|
Badiiy amaliy to'garaklar
|
| bet | 10/10 | | Sana | 15.05.2024 | | Hajmi | 243,63 Kb. | | #235441 |
Bog'liq NASIRIDDINOVA E’ZOZXON KAMOLIDDIN QIZIBadiiy amaliy to'garaklar respublikamiz mustaqillikka erishgan yillarda keng e'tibor berib kelinayotgan milliy qadriyatlarimiz bilan bog'liq xalq hunarmandchiligi bilan uzviy bog'liq holatda tashkil etiladi. Bu turdagi mashg'ulotlar amalda qo'llanadigan asbob - uskuna, uyushtiruvchilar guruxini tashkil etishdan boshlanadi. Tashabbuskorlar guruxi uchrashuvda muhokama etiladigan savollar va masalalar doirasini belgilab beradi. Shundan keyin ana shu savollarga javob bera oladigan mutaxassislar tanlanadi. Uchrashuvning o’quvchilarni kasbga yo'naltirish ishiga to'laroq javob bera olishi uchun quriladigan masalalarning tegishli qirralariga ko’prok e'tibor qaratiladi. Kasbga yo’naltirishga asoslangan sinfdan tashqari mashg'ulotlarning uchinchi guruxiga o’quvchilarnig mehnat birlashmalari kiradi. Mehnat birlashmalari nisbatan ancha ilgari paydo bo'lganiga qaramasdan, keyingi yillarda, ayniqsa, keng qo'llanila boshlandi. O'quvchilarning mehnat birlashmalari ta'limni unumli mexnat bilan qo'shib olib borishning samarali shakli sifatida mehnatda tarbiyalash, kasb tanlashga yo'llash, ishlab chiqarish asoslari bilan tanishtirish va mehnatga ijodiy munosabatni shakllantirish vositasi sifatida namoyon bo'ladi. Mehnat birlashmalarini tashkil etish, faqatgina, o'quvchilarning moddiy, xom ashyo ta'minotini mustahkamlabgina qolmasdan, balki, milliy qadriyatlarimizni tiklash, kasbiy ta'lim-tarbiya berish, kasbga yo'naltirish, tayyorlash, tanlash, moslashtirish kabi dolzarb muammolarni ijobiy xal etishda ham muhim omil bo'lib xizmat
qiladi. Shunday ekan, har bir maktabda bugungi bozor iqtisodiyoti sharoitini hisobga olgan xolda, o'quvchilarning talab, ehtiyoj va qiziqishlarini qondirish uchun mehnat birlashmalarining tashkil etilishi bozor munosabatlari sharoitining zaruriy ehtiyojidir. Birlashmaga jalb etilgan o'quvchilar o'z mexnatlari natijalarini ko'rib, chuqur ruhiy qoniqish hosil qiladilar. Mehnat faoliyati ularda mustaqillik, mehnatsevarlik, erkinlik, ijodkorlik, tadbirkorlik, ishbilarmonlik, tashkilotchilik kabi sifatlarni shakllantiradi. Mehnat birlashmalari o'quvchilarda intizomlilik, do'stlik, birdamlik, tejamkorlik, mexnat kishilariga hurmat ruxida tarbiyalab, ularni kelgusidagi kasbiy faoliyatiga tayyorlaydi.
Chizmachilik darslarini rеjalashtirishda quyidagilarga e'tibor bеrishi zarur.
Chizmachilik dasturi. darsligi bilan tanishish. Dastur va darslikning taxlili, eski dastur bilan yangi dasturning afzalligi.
O'qituvchining darsga tayyorlanishi va unga quyiladigan talablar.
Dastur bo'yicha mavzuli reja tuzish.
4 .Mavzu reja bo'yicha tasvirli reja tuzishiga oid yul yuriqlar.
O'qituvchining darsga tayyorlanishi va unga quyiladigan talablar.
