| Hindiston va Pokistonning Jammu va Kashmir shtatlari o`rtasidagi o`t ochish to`xtatilishi lozim bo`lgan liniya bo`ylab faoliyat ko`rsatayotgan operatsiyasi 1949 yildan buyon davom etadi, Kiprda Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etuvchilari 1964 yildan beri posbonlik qilmoqdalar. Hindiston (hindcha Bharat), Hindiston Respublikasi - Jan. Osiyolagi davlat. Hududi shim.dan jan.ga 3214 km, garbdan sharqqa 2933 km ga choʻzilgan. Shim.da Himolay togʻlari, garbda Arabiston dengizi, sharqda Bengaliya qoʻltig'i bilan oʻralgan. H. Pokiston, Pokiston Islom Respublikasi (Islami Jamhyriya Pakistan) - Osiyo janubida, Hindiston yarim orolining shimoli-gʻarbidagi davlat. Maydoni 803,9 ming km2. Aholisi 193,238,868 kishi (2013). Poytaxti - Islomobod shahri. Boshqa bir tomondan, 1994 yil Liviya va Chad o`rtasidagi Aozu mintaqasida operatsiya o`tkazish uchun bir oydan ortiqroq muddat zarur bo`ldi.
1948 yili Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlik o`rnatuvchi eng birinchi missiyasi shakllangan soniyalardanoq Tashkilot ixtiyoriga 118 mamlakat ixtiyoriy ravishda 750 000 nafar harbiy xizmatchi va fuqaro politsiyachilari ajratdilar. Ular minglab fuqaro mutaxassislar bilan birgalikda tinchlik o`rnatish borasida amalga oshirilgan 53 operatsiyada ishtirok etdilar.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlik o`rnatish bo`yicha faoliyati
Afrikada...
Uzoq yillar mobaynida Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish borasidagi sa`y-harakatlari, uch o`nyillikka cho`zilgan Janubiy Afrikadagi aparteidga qarshi kurash kompaniyasini, Namibiyaning mustaqillikni qo`lga kiritish jarayonini faol qo`llab-quvvatlanishini, tinchlikni o`rnatish bo`yicha amalga oshirilgan 18 operatsiya va saylovlar o`tkazishni qo`llab-quvvatlash bo`yicha qator missiyalarni shu jumlaga qo`shganda g`oyat xilma-xil shakllarda amalga oshirildi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Mozambikdagi qochoqlarning o`z uylariga qaytishlariga yordam berdi, Somali va Sudanda insonparvarlik yordami ko`rsatdi va Buyuk ko`llar rayonida tinchlikni o`rnatish bo`yicha diplomatik sa`y-harakatlar olib bordi. U Janubiy Saxara kelajagi to`g`risidagi masala bo`yicha referendum tayyorlashga yordam bermoqda. Yaqinda Xavfsizlik Kengashi iltimosiga binoan Bosh kotib Afrika mamlakatlaridagi mojarolarning har tomonlama tahlilini mustahkam tinchlik o`rnatishga ma`lum darajada yordam beradigan tavsiyalar bilan tayyorladi.
1999 yilda Xavsizlik Kengashi tinchlikni baqaror etish bo`yicha Serra-Leon va Kongo Demokratik Respublikasida ikkita yangi operatsiya tashkil etdi.
Osiyoda...
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Kambodja mamlakatida 1992-1993 yillardagi keng ko`lamli operatsiyasi tugallanganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimi muassasa va tashkilotlari fuqarolik jamiyati, inson huquqlari va demokratiyani mustahkamlash borasidagi sa`y-harakatlarini davom ettirmoqdalar.
Afg`onistonda Birlashgan Millatlar Tashkilotining maxsus missiyasi 1993 yildan buyon faoliyat ko`rsatmoqda. Uning vazifasi milliy yarash va uzoq davom etgan fuqarolar urushi natijasida izdan chiqqan xo`jalikni tiklashga yordam berishdan iboratdir. Biroq, Bosh kotib va uning maxsus vakillarining qat`iy diplomatik sa`y-harakatlariga qaramasdan mamlakatda juda katta insonparvarlik xarajatlarini talab qilayotgan harbiy harakatlar davom etmoqda, bu - Birlashgan Millatlar Tashkilotining afg`on xalqiga yordam ko`rsatish tizimi faoliyatiga jiddiy ta`sir ko`rsatyapti.
