'larnishakllantirishmanbaihisoblanadi.
Majburiyatlarningtuzilishinibaholashuchunularnita'minlanmaganvata'minlanmaganlargabo'lishjudamuhimdir. Bundayguruhlashningahamiyatishundaki, korxonatugatilgandavabankrotlikto'g'risidagiprotsessnie'lonqilishdakafolatlanganmajburiyatlarbankrotlikob'ektitomonidanbekorqilinadi.
Garovbilanta'minlanmaganqarzlardanfarqlio'laroq, garovqanchalikko'pbo'lsa, kafolatlangantalablarbilankreditorlarshunchayaxshibo'ladi, ammotendero'tkazilganda, qolganmulkbilanqoniqishkerakbo'lganqolgankreditorlarningahvoliyomonroq.
Uzoqmuddatliistiqboldakompaniyaningqiymatimoliyalashtirishmanbalarinitanlashbo'yichaqarorlarigaemas, balkiko'proqmarketing, investitsiyavaishlabchiqarishqarorlarigabog'liq. Vaagarkompaniyaijobiysofhozirgiqiymatgaegabo'lgankenginvestitsiyaistiqbollarigaegabo'lsa, umoliyaviymanbalarmanbalaridanerkinfoydalanishuchunjudamuhimdir.
Yuqoridaaytibo'tilganlardantashqari, kreditolishbilanbog'liqxarajatlaraktsiyalarnichiqarishvaommaviyjoylashtirishbilanbog'liqxarajatlargaqaragandaanchapastekanliginihisobgaolishkerak. Ko'pginakompaniyalaraktsiyalarnijoylashtirishgaqodiremaslarvaqarzolishularuchunbiznesningo'sishigaishonishningyagonaalternativasidir.
Bundantashqari, qarzvalyutakurslariningo'zgarishinioldiniolishyokisiyosiytavakkaldanhimoyaqilishmaqsadidaxalqarokapitalbozoridarasmiylashtirilishimumkin. Makroiqtisodiytendentsiyalarnihame'tiborsizqoldiribbo'lmaydi. Qoidatariqasida, ishbilarmonlikfaoliyatisusayibborayotgandavrda, qarzyukiyuqoribo'lganfirmalaro'zlariningulushiniko'proqkonservativkapitaltuzilmasigaegabo'lganraqobatchilarga, shujumladanfaqato'zlariningfoydalaridanfoydalanganholdayokiaktsiyadorlarningmablag'larinijalbqilganholdao'rtachao'sishniafzalko'rganlargaberishadi.
Zamonaviysharoitdakapitaltarkibikorxonaningmoliyaviyholatigabevositata'sirko'rsatadiganomil - uningto'lovqobiliyativalikvidligi, daromadi, rentabelligi. Korxonamablag'larimanbalaritarkibinibaholashbuxgalteriyama'lumotlariningichkivatashqifoydalanuvchilaritomonidanamalgaoshiriladi. Tashqifoydalanuvchilar - banklar, investorlar, qarzberuvchilaroperatsiyalarnituzishdamoliyaviytavakkalchiliknuqtainazaridankompaniyaningo'zmablag'larimablag'larimanbalariumumiyhajmidagiulushiningo'zgarishinibaholaydilar. Xususiykapitalulushiningpasayishibilanriskoshishianiq. Kapitaltarkibiningichkitahlilikorxonafaoliyatinimoliyalashtirishningmuqobilvariantlarinibaholashbilanbog'liq. Shubilanbirga, asosiytanlovmezonlarisifatidaqarzmablag'larinijalbqilishshartlari, ularning "narxi", tavakkaldarajasi, foydalanishningmumkinbo'lgansohalarihisoblanadi.
Xorijiymoliyaviytahlilamaliyotidaqarzvao'zkapitaliningnisbatiasosiyomillardanbiribo'lib, qarzberuvchiuchunxavfnibaholashusulisifatidaqaraladi. Kreditorlarshartnomaniimzolashnitalabqilishgahaqlidirlar, ungako'raushbunisbatma'lumchegaradanoshmasligikerak. Bundaysharoitdaba'zikorxonalarbalansdantashqariaksettirishdanfoydalanib, majburiyatlarmiqdorinisun'iyravishdakamaytirishgaharakatqilmoqdalar.
|
| |
