90
Shayba
Shayba rezbasi bo‘lmagan, sterjen diametridan kattaroq teshigi bo‘lgan,
qalinligi
anchayupqabo‘lib, gaykayoki bolt kallagi ostida qo‘yiladigan detal. Shayba
birikadigandetallami ezilishdan, shikastlanishdan saqlaydi.
Har xil tuzilishdagi shaybalar bo‘ladi. GOST 11371-96 bo‘yicha tayy- orlanadigan
shaybalar
dumaloq halqa shaklida boTib, ikki xil bajariladi: I bajarilish faskasiz va II
bajarilish faskali bo‘ladi.
a)
b)
50-rasm.
Faskasiz shaybalar po‘lat formatlardan qirqib olinadi.
Faskali shaybalar qolip
olingan po‘lat stanokda tayyorlanadi. Shaybani tayyorlash (yasash)ga mo‘ljallangan
chizmalarda uning o‘lchamlari tegishli GOST dan olinadi. Shaybalarni soddalashtirib
chizish mumkin. Uning o‘lchamlari bolt, shpilka yoki vint rezbasining diametri (d)dan
foydalanib aniqlanadi: teshigining diametri - dsh=l, 1 *d, tashqi diametri - Dsh=2,2*d,
qalinligi - Ssh=0,15*d va faskasining eni diametri - Csh=0,25*S
sh
ga teng.
GOST 6402-96 bo‘yicha prujina shaybalar tayyorlanadi. U po‘lat halqa bo‘lib, kesilib,
ikki qarama-qarshi tomonga ajratilgan. Prujina shaybalar
har xil zarbalar va
tebranishlarga gaykani o‘z-o‘zidan buralib (ochilib) ketmasligini oldini oladi.
Shpilka
Shpilka sterjendan iborat bo‘lib, uning bir uchidagi rezba o‘tqazuvchi uchi deb
nomlanib bu uchi, birikuvchi detallamingbiriga
burab kiritiladi, ikkinchi uchidagi rezba
esa siquvchi uchi deb nomlanib, bu uchiga gayka buraladi. Detallami rezbali biriktirishda
boltning kallagiga joy bo‘lmasa birikuvchi detallardan biri ancha qalin bo‘lganda uzun
boltdan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘lmaganda shpilkadan foydalaniladi.
Shpilkaning shakli va o‘lchamlari GOST 22032-96-GOST 22043-96 larda belgilangan.
Shpilkalar A va В tipda bo‘ladi. A tipdagi shpilkaning rezbasiz qismining diametri (d,)
rezbaning nominal (belgilangan) diametrigaya’ni tashqi diametri (d)ga teng (dd).
В tipdagi shpilkaning rezbasiz qismining diametri (d,) rezbaning taxminan o‘rta
diametri (d2)ga teng (d, d2).
Shpilka normal va yuqori aniqlikda rezbali uchlari har-xil yoki bir xil uzunlikda bo‘lishi
mumkin. O‘tqazuvchi uchidagi rezbaning uzunligi u burab kiritiladigan detalning teshigi
diametriga va materialiga bog‘liq. Masalan, detal: po‘lat, bronza va latun.