Sharqiy Timorda BMT yordamida Indoneziya va Portugaliya o`rtasida o`tkazilgan, mazkur xududning maqomi borasida butunjaxon referendumi uchun yo`l ochgan muzoqaralar 1999 yili may oyida yakunlanadi. Shu muzokaralarga binoan BMT missiyasi ovoz beruvchilarni ro`yxatga olish ishini kuzatib bordi va 1999 yilning avgustidagi bu referendumda Sharqiy Timor aholisining 78 foizi Indoneziyadan mustaqil bo`lish uchun ovoz berdi.Aholi - Yer yuzida yoki uning muayyan hududi, qitʼa, mamlakat, tuman, shaharida istiqomat qiluvchi odam (inson) lar majmui. Aholini tadqiq etish bilan maxsus fan - Demografiya shugʻullanadi.aholi oʻrtasida sodir boʻlayotgan jarayonlar biologik, geografik, ijtimoiy-iqtisodiy omillar taʼsirining natijasidir. Portugaliya (Portugal), Portugaliya Respublikasi (República Portuguesa) - Yevropaning jan. -gʻarbida, Pirenei ya.o.da joylashgan davlat. Atlantika okeanidagi Azor o.lari va Madeyra arxipelagini oʻz ichiga oladi. Indoneziya (indon. Indonesia), Indoneziya Respublikasi (indon. Republik Indonesia) - Janubi-sharqiy Osiyodagi davlat. Dunyodagi eng katta Malay arxipelagining 17,5 ming oroli va Yangi Gvineya (Gʻarbiy Irian) orolining gʻarbiy qismida joylashgan. Sharqiy Timor (Timor-Leste) - Osiyo davlatlaridan biri. Janubiy Sharqiy Osiyodagi davlat. Maydoni 14,8 ming km². Aholisi 952,6 ming kishi (2002). Poytaxti Dili shahri. Tetum, mambai, papuas va boshqalar xalqlar yashaydi. Referendum yakunlari e`lon qilinganda mustaqillikka qarshi turgan militsiya Sharqiy Timorning 200 ming aholisini o`z uylarini tashlab ketish uchun majburlashga harakat qildi. 1999 yilning sentabr oyida Xavfsizlik kengashi tartib o`rnatishga yordam bergan xalqaro xavfsizlik kuchlarini junatish uchun qaror qabul qildi. BMTning muvaqqat ma`muriyati xalqaro kuchlarni almashtirdi va ayni paytda Sharqiy Timorda mustaqillikni amalga oshirish jaroyonini kuzatib bormoqda.
Yevropada...
Birlashgan Millatlar Tashkiloti qariyb 4 million kishiga favqulodda insonparvarlik yordami ko`rsatib sobiq Yugoslaviyadagi mojarolarni bartaraf etishga astoydil harakat qilmoqda. 1991 yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti qurol-yarog` yetkazib berishga chek qo`ydi; ayni paytda Bosh kotib va uning vakili qon to`kishni to`xtatish uchun yo`naltirilgan diplomatik sa`y-harakatlar bilan yordam qila boshladi. 1992 yildan 1995 yilga qadar Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etuvchi kuchlari Xorvatiyada tinchlik va xavfsizlikni tiklashga harakat qildilar, Bosniya va Gersegoviniya fuqaro aholisining xavfsizligini ta`minlashga yordam berdilar, shuningdek, sobiq Yugoslaviyaning Makedoniya respublikasi urush girdobiga tortib ketilmasligiga ko`maklashdilar.Makedoniya (Makedonija), Makedoniya Respublikasi (Republika Makedonija)- Jan. Yevropada, Bolqon ya.o.ning markaziy qismida joylashgan davlat. Maydoni 25713 km². Aholisi 2,046 mln. kishi (2001). Poytaxti - Skopye shahri Maʼmuriy jihatdan 30 tuman (rayon)ga boʻlinadi. 1995 yildagi Deyton (Parij) tinchlik bitimi tuzilganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkilotining to`rtta missiyasi bu hududda tinchlik va xavfsizlikni ta`minlashga ko`maklashdilar. Ularning birmuncha yirigi hisoblangan - Birlashgan Millatlar Tashkilotining Sharqiy Slovoniya uchun muvaqqat ma`muriyati Xorvatiya tarkibidagi bu hududning reintegratsiya jarayonini kuzatib turdi.Xorvatiya (Hrvatska), Xorvatiya Respublikasi (Republika Hrvatska) - Bolqon ya.o.ning shim.gʻarbiy kismida joylashgan davlat. Maydoni 56,6 ming km². Aholisi 4,267 mln. kishi (2012). Poytaxti - Zagreb sh.
