`
379
«Zamonaviy dunyoda innovatsion tadqiqotlar: Nazariya
va amaliyot» nomli ilmiy, masofaviy, onlayn konferensiya
BUXGALTERIYA NAZORATINING MOHIYATI VA MAQSADLARI
Primova Shahnoza Komiljonovna
Poyonov Bobir Bekmurod o'g'li
SDVMCHBU Toshkent filiali
“Iqtisodiyot, buxgalteriya hisobi va audit” kafedrasi assistenti
https://doi.org/10.5281/zenodo.7192809
Xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning zamonaviy
sharoitda muvaffaqiyatli
rivojlanishi iqtisodiy xavfsizlikning muayyan kafolatlarini talab qiladi, bu esa
buxgalteriya hisobini nazorat qilish tizimini yaratish va joriy etish orqali
ta'minlanishi
mumkin.
Qabul
qilinadigan
boshqaruv
qarorlarining
samaradorligini oshirish uchun ular moliyaviy
hisobotlarning real axborot
ko'rsatkichlariga asoslanishi kerak. Xo'jalik yurituvchi sub'ektlar tomonidan
buxgalteriya hisobini nazorat qilish tizimini tashkil etish nafaqat ishonchli
moliyaviy hisobotlarni shakllantirish, balki xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun ham dolzarb masalalardan biridir.
Buxgalteriya hisobi tartibini tartibga soluvchi
huquqiy hujjatlarga muvofiq
buxgalteriya hisobi tizimida shakllantiriladigan ma'lumotlarning ishonchliligini
ta'minlashning eng adekvat usullarini izlash masalalari buxgalteriya nazorati
zarurligini ko'rsatdi. Tadqiqotning nazariy va uslubiy asosi ilmiy va amaliy ishlar
majmui hamda buxgalteriya hisobi sohasidagi normativ-huquqiy hujjatlarga
asoslanadi. Tadqiqot jarayonida umumiy ilmiy usullar - to'plangan
tajribani
kuzatish va o'rganish ishlatilgan.
Bugungi kunda moliyaviy hisobotlarning ishonchliligi va to'g'riligiga alohida
e'tibor qaratilmoqda, ular asosida tashkilotlar kontragentlarni tanlaydilar, ular
bilan munosabatlar o'rnatadilar va hisob-kitoblar
shaklini belgilaydilar,
shuningdek o'z mablag'larini investitsiya qilish imkoniyati to'g'risida qaror qabul
qiladilar.
Xo'jalik yurituvchi sub'ektni boshqarish tizimida buxgalteriya hisobining muhim
vazifalaridan biri buxgalteriya nazorati orqali amalga oshiriladigan nazoratdir.
Auditor va buxgalter lug'atida nazoratning quyidagi ta'rifi berilgan: "nazorat
(frantsuzcha controle - tekshirish) - 1) iqtisodiy ob'ekt va jarayonlarni
boshqarishning ajralmas qismi bo'lib, u ob'ektni nazorat qilishni tekshirishdan
iborat. ob'ektning kuzatilgan holati qonunlar,
nizomlar, yo'riqnomalar, boshqa
me'yoriy hujjatlar, shuningdek dasturlar, rejalar,
shartnomalar, loyihalar,
kelishuvlarda nazarda tutilgan kerakli va zaruriy holatga mos keladi. Nazorat
boshqaruv sub'ektining vazifalari, huquq va majburiyatlariga muvofiq nazoratni
amalga oshirish uchun mo'ljallangan ...; 2) obyekt ustidan real hokimiyat, nazorat;
3) nazoratga jalb qilingan xodimlar, nazoratchilar”.
