Buxoro davlat universiteti axborot texnologiyalarifakulteti 1-1kidt 21 guruh talabasi jo’rayev og’abekning falsafa fanidan

Bizni qurshab turgan yaxlit, bir butun dunyo, eng umumiy borliq bo’lib, u ko’pdan-ko’p real mavjud narsalardir. Bu narsa va hodisalarning har biri o’ziga xos, boshqalarida mavjud bo’lmagan tomonlar xususiyatlarga ham ega. Narsa va hodisalar, imkoniyat va voqelik sifatida mavjuddirlar. Darvoqe, shuni ham e’tiborda tutishimiz lozimki, imkoniyat aslo yo’qlik degani emas,u potentsial borliqdir. Voqelikni esa actual borliq sifatida qabul qilish mumkin. Potentsial va actual borliq falsafada borliq darajalari deb yuritiladi.

Dunyodagi barcha mavjud narsa va hodisalarni ular borlig’ining ko’rinishlariga ko’ra, turli shakllarga ajratish va birlashtirish kishilarning kundalik hayotidagi oddiy jarayonlardir, chunonchi ular o’z amaliy faoliyatlarida o’zlari anglamagan yoki anglamagan holda, borliqning turli shakllari o’rtasidagi umumiylik va farqlarga, albatta e’tibor berdilar. Borliq shakllarini bilishda ularni farqlash ajratish kishilarning amaliy faoliyatida, dunyoni tushunishda muhim ahamiyat kasb etadi.Shuning uchun falsafiy muammolarni o’rganish borliqning asosiy shakllarini tahlil qilishdan boshlanadi.

• Dunyodagi barcha mavjud narsa va hodisalarni ular borlig’ining ko’rinishlariga ko’ra, turli shakllarga ajratish va birlashtirish kishilarning kundalik hayotidagi oddiy jarayonlardir, chunonchi ular o’z amaliy faoliyatlarida o’zlari anglamagan yoki anglamagan holda, borliqning turli shakllari o’rtasidagi umumiylik va farqlarga, albatta e’tibor berdilar. Borliq shakllarini bilishda ularni farqlash ajratish kishilarning amaliy faoliyatida, dunyoni tushunishda muhim ahamiyat kasb etadi.Shuning uchun falsafiy muammolarni o’rganish borliqning asosiy shakllarini tahlil qilishdan boshlanadi.
• Hozirgi falsafiy adabiyotlarda faylasuflar borliq shakllarini dastlab bir-biridan farq qiluvchi va ayni vaqtda bir-biri bilan o’zaro aloqadorlikda bo’lgan quyidagi turlarga ajratmoqda.

Borliq kategoriyasi turli narsa va predmetlar, hodisa va voqealar, jarayon va holatlarni mavjudlik belgisiga qarab bir butunlikka jamlaydi. Barcha mavjud narsa va jarayonlar bizni o’rab turgan olamni tashkil etadilar.

• Borliq kategoriyasi turli narsa va predmetlar, hodisa va voqealar, jarayon va holatlarni mavjudlik belgisiga qarab bir butunlikka jamlaydi. Barcha mavjud narsa va jarayonlar bizni o’rab turgan olamni tashkil etadilar.
• Borliqning asosiy shakllarini tahlil etar ekanmiz, narsa va predmetlar, hodisa va voqealar turli tuman bo’lsada, barchasi uchun poydevor vazifasini o’taydigan asosga ega bo’lishi kerak, degan xulosaga kelamiz. Shu munosabat bilan xilma-xil, abadiy olamning yaxlitligi, birligi haqidagi muammo yuzaga keladi.
• Borliqning birligi g’oyasi substantsiya haqidagi tasavvurlarga eltadi. Falsafada buni “Substantsiya” muammosi deyiladi. Substantsiya lotin tilida “asos” ma’nosini anglatib, falsafada turli-tuman, xilma-xil bo’lgan olamning yaxlitligini ifodalash uchun qo’llaniladi.