Kosovoda (Yugoslaviya Federal Respublikasi) NATOning bombardimonlarini to`xtatilganidan va Yugoslaviya qurolli kuchlari chiqarilganidan so`ng, 1999 yili bu yerda BMT muvaqqat xalqaro ma`muriyat tashkil etdi. Xavfsizlik kengashi BMTning bu ma`muriyatiga Kosovo xududi va xalqiga nisbatan barcha qonuniy, ijroiy va huquqiy vakolatlarga qadar bG`lgan favqulodda vakolatlar yaratib bermoqda. Yevropa ittifoqi, Yevropa xavfsizligi va hamkorligi tashkiloti, BMTning qochoqlar ishi bo`yicha Oliy komissari va Birlashagan Millatlar Tashkiloti demokratik jamiyat hamda barqaror avtonomiya tashkil etishda Kosovo xalqi bilan ish olib bormoqda.Yevropa ittifoqi (YI) - oʻzida xalqaro tashkilot va federativ davlat xususiyatlarini mujassamlashtirgan davlatlararo uyushma. Dastlab Yevropa hamjamiyati ("Umumiy bozor") nomi bilan atalgan. YEI toʻgʻrisidagi shartnoma 1992 y.
Amerika qit`asida...
Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish borasidagi faoliyati va uning tinchlikni o`rnatish bo`yicha sa`y-harakatlari Markaziy Amerikada paydo bo`lgan to`qnashuvni bartaraf etishda katta rol o`ynadi. 1989 yili Nikaraguada tinchlik o`rnatish borasidagi sa`y-harakatlar tufayli qarshilik ko`rsatish kuchlari ixtiyoriy tarzda tarqatib yuborildi va uning qatnashchilari o`z qurollarini Birlashgan Millatlar Tashkilotiga topshirdi. 1990 yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti missiyasi Nikaraguadagi saylovlarni kuzatdi - bu, mustaqil mamlakatda Birlashgan Millatlar Tashkiloti kuzatuvida o`tgan birinchi saylov edi.
Salvadordagi Bosh kotib vositachiligida o`tgan tinch muzokaralar 12 yil davom etgan harbiy harakatlarga chek qo`ydi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni barqaror etish bo`yicha missiyasi barcha kelishuvlarning amalga oshirilishini kuzatib turishni ta`minladi. Gvatemalada Birlashgan Millatlar Tashkiloti yordamida tashkil etilgan muzokaralar tufayli 35 yillik fuqarolar urushi to`xtatildi. Bugun Birlashgan Millatlar Tashkilotining Gvatemaladagi Nazorat komissiyasi keng ko`lamdagi tinchlik bitimlari to`la-to`kis amalga oshirilishini ta`minlash uchun da`vat etilgan.
Gaitida demokratik yo`l bilan saylangan mamlakat hukumatini qayta tiklash bo`yicha xalqaro chora-tadbirlar amalga oshirilganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkiloti o`z ishini milliy politsiyaga ta`lim berish bilan davom ettirmoqda.
Yaqin Sharqda...
Birlashgan Millatlar Tashkiloti beshta o`nyillik mobaynida (bu muddat davomida besh marta keng ko`lamdagi urush olovi alanga olgan) Arab - Isroil mojarosiga katta diqqat-e`tibor bilan qarab keladi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti haqqoniy va mustaqkam tinchlik o`rnatish tamoyillarini muammoni hal etishning mustahkam asosi bo`lib qoladigan Xavfsizlik Kengashining 242 (1967) va 338 (1973) sonli ikkita tayanch rezolyutsiyalarida ishlab chiqdi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti siyosiy muammolar asosida kelib chiqqan mojarolarni bartaraf etishga yo`naltirilgan boshqa tashabbuslarni ham qo`llab-quvvatladi va bu mintaqaga qator tinchlik o`rnatuvchi missiyalar jo`natdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining 1948 yilda tashkil etilgan birinchi harbiy kuzatuvchilari guruhi mintaqada bugungi kunda ham faoliyat ko`rsatib kelmoqda. 1956 yildagi Sues krizisi davrida Birlashgan Millatlar Tashkiloti tinchlik o`rnatish bo`yicha o`zining birinchi kuchlarini tashkil etdi.
