Bugungi ilg‘or texnologiyalar rivojlangan davrda sun'iy intelekt va
uning unsurlari deyarli hayotning barcha jabhalariga tadbiq
etilmoqda. Jumladan, oddiy uy ro‘zg‘orida ishlatiladigan
zamonaviy quilmalar televizorlar, sovutgichlar, kir yuvish
mashinalari, pechlar, xavfsizlik tizimlari va aqilli uy qurilmalari shular
jumlasidandir. Shuning uchun qadim zamonlardan buyon
odamlar o‘zlarining fikrlashlarini qanday ishlashini tushuntirishga
harakat qilishgan. Bu borada ko‘plab neyrologlar,
borganlar, Jumladan, akademiklar V.Q. Qobulov,
S.S.G‘ulomov, professorlar A.T.Shermuhamedov, D.A.Xalilov,
tadqiqotchilar Q.Rahimov, I.Tojimamatovlarni ilmiy
maqolalarida mavzuga to‘xtalib o'tilgan.
TADQIQOT METODOLOGIYASI
Mazkur tadqiqotni yoritishda olimlar, tadqiqotchilar va
muhandislarning mavzu doirasida olib borgan ilmiy ishlari,
yaratgan o’quv adabiyotlari tizimli o’rganilgan. Ularning xulosa
va fikrlari qiyosiy tahlil etilib, ma’lumotlarni qayta ishlandi.
TAHLIL VA NATIJALAR
“Sun'iy neyron tarmoq” tushunchasi birinchi marta o‘tgan asrning 40-
yillarida fanga kiritilgan. Sun'iy neyron tarmoqda odamlar va
hayvonlarning asab tizimining faoliyatini arfmetik mantiqiy darajada
modellashtiradi. 1943-yilda neyronning rasmiy modeli ishlab chiqildi.
Bunday model cheklangan miqdordagi muammolarni hal qilishga
qodir. Rasmiy neyronlarni tarmoqqa birlashtirish orqali bu
qiyinchiliklarni bartaraf etish mumkin. Bunday tizimlarning
imkoniyatlari ancha kengroq: tarmoqli rasmiy neyronlar an'anaviy
ravishda “inson faoliyati” sohasiga tegishli bo‘lgan muammolarni hal
qilishi mumkin. Masalan, naqshni aniqlash va hatto to‘liq bo‘lmagan
ma'lumotlarga asoslangan qarorlar qabul qilish.
Ayniqsa, neyron tarmoqlar insonning fikrlash jarayonlarini eslatuvchi
ma'lumotlarni o‘rganish va yodlash qobiliyati qiziq. Shuning uchun neyron
tarmoqlarni o‘rganish bo‘yicha dastlabki ishlarda “sun'iy intellect” atamasi tez-
tez tilga olingan. So‘nggi vaqtlarda sun'iy neyron tarmoqlarga qiziqish tez o‘sdi.
Ular shu kabi mutaxassislar tomonidan qabul qilindi. Sun'iy neyron tarmoq, aslida,
tabiiy asab tizimining modeli bo‘lganligi sababli, bunday tarmoqlarni yaratish va
o‘rganish bizga tabiiy tizimlarning ishlashi haqida ko‘p narsalarni o‘rganish
imkonini beradi. Sun'iy neyron tarmoqlari nazariyasining o‘zi o‘tgan asrning 40-
yillarida biologiyaning so‘nggi yutuqlari tufayli paydo bo‘lgan, chunki sun'iy
neyronlar biologik neyronlarning elementar funksiyalarini modellashtiruvchi
elementlardan iborat. Ushbu elementlar miyaning anatomiyasiga mos kelishi
yoki mos kelmasligi mumkin bo‘lgan tarzda tashkil etilgan. Ushbu yuzaki
o‘xshashliklarga qaramay, sun'iy neyron tarmoqlari tabiiy miyanikiga o‘xshash
hayratlanarli xususiyatlarni namoyish etadi. Masalan, sun'iy neyron tarmoq tashqi
muhitga qarab o‘z xatti-
neyroanatomistlar va olimlar miyaning qanday ishlashini o‘rganish bo‘yicha
keng izlanishlar olib borichgan va sezilarli yutuqlarga erishganlar. Inson asab
tizimining tuzilishi va funksiyalarini o‘rganib, ular miyaning “o‘tkazuvchanligi”
haqida ko‘p ma'lumotlarga ega bo‘ldilar, lekin uning ishlashi haqida juda
kam ma'lumot aniqlangan.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, miya hayratlanarli darajada murakkab bo‘lib,
har biri yuzlab yoki minglab boshqa neyronlar bilan bog‘langan milliardlab
neyronlar tizimi insoniyat tomonidan yaratilgan super kompyuterlar
beradigan eng katta natijalar ham xech qancha imkoniyat bermasligi
aniqlangan. Bu insonning tabiiy intelektini qay darajada mukammalligi va
murakkabligini ko'rsatadi. Shuning uchun sun'iy neyron tarmoqlarini o‘rganish
muhim masalardan hisoblanadi.
|