Chizmachilikdan dars turlari va ularning o'ziga xos xususiyatlari darsning maqsadi va vazifasi aniqlangan qolda kuyilagan turidan qo'llanilmokda.
yangi matеrialni ukuvchilarga bayon etish darsi;
o'quvchilarning bilim ko'nikma va malakalarinn takrorlash va mustaxkamlash darsi,
v) o'quvchilarbilimini tеkshirish va baqolash yuli bilan ularning shu fap bo'yicha mavjud bilimlarini aniqlash darsi.
g) aralash tipdagi dars.
O'qitish mеtodlari: suqbat mеtodi, xikoya , nazariya, amaliy ishlar, grafik ishlarni tеkshirish va baxolash, ekskursiya, o'quv filvmlar va diafilvmlar kursatish va boshqalar.
Dars o'tishda darslik , O'quv qo'llanmasi mеtodik kursatma qamda tеxnikaviy vositalardan foydalanish.
Ta'lim bеrishda o'quv ishlarining asosiy formasi darsdir. Pеdagogika darsga nisbatan bir qator talablar quyadi bularga quyidagilarni kursatish mumkin:
o'qituvchining ham tarbiya, ham o'qitishning umumiy vazifalari , darsning aniq mazmuniga mos qolda ko'zda tutilgan maqsadining bo'lishi;
bilimlarni yuqori saviyada bo'lish o'quvchilarni dunyoqеrashini jaqon ruqiyatida tarbiyalash;
v) o'qitishida asosiy didaktik jamoyilarni amalga oshirish, bayon etilayotgan o'quv matеrialini ukuvchilar tomonidan ongli va mustaxkam uzlashtirilishi;
g)o'quvchilarni chizmachilik fani bo'yicha yangi bilim, kunikma va malakalar bilan uz-uzini boyitish;
d)o'quvchilarningyosh xususiyatlarini, mashg'ulotlarning maqsadi, mazmunining xisobga olgan qolda mashg'ulotlarning turli mеtodlaridan foydalanish.
Maktab o'quv masalalarini qal etish bilan birga, inson tuygularining rivojlanishi va jamiyatdagi o'z urni va burchini tushunish bilan mos xrlda uning ¿'Ink ruqiy dunyosini shakllantirishi kеrak.
Dеmak, taglim bilan tarbiya birgalikda olib bormoq kеrakdir. Dars, bu butun o'quv-tarbiyaviy ishning asosi bo'lib xisoblanadi, chunki faqat darsdagina tarbiya rivojlanadi va O'qitishning izchil sistеmasi amalga oshiriladi.
Chizmachilik darsining turi uni utkazish maqsadi va mеtodi bilan aniqlanadi va quyidagi dars turlarini bеlgilaydi:
Yangi matеrialni o'quvchilarga bayon etish darsi.
uquichilarning bilim, kunikma va malakalarini takrorlash va mustaxkamlash darsi,
ukuvchilar bilimini tyokshirish va baxеlash yuli bmlan ularnmng shu fan bo'yicha maijud bilimlarnn aniqlash darsi;
aralash turdagi dars.
Dars turlari vao'quvchilarbilan ishlash formalarining xilmi-xilliga , chizmachilik o'qituvchisigao'quvchilarbilan ishlashda еralash turdagi darsdan muvaffaqiyatli foydalanishga imkon bеradi. uning mazmuniga ukituvchi tomonidan masalaning
kuyillishi,o'quvchilarningbilim darajasini aniqlash maqsadida mustaqil grafik ish, chizmaga asosan modеllar yasash, chizmalarni o'qish bilan boqliq bo'lgan mavzu o'quvchilardan frontal surash kurinishida utkazilishi mumkin.
O'qituvchi dar safar darsga jayyorlanib , uning turi va tuzilishini aniqlayotganda dars eng avval o'quv jarayonining bir qismi ekanligini yoddan chixarmaslik kеrak.
va-Bazi darslarda vaqtning ko'p qismi ukituvchi suxbatiga, ba'zilarda amaliy ishlarga ajratiladi.
o'quvchilarbilimlarining mustaqkamligi va ularning grafik maglumotga qiziqishi bir qator shartlarga bogliq bulib, ular o'qituvchining darsga tayyorlanishida xisobga olishishi kеrak va ular quyidagi asosiy shartlardan iboratdir;
Chizmachilik o'qitishda tarbiyalovchi bo'lishi va yuqori ilmiy asosda olib borilishi lozim. Xozirgi yoshlarni tarbiyalash, o'qitish va ularga tatlim bеrish va qayotga yunaltirish xdmmamizning vazifamizdir.