Hozirgi paytda mintaqada tinchlikni barqaror etuvchi ikkita missiya faoliyat ko`rsatmoqda. Ularning 1974 yilda tashkil etilgan bittasi Golan tepaliklarida Isroil va Suriya qurolli kuchlarini ajratib turadigan mintaqani nazorat etadi; 1978 yilda tuzilgan ikkinchisi barqarorlikni ta`minlashga va Livanning janubiy qismida yashayotgan aholi himoya qilinishini ta`minlashga yordam beradi.
Yaqin Sharqning boshqa rayonlari haqida shuni aytish kerakki, 1991 yili Quvayt mustaqilligi tiklanganidan keyin Birlashgan Millatlar Tashkilotining kuzatuvchilar missiyasi Iroq va Quvayt o`rtasidagi qurolsizlantirilgan mintaqaning nazorat qilinishini ta`minlamoqda.
BMT adolatni barqaror etish, inson huquqlari va xalqaro huquq borasida nimalar qilmoqda
Birlashgan Millatlar Tashkiloti sa`y-harakatlari tufayli dunyoni bizning hammamiz uchun yanada bexatar va sog`lom, yanada istiqbolli va pok qilish uchun hukumatlar bilan yuzlab ko`ptomonlama shartnomalar tuzilgan. Xalqaro huquq normalarining bu kengqamrovli majmui va inson huquqlari standartlarining ishlab chiqilishi Birlashgan Millatlar Tashkilotining eng ulkan yutuqlari hisoblanadi.
Inson huquqlari
1948 yili Bosh Assambleya tomonidan qabul qilingan Inson huquqlari deklaratsiyasida barcha erkak va ayollar uchun umumiy bo`lgan asosiy huquq va erkinliklar, jumladan, yashash, ozodlik va fuqarolik huquqlari, fikr, vijdon va din erkinliklari, mehnat qilish, bilim olish va boshqarishda ishtirok etish huquqlari e`lon qilingan.
Ishtirokchilari ko`pchilik davlatlar hisoblangan ikki xalqaro bitim bu huquqlarga yuridik jihatdan majburiy xarakter kasb etadi. Bitimlarning biri iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar. Ikkinchisi esa - fuqarolik va siyosiy huquqlarga bag`ishlangan. Deklaratsiya bilan birgalikda ular inson huquqlari haqidagi Xalqaro billni tashkil etadi.
Deklaratsiya inson huquqlari borasida, jumladan, irqiy kamsitish va xotin-qizlarni kamsitishga barham berish to`g`risidagi konvensiya; bolalar huquqlari haqidagi konvensiya, qochoqlik maqomi va genotsidga barham berish, o`z taqdirini o`zi hal etish, zo`ravonlik bilan yo`qotib yuborish to`g`risimdagi deklaratsiyalar va taraqqiyot huquqi kabi 80 dan ortiq konvensiya va boshqa deklaratsiyalarni tayyorlash uchun poydevor qo`ydi.
Normalarni ishlab chiqish faoliyati nihoyasiga yetayotgan ayni paytlarda Birlashgan Millatlar Tashkiloti o`zining inson huquqlari borasidagi ishlarida asosiy e`tiborni joriy etilgan normalarni hayotga tatbiq etilishiga qaratmoqda. Inson huquqlari bo`yicha Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimi butun faoliyatini muvofiqlashtiruvchi Oliy komissar har qanday buzg`unchilikning oldi olinishi, har qanday jinoyat taftish etilishiga erishib, inson huquqlari yanada yaxshiroq muhofaza qilinishini ta`minlash maqsadida hukumatlar bilan hamkorlik qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha komissiyasi hukumatlararo organ hisoblanib, davlatlar tomonidan inson huquqlarini himoya qilishga bag`ishlangan masalalarni ommaviy ko`ribig`ish ishlarini amalga oshiradi. U inson huquqlari buzilgan muayyan holat to`g`risida ma`ruza taqdim etish uchun yoki ba`zi bir mamlakatdagi inson huquqlari sohasidagi ahvolni o`rganish uchun mustaqil ekspertlar - maxsus ma`ruzachilar tayinlaydi. Jeneva-dagi Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bo`limida keng jamoatchilik uchun inson huquqlari buzilganligi haqidagi axborotlar beradigan faksimal aloqaning bevosita ochiq liniyasi (41-22-917-0092) faoliyat ko`rsatmoqda.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha tashkilotlari ilgaridan ogohlantirish va mojarolarning oldini olish, turli tadbirlarini qo`llash, shuningdek, kelishmovchiliklarning tub ildizlarini qirqishga yo`naltirilgan sa`y-harakatlarni amalga oshirish yo`llari bilan faoliyat ko`rsatadi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining tinchlikni saqlash borasidagi qator komissiyalari inson huquqlari komponenti bilan joylashtirilgan: shunday komponent, jumladan, Gruziyadagi va Gvatemaladagi missiyalar tarkibida mavjud. Gaitida esa bu ish Birlashgan Millatlar Tashkiloti va Amerika davlatlari tashkilotining birgalikdagi operatsiyalari doirasida olib boriladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari sohasidagi barcha tadbirlari hozirgi paytda 27 mamlakat va hududlarning turli joylarida amalga oshirilmoqda.
