Page 133
CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION
AND INNOVATION
Volume 2, Issue 3, Part 2 March 2023
www.in-academy.uz
BIR JINSLI BÒLMAGAN MEXANIK KUCHLANISHLARNING
FeBO3 MONOKRISTALLI MAGNIT TUZILISHI VA
MAGNITLANISH JARAYONIGA TASIRINI
Turayev Akmal Atayevich
Buxoro davlat universiteti
fizika kafedrasi dotsenti
(e-mail: a.a.turaev@buxdu.uz)
Hayitova Yulduz Asror qizi
Buxoro davlat universiteti magistranti
(e-mail: @buxdu.uz) buni kiriting!
https://doi.org/10.5281/zenodo.7793891
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Qabul qilindi: 25- mart 2023 yil
Ma’qullandi: 28-mart 2023 yil
Nashr qilindi: 31-mart 2023 yil
Ushbu maqolada temir borat(FeBO3)ning monokristalli
magnit tuzilishi o’rganilgan bo’lib, qattiq jismlar fizikasi
bo'yicha ko'plab tadqiqotlar bu bilan bog'liqligi ya’ni
uning xususiyatlarining noyob kompleksi – magnit,
rezonans, optik, magneto-optik, magneto-elastik kabi
xususiyatlarni o’zida namoyon qilishi, FeBO3 kristalida
trigonal
(romboedral)mavjud
kristall
tuzilish,simmetriyaning fazoviy guruhi,.dielektrik va
magnit jihatdan antiferromagnit yengil tekislik tipidagi
zaif ferromagnetizm va magnit anizotropiyasi
o’rganilgan.
KEY WORDS
magnit maydon, magnit xotira,
ferromagnit,
lityum-ion,
termodinamik, magnitakustik
transduserlar, magneto-optik,
magneto-elastik.
Temir borat ilm-fan va texnologiyaning turli sohalarida
yuqori texnologiyali amaliy
qo'llanmalar uchun juda istiqbolli materialdir. Jumladan, FeBO
3
asosida, magnit-optik va
magnitakustik transduserlar, asboblar o'ta zaif magnit maydonlarni o'lchash, harorat va
bosimning ta’sirini kuzatish maqsadida foydalaniladi. Temir borat zamonaviy lityum-ion
batareyalarda
ishlatilishi mumkin, bu esa sezilarli darajada ta'sir qiladi hamda imkoniyatlarini
oshiradi . Oddiy bo'lmagan yuzalarda temir boratning quyma monokristallari topilgan. Bu fakt
temir boratning sirtini hisobga olish imkoniyatini ko'rsatadi. Yuqori ro'yxatga olish zichligiga
ega magnit xotira elementi sifatida, bundan tashqari, yuqori darajada mukammal temir borat
monokristallaridan foydalanishning istiqbolli ideal monoxromatorlari sifatida foydalanish
mumkin. Mössbauerga mos keladigan energiya bilan intervalning
yuqori intensivlikdagi
sinxrotron nurlanishi rezonans hisoblanadi. Bunday holda, kristalligacha namunalarning
mukammalligi juda yuqori talablarga bo'ysunadi, ularga erishish
murakkab texnologik
muammolarni hal qilish bilan bog'liq. Klassik va juda samarali stressni bartaraf etish
texnikasida yuzaga keladigan kristall panjara nuqsonlari, sintez jarayoni - bu monokristalning
tovlanishi namunalaridir. Shu bilan birga, u fundamental ahamiyatga egadir(1-rasm).
