; ∙ 1= 1∙ = ;
∙ (-1) = (-1) ∙ .
Ratsional sonning ishorasini o`zgartirish uni(-1) ga ko`paytirish demakdir va aksincha, ratsional sonni (-1) ga ko`paytirsak uning ishorasi o`zgaradi. Sonning ishorasini o`zgartirish mavjud ishorani qarama-qarshi ishora bilan almashtirish demakdir. (-1) ning juft darajasi “+1”ga, toq darajasi “-1”ga tengdir.
(-1)2n = 1; (-1)2n-1 = - 1
a ixtiyoriy son bo`lsin, u holda
a*0=0*a=0 .
Har xil (bir xil) ishorali sonlarning ko`paytmasi manfiy (musbat) son ekanligini ramziy ravishda ushbu jadval ko`rinishida ifodalash mumkin .
Birinchi ko`paytuvchining ishorasi
|
Ikkinchi ko`paytuvchining ishorasi
|
Ko`paytmaning ishorasi
|
+
|
-
|
-
|
-
|
+
|
-
|
+
|
+
|
+
|
-
|
-
|
+
|
a va –a sonlari son o`qida sanoq boshidan turli tamonda va undan baravar uzoqlikda joylashadi . a va –a sonlar (ularga mos keluvchi nuqtalar ) son o`qida O nuqtaga (nolga ) nisbatan simmetrik joylashgan deyiladi .O nuqta esa simmetriya markazi deyiladi . Son oldiga “minus”(-) ishorasini qo`yish uning son o`qidagi holatini koordinata boshiga nisbatan simmetrik o`zgartiradi.
-5; 5
____ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ _________________
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5
Ali Qushchi har xil va bir xil ishorali sonlarni ko`paytirishni ta`riflab, ushbu tengliklarning o`rinli bo`lishini ko`rsatgan :
(+a)*(-b)= -ab; (-a) *(+b)= -ab; (-a)*(-b)= +ab .
Mavzuni mustahkamlash : 1114 misoldagi savollarga o`quvchilar javob qaytaradilar .
1115 misol ogzaki yechiladi: ko`paytmani toping .
1)3*(+4)=12;
2) -7*(-8)= 56;
3)-10*(-13)=130
4)-0,6*(+5)= -3;
5) 0,4*(+0,6)=0,24;
6) -0,5*(-0,8)=0,4
7) -10*(-0,1)=1;
8) 7*(-0,02)=-0,14;
Shundan so`ng , o`quvchilar o`zlari ogzaki misollar aytadilar va boshqa o`quvchilar javob beradi .
Uyga vazifa berish: Mavzuni o`qib o`rganish .1129, 1130 mashqlar.
Darsni yakunlash: Bunda darsda aktiv qatnashgan o`quvchilar nomlari keltiriladi. o`quvchilar baholari e’lon qilinadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
J. Ikromov M. Mirzaahmedov, A. Rahimqoriyev, Y. Saidjanov O. O Yusupov “Matematika”, 6-sinf uchun o`quv qo`llanma. Toshkent “O`qituvchi” 1999.
Matchon Tohirov “Matematika ta’limining samaradorligi oshirish” (O`qituvchilarva talabalar uchun ilmiy-metodik qollanma). Urganch-1995 y.
Y. Bobojonov “Hozirgi zamon ditaktikasining ba’zi muhum masalalari” (metodik tavsiyanoma) Toshkent-1997 y.
“LITSEY”
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI
GURLAN TUMANI 41-IXTISOSLASHTIRILGAN UMUMIY O`RTA TA’LIM MAKTABI
Matematika fani o`qituvchisi Kenjayev Bahodirning Matematika fanidan “Ratsional sonlarni ko`paytirish” (6-sinf) mavzusida yozgan bir soatlik
Gurlan - 2008
|