Inson huquqlariga g`oyat katta hurmat-e`tibor Birlashgan Millatlar Tashkilotining taraqqiyotga yordamlashish borasidagi sa`y-harakatlarida yana ham sezilarli o`rin egallaydi. Jumladan, taraqqiyot huquqi o`zida barcha fuqarolik, madaniy, iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy huquqlarni mujassam etgan dinamik jarayonning muhim unsuri sifatida olib qaraladi va bu - jamiyatning barcha a`zolari farovonligining oshishiga yordam beradi. Taraqqiyot huquqining kalitini topish - qashshoqlikka barham berish bilan izohlanadi, bu esa, o`z navbatida Birlashgan Millatlar Tashkilotining asosiy maqsadlaridan biridir.
Xalqaro huquq
Birlashgan Millatlar Tashkiloti Nizomi Birlashgan Millatlar Tashkiloti oldiga xalqaro huquq va uning kodifikatsiyasini ilg`or taraqqiyot yo`liga burishdan iborat aniq vazifa qo`ygan. Bu ishning natijasi hisoblangan konvensiyalar, shartnomalar va normalar xalqaro tinchlik va xavfsizlikni mustahkamlash va ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotga yordam berish uchun asos yaratadi. Bu konvensiyalarni ratifikatsiya etgan davlatlar huquqiy jihatdan uni bajarishga majburdirlar.
Xalqaro huquq komissiyasi xalqaro huquqiy mavzudagi hujjatlar loyihalarini tayyorlaydi, ular keyin konvensiyaga qo`shilishi va davlatlarning ratifikatsiyasi uchun zarur bo`lishi mumkin. Bu konvensiyalarning ba`zilari davlatlar o`rtasidagi munosabatlarni reglamentga solish huquqiy normalarining asosini tashkil etadi. Jumladan, diplomatik aloqalar haqidagi konvensiya, xalqaro ochiq suv oqimlaridan foydalanish turlarini reglamentlaydigan konvensiya shunday hujjatlardandir. Dengiz huquqi bo`yicha konvensiya barcha mamlakatlarga Dunyo okeani boyliklariga teng huquq bilan kirib borish, uni ifloslanishdan muhofaza qilish va kema qatnovi hamda tadqiqotlar erkinligiga yordam berish uchun yo`naltirilgan. Giyohvandlik vositalarini noqonuniy aylantrishga qarshi kurash haqidagi konvensiya giyohvand moddalarni tarqatishga qarshi kurashda g`oyat muhim xalqaro-huquqiy vosita hisoblanadi.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining xalqaro savdo huquqi bo`yicha komissiyasi o`zaro muvofiqlashtirish va xalqaro savdo sohasida huquqiy normalarni tayyorlashga yordamlashish maqsadida qoida va boshqarish tamoyillarini ishlab chiqmoqda. Shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro ekologik huquqni ishlab chiqish kashshofi hamdir. Yerlarning cho`lga aylanishiga qarshi kurash to`g`risidagi konvensiya, xavfli chiqindilarni tashish haqidagi konvensiya kabi kelishuvlar Birlashgan Millatlar Tashkilotining atrof muhit dasturida o`z takomilini topmoqda.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning ixtisoslashtirilgan muassasalari tomonidan terrorizmga qarshi kurashning asosiy huquqiy quroli hisoblangan xalqaro bitim ishlab chiqildi.
