immersivlik va interfaollik

SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337 
1459 

inson hayotini tashkil qilishda va tartibga solishda; 

insonlar o‘rtasidagi aloqaning yangi shakli; 

hayotning asosiy sohalari siyosat, iqtisod, san’at va turizm sohalariga ijobiy ta’siri borligi; 

virtual olam bilan inson o‘zining tartib qoidalari va o‘z muhitini yaratish mumkinligi; 

hayot va virtual borliq o‘rtasidagi aldanish mavjudligi. 
Vitual borliqning rivojlanishida uch o‘lchovli muhit va internet texnologiyalarining 
imkoniyatlarining rivojlanganligi katta ta’sir o‘tkazdi. Natijada, turli sohalarda virtual reallik 
ishlatila boshladi.
Masalan: kino olamida 1982-yil yaratilgan 
TRON nomli rasmli film
, bu sohadagi katta 
qadam bo‘ldi. Hozirgi vaqtda virtual realliksiz bu sohani tasavvvur qilish qiyin. 

2009-yil BBS radiosi tomonidan yaratilgan virtual drama bu sohada ham kelajagi bor 
ekanligini anglatmoqda; 

san’at sohasida 1970-yil David Em o‘zining birinchi virtual ko‘rgazmasi bilan ushbu atamani 
imkoniyatlarini ochib bergan; 

musiqa sohasida ham elektron musiqa asboblari virtual reallik imkoniyatlaring mahsulidir.
Virtual reallikning yaratishda axborot texnologiyalarining kompyuter grafikasi, real vaqt 
rejimi va dasturlash texnologiyalarisiz shakllantirib bo‘lmaydi. Bunda hozirda kompyuter 
grafikasining OpenGL, Direct3D, Java3D, va VRML kutubxonalaridan, dasturlashdan esa, CQQ, 
Perl, Java va Python tillaridan foydalanilmoqda.
[4]. 
Virtual borliqni hozirda internet texnologiyalarisiz tasavvur etish qiyin. Internet - XX asr 
mo‘jizasi. 
Kim orqada qolib ketsa,
keyin virtual dunyo taraqqiyotiga etolmaydi. Internet-
insoniyat qabul qilishining yangi o‘lchami. Uni egallash bir tomondan oson, ikkinchi tomondan 
murakkab. Uning osonligi shundaki, dasturlarning eng osoni oddiy brauzerdan (hammma 
kompyuterda mavjud bo‘lgan “Internet Explorer” brauzerdan) foydalanishni bilsangiz kifoya. 
Internetni barcha xizmatlaridan foydalanish uchun bu dastur etarli. Buning uchun, birinchidan, 
Internet xizmatlaridan foydalanish bo‘yicha bilim va malaka talab qilinadi, ikkinchidan, 
tarmoqdagi xizmat va ma’lumotlar asosan horijiy tillarda berilgan. O‘zbek tilida joriy qilingan 
xizmatlar, nashr qilingan ma’lumotlar hozircha ko‘p emas. 
Mavjud hayotdagi bor narsalar Internetda-umumjahon kompyuter tarmog‘ida ham 
mujassam. Uni mukammal egallasangiz: xat yozib, javobini soniyalarda olasiz; tanishib, 
davra 
suhbatlar qurasiz
, seminar, konferentsiyalarda qatnashasiz;sirtqi o‘quv yurtlarda ta’lim olasiz; til 
o‘rganib, xorijiy matnlarni tarjima qilasiz, lug‘atlardan foydalanasiz; ajoyib umumjahon 
entsiklopediyalaridan foydalanasiz; kitob, gazeta va boshqalarni o‘qiysiz, uyingizda dunyo 
kutubxonasi bo‘ladi; uyingizda o‘tirib biznes va ijod bilan shug‘ullanasiz; pulli va pulsiz amallar 
bajarasiz; dunyoga sayohat qilasiz; virtual (xayoliy) hayotga kirasiz va hokazo.
[5].
Xullas, Internetda ham hayotdagidek barcha voqea va hodisalarda real va virtual ishtirok 
etishingiz mumkin. 
Virtual borliq deb real dunyoni kompyuter simulyatsiyasi orqali yaratilgan muhitiga 
aytiladi. Virtual borliqning asosiy 3 ta xususiyati mavjud. Ular: 

ta’sir doirasining kengligi; 

yuqori vizuallashganligi; - uch o‘lchovli muhit. 

Multimedianing kirib kelishi axborot texnologiyalari sohasida yangi davrni boshlab berdi. 

SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337 
1460 

“D” atamasi inglizcha “dimensions” so‘zidan olingan bo‘lib, “o‘lchamlar” ma’nosini beradi. 
3D texnologiyasi tasvirni vizual va tovushli uzatib berishning dunyodagi eng ilg‘or usuli 
hisoblanadi. 

Hozirgi kunda uch o‘lchamli haykallar, yirik ob’ektlarning kichraytirilgan modellari 
(mashinalar, samolyotlar, binolar), shuningdek, turli ilmiy ishlanmalar modellarini yasash 
imkoniyati mavjud. Buning uchun albatta 3D printerlardan foydalanilmoqda. 

3D printerlar - uch o‘lchamli chizmalar asosida narsa-buyumlar “chop etuvchi” printerlardir. 
Hozircha bu kabi ishlanmalar tor doirada amalga oshirilayotgan bo‘lsa, yaqin kelajakda bemalol 
uy sharoitida 3D-printerdan masalan bir juft krossovka, kiyim yoki ro‘zg‘or buyumi chiqarib 
olishning imkoni bo‘ladi. 

Uch o‘lchamli chop etilayotgan mahsulotlarning narxi pasayishini inobatga olsak, ushbu 
texnologiyaga talab oshmoqda. Bugungi kunda Boeing kompaniyasi o‘z samolyotlarining 200 
dan ortiq detallarini 3D-chop etish texnologiyasi asosida ishlab chiqmoqda. 5-rasm. 3D printerlar 
va ular yordamida ishlab chiqilgan mahsultlar 

Uch o‘lchamli chop etiladigan mahsulotlarning narxi pasayishini inobatga olsak, ushbu 
tehnologiyaga talab oshmoqda. Bugungi kunda Bocing kompaniyasi o‘z samoliyotlarining 200da 
ortiq detallarini 3D chop etish texnologiyasi asosida ishlab chiqilmoqda.
[6].

Download 0,63 Mb.