ISSN: 2776-1010
Volume 4, Issue 12, December 2023
BO‘LG‘USI MATEMATIKA O‘QITUVCHILARINI TAYYORLASH JARAYONIDA
TALABALARDA MUSTAQIL TA’LIM OLISH KO‘NIKMALARINI RIVOJLANTIRISH
METODIKASI
Bekmurzayeva Gulnora TDPU I kurs magistratura talabasi
Annotatsiya:
Ushbu maqolada bo‘lajak mаtemаtikа o‘qituvchilаrini elementаr mаtemаtikаgа o‘qitish
jаrаyonidа
mаsаlаlаr mаzmunini tаshkil etish bo‘yicha fikr mulohazalar bildirilgan. Ta’limning kompetensiyani
rivojlantirishga yo‘naltirilmaganligiga e’tibor qaratilgan.
Kalit so’zlar: elementar matematika, masalalar, kompetensiya,
tenglama, tengsizlik.
Bugungi kunda bo‘lajak matematika o‘qituvchilari kognitiv kompetensiyasini rivojlantirish pedagogika
OTMda talabalar faoliyatini yangi bilimlarni mustaqil egallash bo‘yicha tashkil qilish bilan chambarchas
bog‘liq. Elementar matematika bo‘yicha asosiy bilimlar manbalari sifatida shu fan bo‘yicha talabalar
uchun o‘quv-metodik qo‘llanmalar hamda maktab bitiruvchilari, o‘qituvchilar va matematika fakulteti
talabalariga qaratilgan elementar matematikani muntazam takrorlash va chuqurlashtirish
yo‘naltiruvchi o‘quv qo‘llanmalarni hisoblash lozim. O‘quv-metodik adabiyotlar mazmunini tahlil qilish
natijasida ularning kognitiv kompetensiyani rivojlantirishga yetarli yo‘naltirilmaganligi aniqlangan edi.
Berilgan material ko‘proq axborotli va operatsional tarkibiy qismlarni rivojlantirishga xizmat qiladi:
odatda axborot masalalarni yechish turlari va metodlarigacha umumlashtirilgan, yechimlar namunasi,
mustaqil yechish uchun masalalar keltiriladi. Baʼzi qo‘llanmalarda bunda metodni tanlash yo‘li ham
ko‘rsatilgan. Motivatsiyaviy tarkibiy qism rivojlanishiga yo‘nalganlik deyarli ifodalanmagan.
Qo‘llanmalarda, odatda, o‘rganiladigan mavzuning asosiy
maqsadi haqida xabar beriladi, lekin
keltiriladigan yechimlarning muhokamalarida yechim metodi tanlovi va o‘xshash o‘zgartirishlarning
maqsadi deyarli asoslanmaydi. Boshqacha qilib aytganda, masalani yechishda mikro maqsadlarga urg‘u
berilmaydi, bu degani, bunday holda bilimlarni umumlashtirish va ko‘chirishni amalga oshirish ancha
murakkabroqdir. Ko‘rib chiqilgan o‘quv qo‘llanmalarda baholovchi tarkibiy qismni rivojlantirishga
ularning taʼsiri yetarli ifodalanmagan. Ko‘pgina qo‘llanmalarda
nazoratni javob bilan, yoki shunday
holat mavjud bo‘lsa, o‘xshash yechim bilan solishtirish orqali bajarish tavsiya etiladi. Istisno tarzida
muallif V.V.Tkachukning «Matematika - abituriyenti» qo‘llanmasini taʼkidlash mumkin, unda mustaqil
tayyorlanish algoritmlari keltirilgan. O‘quvchiga mustaqil taʼlim faoliyatining
uchta darajasidan birini
tanlash taklif qilinadi. Har bir daraja uchun nazariy axborotni egallash darajasi aniqlangan, uning
mustahkamlanishi,
shuningdek, turli misollar yordamida olib boriladi, masalalar yechimini tashkil
qilish bo‘yicha
maslahatlar berilgan, har bir darsdan keyin o‘zini baholash hamda o‘quvchilarga
imtixonda o‘z bahosini oldindan ayta olish imkoniyati taxmin qilinadi. Ko‘rib chiqilgan qo‘llanmalardan
har birida evristik masalalarni ko‘rib chiqish mumkin, lekin qo‘llanmalar matnida, odatda,
evristikalarni maxsus ajratish keltirilmaydi. Matematik bilimlarni o‘zlashtirish vositasi sifatida
evristikalarni egallash mexanizmlari ham qo‘llanmalarda keltirilmaydi. Yuqorida aytib o‘tilgan kognitiv
kompetensiyani rivojlantirishga qaratilgan o‘quv topshiriqlarini maxsus konstruksiyalash
zaruriyatini
shartlab beradi.