Jazosizlikka chek qo`yiladi
Sobiq Yugoslaviyadagi harbiy harakatlar davomida yuz bergan ko`plab inson huquqlarini buzish normalari Xavfsizlik kengashini ushbu mojaroda 1993 yili harbiy jinoyatlar sodir etganlikda ayblangan shaxslarni sudlash uchun xalqaro tribunal tashkil qilishga majbur etdi. 1994 yili Kengash Ruandadagi genotsidda ayblanganlarning ishlarini ko`rib chiqish uchun yana bir tribunal tashkil etdi. Ushbu tribunallar ayblanganlarning ishlarini ko`rib chiqish bo`yicha qator sud majlislari o`tkazdilar. 1998 yil Ruanda bo`yicha tribunal tarixda birinchi marta genotsid jinoyatiga oid ishlar uchun xalqaro sud tashkilotining verdiktini, ya`ni tarixda ilk bor mazkur jinoyat bo`yicha hukmni e`lon qildi. Sobiq Yugoslaviya bo`yicha tribunal, shuningdek, Kosovodagi mojarolar paytida sodir etilgan jinoyatlarni ko`rib chiqayapti.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining eng asosiy maqsadlaridan biri - inson huquqlari keng ko`lamda buzilgan hollarda buning uchun javobgarlik mas`uliyatini barqaror etish uchun xalqaro mexanizm tashkil qilish ishi hukumatlar Xalqaro jinoiy sud tashkil etishga rozilik bildirishganlaridan so`ng, 1998 yilda amalga oshdi. Genotsidda ayblanganlarni va insoniylikka qarshi qilingan boshqa jinoyatlarni jazolash uchun Sudda barcha zarur vositalar mavjud. Xalqaro hamjamiyat Sud tashkil etish uchun ovoz berib, kimki jinoyat sodir etsa, jazoni chetlab o`tishga, qasosdan qutulib qolishga umid bog`lamasligi zarurligini qo`llab-quvvatladi.
Shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro insonparvarlik huquqi sohasida qator konvensiyalar ishlab chiqishga o`z hissasini qo`shdi.Pay - biriktiruvchi toʻqimadan iborat pishiq tuzilma. Shakli va uzunligi (lenta yoki plastinka) har xil; muskullar P. yordamida suyaklarga birikadi. P.ning pishiq yoki choʻziluvchanligi, qayishqokligi u paydo boʻlgan biriktiruvchi toʻqimaga bogʻliq. P.
Adolat va tenghuquqlilikni barqaror etish borasidagi turli chora-tadbirlar 1945 yili o`z egalari boshqarmaydigan hududlarda 750 million kishi yashar edi. Ushbu son bugungi kunda 1,3 millionni tashkil etadi. Bu g`oyat jiddiy tadbir Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan qaram hududlarda yashayotgan xalqlar orzu-umidlarining qo`llab-quvvatlanganligi va ularning mustaqillikni tezroq qo`lga kiritishlari uchun berilgan yordam tufayli amalga oshdi. Bosh Assambleya qaram mamlakatlar va davlatlarga mustaqillik berish to`g`risida Deklaratsiya qabul qilgan 1960 yildan buyon 60 ga yaqin sobiq qaram hududlarda yashayotgan xalqlar mustaqillikka erishdilar va Birlashgan Millatlar Tashkilotining to`la huquqli a`zolariga aylandilar. Assambleya o`z oldiga 2000 yilgacha kolonializmdan xalos bo`lish maqsadini qo`ygan.
O`ttiz yildan ortiq muddat davomida Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan olib borilgan muayyan operatsiyalar majmui tufayli aparteid singari butun dunyoga ma`lum bo`lgan Janubiy Afrikadagi irqiy segregatsiya tizimiga barham berildi. 1994 yili Birlashgan Millatlar Tashkiloti missiyasi kuzatuvchilari ishtirokida bu mamlakatda barcha irqlar vakillari uchun ochiq bo`lgan birinchi saylovlar o`tkazildi.