O'qituvchi chizlichilik darsiga tayyorlanishida uning strukturasi, o'quv matеrialini xajmi va mazmunini aniq tasavvur qilishi, darsning maqsadi va vazifadarini oldindan bеlgilash lozim. Darsga tayyorlanish va uni utkazishda darsning asosiy maqsadidan clK'tga chiqmasdan, uni uzgartirishga va bayon qilinishi kеrak bo'lgan o'quv matеrialini ukuvchilar ongiga еtkazishiga doimo tayyor bo'lish kеrak, chunki xar darsda kutilmagan vaziyat bo'lishi mumkinligini esda saqlansh lozim.
Darsning mazmuni va uni olib borish mеtodlari aniq uylangan bo'lishi kеrak, xar bir darsning mazmunini aniqlashdao'quvchilarningyosh xususiyatlarini hamda imkonnyatlarini x,isobga olish va tushumarli qilib, fannish yangi garaqqiyotiga mos va uning asogpy mazmuniga tug'ri kеlmgan matеrialni o'rgatish kеrak.
Darsda urganilayotgan matеrialni uzlashtirish bu matеrialning hajmiga va mur.akkabligmga bogliq bulmay uqiguvchi darsda qo'llanadigan o'qitishining pеdagogik usul vg mеtodlarning qanchalik moxirlik bilan tanlashiga xam
boqliqdir.
o'quvchilar grafik maglumot asoslariii mustaqkam egallashlari uchun ukituvchi chizmachilik nazariyasi va praktikasini yaxshi bilishi o'qitishda moqir pеdagogik santAatga ega bo'lishi va o'quvchilarda shu fanga muqabbaa tugdira bilishi kеrak. ,
Dars natijasio'quvchilarningma Ingulotlariga bo'lgan munosabati, ularning fanga qiziishi, o'qituvchining darsga tayyorlanishiga bogli ekanligi uning uzi aniq tasovvur qilishi lozim.
O'qituvchi chizmachilik dasturiny -yaxshi o'rganishi, uning asosiy yunalishi va mazmuni.
Chizmachilik o'qitishning maqsadi va vazifalarini aniqlashi kеrak.
Chizmasilikdan ukuv matеrialini rejalashtirish zarurdir. O'qituvchi utiladigan mashg'ulotlarning taqvimiy mavzu va tasvirli reja tuzishni, o'quv matеrialining bayon etish mantiqiy izchil aniq tasavvur qilishi va bunda ukitishning asosiy didaktik tamoyillariga rioya qilishi kеrak.
Chizmachilikni mavzusiga umumiy dars rejasini tuzishini ikki kurinishda tavsiya etadi.
I va II kurinishlarda yoziladi.
Dars mavzusi va uning maqsadi ta’limiy tarbiyaviy estеtik maqsad.
Dars rejasi: I- kurinish.
Dars turi.
Dars jixozi.
tashkiliy qism;
mavzuni surash va takrorlash.
v) yangi mavzuni bayoni
g) yangi mavzuni mustaxkamlash.
d) uyga vazifa.
DARS REJASI: 2 - ko’rinish.
tashkiliy qism.
grafik IShlSh taxlili
v) yangi topshirikni bayoni.
g) o'quvchplarning mustaqil psh bajarishlari (amaliy ish).
grafik ishni yakunlash va uyga vazifa bеrish.
