“Kimning uyi qayerda?”, “Uy yasash” taqdimotlari va turli xil kompyuter o‘yinlari
shular jumlasidandir.
Axborot texnologiyalarini ta’lim tizimiga tatbiq etish o‘quv jarayonida
zamonaviy o‘qitish metodlarini qo‘llashga keng imkoniyatlar ochadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 5 nozbrdagi “Raqamli
O‘zbekiston - 2030 strategiyasini tasdiqlash va uni amalga oshrish chora-tadbirlari
to‘g‘risida” gi PF-6079-son farmonida asosida ta’lim
jarayonida axborot
texnologiyalarni qo‘llash uyzasidan qator vazifalarni belgilab beradi. Axborot
texnologiyalari jamiyat tuzilmasining shu qadar ajralmas qismiga aylanib ulgurdi,
endi u shunchaki texnologik jarayon emas, aksincha, ijtimoiy jarayonga aylanib
bormoqda. Davlatning iqtisodiy qudrati, xalqaro nufuzi, demokratik institutning rivoji
darajasi axborot texnologiyalarning tadqiqotiga bog‘liq bo‘lib bormoqda. Axborot
insoniyatning nixoyatda muhim va cheksiz resursiga aylandi. Bu esa qaysi sohaga
bo‘lishidan
qatiy nazar, internetning milliy sigmentida o‘z axborotlarimizni tobora
ko‘paytirib
borishni
taqozo
etadi.
O‘qitish
va
o‘rganish
jarayonida
Internettexnologiyalariga katta o‘rin ajratilmoqda. Bunday texnologiyalar ta’lim
jarayoniga ko‘maklashib, o‘qitish dasturlari, o‘quv qo‘llanmalari, elektron darsliklar
va jurnallardan foydalanish imkoniyatini yaratmoqda, bu esa o‘z navbatida
foydalanuvchilarga ilmiy maktab ishlarini ta’minlamoqda. O‘quvchilarni internetdan
olayotgan axborotlariga tanqidiy yondoshish va uning foydali manbalari asosida o’z
duyoqarashini kengaytirish, g‘arazli manbalar asosida o‘z dunyoqarashini
kengaytirish, g‘arazli ma’lumotlarni inkor eta bilish g‘oyat muhimdir.
Boshlang‘ich sinflar o‘quvchilari uchun turli didaktik materiallar to‘plamidan
foydalanib, ko‘rgazmali-mashq, nazorat-mashqlari va test sinovlari modullari
kiritilgan aralash kompyuter dasturlarini tayyorlash mumkin.
Unga fanga oid
qoidalarni joriy o‘rganish va umumlashtirilgan takrorlash uchun uchta variantlarda
berilgan grammatika-orfografik mavzular bo‘yicha boy va turli-tuman materiallardan
foydalanish yaxshi samara beradi.
1-sinfda o‘qish darsida elektron o‘quv qo‘llanmalari tayyorlab,
foydalanish
mumkin. Unda so‘zni tovushli-harfli tahlil qilish, so‘zning bo‘g‘inlari tuzilishi, ba’zi
orfogrammalar o‘rganilishi turli qiziqarli ko‘rgazmali va ovozli material berish
mumkin. Yorqin rasmlar, g‘aroyib, qiziqarli topshiriqlar kichik yoshdagi
o‘quvchilarda ona tiliga qiziqishni oshirishga yordam beradi, o‘yin shaklida o‘quv
materiali bilan
tanishish imkonini beradi, o‘zini nazorat qilish va o‘quv refleksiyasi
uchun keng imkoniyatlar taqdim etadi. Ushbu qo‘llanma bo‘yicha ta’lim jarayonini
differensiatsiyalashga turli darajadagi murakkablikdagi topshiriqlarni tanlab olish
yordamida erishiladi. Savodxonlikka o‘qitish bo‘yicha tematik rejalashtirishni ishlab
chiqishda rejalashtirishga tegishli elektron mavzular va bo‘limlarni kiritish mumkin.
Dars rejasini ishlab chiqishda frontal, individual va guruhli ishlash uchun
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
February 2022 / Volume 3 Issue 2
www.openscience.uz
969
kompyuterni qo‘llash maqsadga muvofiq bo‘lgan dars bosqichlarini ishlab chiqish
lozim.