Birlashlan Millatlar Tashkiloti tashkil topgan kunlaridanoq barcha xalqlar tinchligini barqaror etish va barcha shakllardagi irqchilikka qarshi kurashish ustida ish olib boradi. Bosh Assambleya qaroriga muvofik 2001 yilda Janubiy Afrikada irqchilik, irqiy kamsitishlar, ksenofobiya va shu kabilarga toqat qilib bo`lmaslik masalalariga bag`ishlangan konferensiya o`tkaziladi.Janubiy Afrika Respublikasi (Janubiy Afrika, JAR) poytaxti - Pretoriya (administrative), Keyptaun (legislative), Blumfonteyn (judiciary) shahri. BMT aʼzosi
BMT insonparvarlik yordami ko`rsatish borasida nimalar qilmoqda
Ijtimoiy halokatlar har bir joyda va har qanday vaqtda yuz berishi mumkin. Biroq ularning sababi suv bosish yoki qurg`oqchilik, zilzila, fuqarolar mojarosi, bir so`z bilan aytganda - nima bo`lmasin, - har doim u odamlarning qurbon bo`lishiga, xalqlarning aralashib ketishiga, butun-butun jamoalarning o`z yashash imkoniyatlarini o`z kuchlari bilan ta`minlay olmay qolishlariga olib keladi va juda katta qiyinchiliklar tug`diradi.
Favqulodda yordam
Shunday falokat paytlarida Birlashgan Millatlar Tashkiloti tizimining tashkilotlari jabrlanganlarga - asosan bolalar, ayollar va qariyalarga oziq-ovqatlar va dori-darmonlar bilan yordamlashadi, ularga boshpana beradi va moddiy-texnik jihatdan qo`llab-quvvatlaydi. Muhtojlarga beriladigan bunday yordamlar uchun mablag`larning milliard dollarini Birlashgan Millatlar Tashkiloti xalqaro donorlardan topdi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti sa`y-harakatlari tufayli 1999 yilda qariyb 26 million kishiga favqulodda insonparvarlik yordami ko`rsatish haqidagi chaqiriqqa javoban 1,4 milliardga yaqin AQSH dollari yig`ildi.Dollar (ing . dollar, nem. "Taler" soʻzidan) - 1) Amerika Qoʻshma Shtatlari pul birligi. 1786 y.dan muomalaga (kumush D.) kiritilgan. 1 D. = 100 sent. Xalqaro ifodasi USD. AQSH D. xalqaro hisob-kitoblarda keng qoʻllaniladi. 1997-1998 yillarda Birlashgan Millatlar Tashkiloti 77 tabiiy ofat va ekologik halokat oqibatlarini bartaraf etishga ko`maklashish uchun 51 a`zo-mamlakatga yordam berdi.
Birlashgan Millatlar Tashkiloti insonparvarlik yordamlari berish bilan keng ko`lamda moddiy-texnika ta`minoti va joylarda xavfsizlikni ta`minlash muammolarini hal etishga erishadi. Talofat ko`rgan rayonlarga yetib borishning o`zi ham ko`pincha mushkul bo`lib, gohida juda murakkab to`siqlar orqali o`tish zarur bo`ladi. Keyingi yillarda ko`pgina tangliklar inson huquqlariga amal qilmaslik tufayli murakkablashmoqda. Insonparvarlik yordami ko`rsatayotgan xodimlarni muhtojlikda qolganlar huzuriga qo`ymaydilar, janjallashayotgan tomonlar ataylab tinch yashayotgan aholi va yordam olib borayotganlarga qarab o`t ochadilar. 1992 yildan keyingi davr mobaynida dunyoning turli rayonlarida insonparvarlik operatsiyalari olib borayotganlarning orasida Birlashgan Millatlar Tashkiloti fuqaro bo`lgan xodimlarining 180 nafardan ortig`i halok bo`ldi va 178 nafari garovga olindi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining inson huquqlari bo`yicha Oliy komissari jabrlangan aholi himoya qilinayotganda yuzaga kelgan kelishmovchiliklar sharoitida insonlar huquqlari buzilishining yashirin xavf-xatarlariga ham e`tibor bilan qaragan holda Birlashgan Millatlar Tashkilotining favqulodda holatlar munosabati bilan joylarda olib borayotgan faoliyatida yana ham katta rol o`ynaydi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti ijtimoiy bo`hronlarni bartaraf etish bo`yicha o`z harakatini barcha asosiy insonparvarlik bo`linmalarini birlashtruvchi va Birlashgan Millatlar Tashkilotining favqulodda yordamlar Koordinatori raisligida faoliyat ko`rsatuvchi komitet orqali muvofiqlashtirib turadi. Bu komitet tarkibiga Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bolalar jamg`armasi (YUNISEF), Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot
|