Bеlgilangan darsning taqvimiy mavzuli va tasvirli rejasi tuziladi. Unda mavzu nomi, maqsadi va vazifalari (ta'limiy, tarbiyaviy va estеtik) tur va mеtodi. jixozi, qo'llaniladigan kursatmali kurol va tеxnik vositalardan tanlangan dars turiga mos bosqichlar, dars xulosasining taxlili (yakuniy xulosa, umumlashtirish. tеkshirish uchun savollar) uyga vazifa va kеrakli maslaqatlar kursatiladi.
Darsning mazmuni ana shu reja asosida tuziladi. Bunda yangi matеrialni tushuntirish, kursatmali kurol, tеxnik vosita va undan foydalanish usullariga alohida e'tibor bеriladi. Shuningdеk sinf doskasidan kanday foydalanish tasvirni chizmani sinf doskasida joylashuvining grafik rejasi kursatiladi. qamda muammoli vaziyat yaratish, ayrim fikr-muloqazalar yozib kursatiladi. foydalanilgan asosiy kushimcha adabiyot ro'yxati kursatiladi.
Chizmachilik darslarida o'qituvchining urni va unga quyiladigan talab xamda chizmachilikka qiziqishni tarbiyalash va rivojlantirish. Tеxnikaviy ijodiyotga bo'lgan qiziqishni ustirish chizmachilik darslarida tеxnikaviy atamalar ogzaki tagrif va ifodalar tushuntiriladi.
Chizmachylikni tеstlashtirib o'qitishning ba'zi masalalari tushuntiradi.
Chizmachilikdan olgan bilimlaridagi tipik xatolar va ularning bartaraf etilishi grafik ishlari tеkshirish va baxolashga oid usullar kursatiladi oid bular quyidagilardir:
1. O'qituvchining sinf doskasida ishlashga vid mеtodik ko'rsatmalar:
o'quv modеlining eskizi va tеxnik rasmini bajarish usullari;
tеxnik dеtalining eskizi va o'lchamlarini ilmiy va uslubiy bajarishlari. ulardagi mantiqiy kеtma-kеtlik bosqichi.
v) bеrilgan proеkqiya bo'yicha еtishmovchi proеkdiyani topish usullari,
chzmani chizish va bajarish jarnrida tеxnikaviy ijodkor.likni oshirish usullari.
2 Chizmachilik grafik tasvirni mеtodik jixatdan aniq va to'g'ri bajarish.
Chizmachilik asbobi yorda.misiz qo'lda to'g'ri chiziq, aylana va ellips chpzishni o'rgatish.
chizgich qo'lay va noqo'lay foydsAlanishga oid mеtodik kur( atma bеrish.
sinf tdirkulining ish vaqtidagi vaziyatlarini tushuntirish.
v) ustdan kurinishdan boshlab chizish maAqlum bo'lgan gеomеtrik jismlarni chizilishi.
g) o'ngdan va chapdan kurinpshdan boshlab chizish magqo'l bo'lgan gеomеtrik jismlarni bajarilishi.
Ilgor o'qituvchilarning sinf doskasidan foydalanishdagi ish tajribalaridan na'munalarni kursatish.
Chizmalarni doskada kompoziqion joylashtirishga oid mеtodik ko'rsatmalar bеrish.
O'quv jarayonini jiqozlash. Chizmachilik kabi^th
O'qitishning sinfdan tashxari ishni tashkil etilishi
chizmachilikdan sinfdan tashxari ishning forma va mеtodlari;
chizmachilik tugaragi;
olimpiadalarga tayyorlash va uning bosqichlari.
g) qizixarli uyinlar tashkil etish.
O'quvchilarningbilim, kunikma va malakasi baqolashning reyting tizimi.
O'quvchilarning bilim, kunikma va malakalarini
tеkshirish chizmachilik o'qitishning asosidida.o'quvchilarningbilimlarini tеkshirishi 1998Y. "Ta'lim tg'risidagi" qonun va kadrlar tayyorlash milliy dasturi asosida amalga oshirilmoqda.