Matematika darslarida «O‘yinli masalalar» dasturlarini tayyorlab, foydalanish
mumkin. Boshlang‘ich sinfda o‘rganiladigan ko‘plab mavzular bo‘yicha turli
materiallar berilgan. Turli murakkablik darajasidagi turli xildagi topshiriqlar har bir
o‘quvchining idrok etish va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
Masalalarni yechishda kompyuterli animatsion slaydlardan foydalanish darsning
qiziqarliligini oshiradi. Ularning ustunlik tomonlari istagan paytda masalaning
boshiga qaytish mumkin, uning alohida qismlarida to‘xtalish, o‘quvchilar bilan
suhbatlashish, ularning fikrlarini tinglash mumkinligidan iborat. Boshlang‘ich
sinflarda harakatlanishga animatsiyali masalalar bilan slayd-filmlarni qo‘llash
mumkin. Shunday slaydlarni yaratish uchun Internetdan olingan animatsion
kartinkalardan foydalanish mumkin.
Boshlang‘ich
ta’limda
kompyuter
texnologiyalaridan
foydalanish
imkoniyatlarining mavjudligini belgilash, ta’lim jarayonida
bunday texnologiyalarni
qo’llasning eng muhim ko’rsatkichlaridan hisoblanadi. Bu sohada erishilayotgan
yutuqlarni hisobga olib, komg’yuter texnologiyasini quyidagi jihatlarda ta’lim
muassasasi umumiy faoliyati jarayonlarida qo’llash samarali bo’lishini ta’kidlash
lozim. Boshlang’ich ta’limni axborotlashtirishning istiqbolli y’o’nalishlari zamonaviy
telekommunikatsiya vositalari va tarmoqli axborot texnologiyalaridan foydalanishni
bildiradi. Bunday vositalarni qo’llashda umumta’lim maktablar va oliy ta’lim
muassasalari o‘quv jarayonining samaraligini oshirish uchun yangi imkoniyatlar
ochib beradi. Kompyuter o’quv manbalarini kengaytirib beradi, ya’ni turli
multimediali darsliklar, elektron kitoblar va boshqalaridan
foydalanish imkoniyati
keng tarqalmoqda. Shularni inobatga olgan xolda bugungi kunda axborot
texnologiyalarni amaliyotga joriy etish ta’lim tizimiga yangi talablarni ko‘yadi, shu
bilan bir qatorda boshlang‘ich sinflardagi ta’limda ham ta’lim sohasini
axborotlashtirish, har bir ta’lim muassasasidan ta’lim faoliyatinini muhitinining
axborotlashtishini talab qiladi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi doirasida ishlab
chiqilgan “2008-2012 yillarda uzluksiz ta’lim tizimini mazmunan modernizasiyalash
va ta’lim-tarbiya samaradorligini yangi sifat darajasiga ko’tarish” dasturida ham
ta’lim muassasalarida sog’lom ijodiy muhitni yaratish, ta’lim va tarbiya jarayoniga
ilg’or innovatsion, pedogogik va axborot texnologiyalarini joriy etish orqali o’qitish
sifatini yangi bosqichga ko’tarish masalalari belgilangan
vazifalar sifatida
ta’kidlangan. Ta’lim taraqqiyoti yangi yo‘nalish axborotlashgan ta’lim multimedia
vositalari yordamida tashkil etilgan ta’lim tizimini maydonga olib chiqdi. Kadrlar
tayyorlash va ta’lim tizimidagi, o‘quv-tarbiya ishlari sohasidagi muammolarni
izchillik bilan, bosqichma-bosqich xal etish yo’llari va vositalari yuqorida tilga
olingan davlat hujjatlarida belgilab berilgan.
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
February 2022 / Volume 3 Issue 2
www.openscience.uz
970
Boshlang‘ich sinflarga dars o‘tishda asosan o‘yin usullaridan, interfaol
metodlardan,
modulli texnologiyalardan, noan’anaviy dars shakllaridan, fanlararo
integratsiyadan foydalanish mumkin. Bu metodlarning hammasi ham bolalarda
mustaqil ishlashni, o‘z fikrini erkin bayon qila olishni, keng fikrlashni talab etadi.
Boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining kasbiy salohiyati va ma’lumot darajasi,
zamonaviy ta’lim metodikasini bilishi ta’lim sifatini oshirishda muhim aha-miyatga
ega. Afsuski, ayrim o‘qituvchilar hali ham dars jarayonida an’anaviy o‘qitish tizimiga
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va multimedia vositalaridan, ta’lim tizimiga
oid saytlarda berilgan metodik tavsiyalardan yetarlicha foydalanmayapti. Shu bois,
hozirda o‘qitish jarayonida qo‘llaniladigan ta’lim metodlari va vositalari, o‘qitish
jarayonini tashkil et ish zamonaviy shakllarini o‘rganishga alohida e’tibor
qaratilmoqda.