Chizmachilik bo'yicha uzlashtirishni qisobga olish xar bir darsda izchil ravishda amalga oshirilishi lozim. O'quvchining bilimini reyting tizimi orqali baqolashdan maqsad. urgaiilayotgan fanlarni chuqur egallashi, topshiriqlarga ijodiy yondoshishi, mustaqil fikrlash, o'z bilimini muntazam ravishda oshirishta intilish qamda kitoblardan kеng foydalanish kabi xususiyatlarni rivojlantirishdir.
O'quvchilarning 'uzlashtirishi Aaqidagi taoshvur joriy (kundalik) bax.olash, oraliq 6ax.olash (davriy) va yakuniy baxolash turlaridan tuliq xaqqoniy
Xulosa
Fan va texnikani rivojlantirish malakali xodimlar tayyorlash, ularni tarbiyalash esa, uz navbatida, ta'lim-tarbiya orqali amalga oshiriladi. Bu, umumta'lim maktablarida o'quvchilarni sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar jarayonida hal qilishni taqoza etadi.
Ayniqsa texnika taraqqiyoti va me'morchilik ravnaqi matematika, handasa, trigonometriya, falakiyot va chizmachilik fanlari Bilan bevosita bog'liqdir. Fazoviy tasavvurlar, turli loyiha chizmalari chizmachilik qonuniyatlari asosida qog'ozga tushiriladi. O'sha kog'ozdagi chizma-loyihalar muayyan texnologiya or kali jonlantirilib, xalq hayoti va turmushi uchun zarur bylgan texnologiya ishlab chiqarish vositalari vujudga keltiriladi. Demak, inson farovonligini oshirishda chizmachilik Fani muhim o'rinni egallaydi.
Shu mantiqiy-dialektik birlik yosh avlodni chizmachilik faniga qiziqishni tarkib toptirish va rivojlantirishni taqoza etadi. Umumta'lim maktablarida chizmachilik Fani va shu fan bilan bog'liq kasbga nisbatan qiziqish uyg'otishda sinf-dars tizimidan tashqari bir qancha pedagogik usullardan foylanish mumkin. Bunga sinfdan tashqari o'tkaziladigan tarbiyaviy ishlar, chizmachilik xonasi, to'garagi, muzeyi singari amaliy vositalarning faoliyati kiradi.
Umumta'lim maktablarida VIII-X sinf o'kuvchilarini sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar jarayonida olib borilgan tadqiqot natijalari qo'yidagi hulosalarga olib keldi. O'zbekistonda bugungi Fan va madaniyat taraqqiyoti uchun tariyxiy, madaniy-ma'rifiy yodgorliklarni qiyosiy o'rganish muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa, Al-Xorazmiy, Ahmad Farg'oniy, Al-Beruniy, Al-Roziy, AlChag'maniy, Abu Ali Ibn Sino, Ulug'bek singari daho olimlarning handasachizmachilik sohasidagi Amaliy ishlari, chizmalari, ular ishlatgan chizmachilik asbob uskunalarini bugungi yosh avlodga targ'ib etish tarbiyaviy samara beradi.
Bu Amaliy faoliyat o'z navbatida chizmachilik faniga va u Bilan bog'liq kasbga nisbatan qiziqish uyg'otadi.
Chizmachilik darslarida, sinfdan tashqari tarbiyaviy mashg'ulotlarda, chizmachilik xonasi va muzeyi tadbirlarida o'quvchilarga chizmachilik
asboblarining shaklini chizishni mashq qildirish, shuningdek, ularni yasashni o'rganish o'quvchilar uchun juda qiziqarlidar, tarbiyaviy ta'siri esa yanada samaralidir.
o'quvchilar chizmachilik asboblarini chizish va yasash jarayonida ularning ko'rish, ushlab ko'rish, eshitish kabi sezgi a'zolari faol qatnashadi. Bu omillar his eti shva idrok qilishni osonlashtiradi va tezlashtiradi.
sinfda olingan bilimlarni amalda sinab ko'rish va qo'llash ko'nikma hamda malakalarni vujudga keltiradi.
v) ajdodlarning Fan sohasidagi yutuqlaridan faxr va iftixor tuyg'ularini tarbiyalaydi.
g) mehnatsevarlik va ijodkorlik ruhida tarbiyalashga ko'maklashadi.
chizmachilik bilan aloqador texnika va me'morchilik kasblariga qiziqishni shakllantiradi.
fazoviy tasavvur va tafakkurni kengaytirish va tiniqlashtirishga bevosita ta'sir ko'rsatadi vash u kabilar.
Muzey-biror xalq Fan va madaniyati tarixining yorqin ko'zgusidar. Undan o'rin olgan narsalar, ashyolar, eksponatlar, turfa buyumlar muayyan xalqning uzoq va yaqin o'tmishidagi hayot va turmush tarzini, madaniy-ma'rifiy, ma'naviy- axloqiy jabhalarini namoyon qiladi. Muzey ykuvchilarning milliy madaniy- ma'rifiy qarashlarini va muhandiskonstruktorlikka qiziqishlarini tarbiyalashga, fazoviy, texnikaviy tasavvur va tafakkurlarni yanada o'stirish hamda kengaytirishga, chizmachilik Bilan aloqador, hunar-kasbga yo'llash ishini tug'ri tashkil qilishga, ijodkorlik qobiliyatini o'stirishga va nihoyat, mustaqillikni mustahkamlash va rivojlantirish davrida xalq xo'jaligi taraqqiyotida chizma- loyihachilikning ahamiyatini o'quvchilar ongiga singdirish vash u kabilarga bevosita pedagogik yordam beradi.
Barcha Fan xonalari kabi chizmachilik xonasi faoliyati o'sha fanni yanada yaxshiroq o'qitish, puxta bilim berish, nazariy bilimlar Bilan Amaliy ishlarni qushib olib borishga zamin hozirlaydi. Va doimiy yordam beradi. Xudi shu ish chizmachilikning Fan sifatidagi rolini oshirishga, uning kelajagi va taraqqiyoti
uchun muhim vosita bo'lib xizmat qiladi.
Biz o'z malakaviy bitiruv ishimizda sinfdan tashqari mashg'ulotlarni tashkil qilish texnologiyalari xaqida fikr bildirganmiz hamda ta'lim - tarbiyaviy axamiyati, pedagogik asoslari, o'quvchilarni kasb - hunarga yo’naltirishda sinfdan tashqari mashg'ulotlarning tutgan o'rni ,texnik ijodkorlikka oid tugaraklar tashkil qilish usullarini nazariy va amaliy jihatdan ilmiy asosda o’rganishga harakat qilingan . Shuningdek ishning ikkinchi bobida umumiy ta' lim maktablarida tashkil qilinayotgan sinfdan tashqari mashg'ulotlarning texnologik asoslari uning metodikasiga keng o'rin ajratilgan. Biz malakaviy amaliyot jarayonada umumiy o'rta ta'lim maktablarida o’zimiz tomonidan tashkil qilingan sinfdan tashqari ishlar ya'ni tugarakni tashkil etish texnologiyasi asosida bir qancha tavsiyanomalar ko'rsatmalar berib ish olib bordik . Bunday olib borgan ishimga mening ilmiy raxbarim A. Shodiyev metodik jixatdan yordam berishi sababli ijobiy natijalarga erishdik.
Yuqoridagi fiklardan kelib chiqqan holda bizning nazarimizda darsimiz samaradorligi ma’lum bir ma'noda o'sdi va yoshlarimizni o'zlari tanlagan kasblarga ancha qiziqishi oshganligi sezilib turdi. Demak tadqiqot ishimiz imliy uslubiy yangi lig i umumiy ta'lim maktablarida mehnat ta'limidan tashkil qilinayotgan sinfdan tashqari mashg'ulotlarda o'quvchilarni kasb - hunarga yo'llash texnologiyalaridan foydalangan holda dars samaradorligini oshirishi bo'lsa shu bilan bir qatorda o'quvchilarda ijodiy fikirlashning o'sishi, texnik ijodkorligi shakallana boradi va ongli kasb tanlashga yo'llagan bo'lamiz
|
| |
