Neyronni asosiy tushunchalari va modellari

Download 0,67 Mb. Pdf ko'rish
bet	3/4
Sana	19.05.2024
Hajmi	0,67 Mb.
	#244276

1 2 3 4

Bog'liq
Norqulov Ramazon MI

Neyronni asosiy tushunchalari va modellari
Neyron bosh miyaning tarkibiy birligi bo‘lib, ularni o‘zaro xarakati axborotni qayta
ishlash jarayonda elektr signallarni o‘zatish va ketma-ket-parallel: kuchaytirish-
kamaytirish, nochiziqli qayta o‘zgartirish, jamlash kabi qayta o‘zgartirishlar yo‘li
bilan bajariladi. Sun’iy neyron modeli tabiiy neyronni funktsional xususiyat va
xarakteristikalarini aks etadi. Neyron elektr faolliklikka ega bo‘lgan va
organizmni operativ boshqaradigan tirik organizmlarni nerv (asab) xujayralini
alohida turi bo‘ladi. Neyron tarkibi: soma (tan), dendritlar - kirish axborotlarni
o‘zatadigan o‘sitmalar va akson - chiqish axborotlarni o‘zat adigan o‘sitmalar.
Xar bir neyron faqat bir akson va bir necha dendritlardan iborat.
Neyronni chiqish signali (qo‘zg‘alishi, impulsi) boshqa neyronga nerv bi rikkish
(sinaps)lar orqali keladi. Bu holatda qo‘zg‘alish signallar kuchaytirilishi yoki
kamaytirilishi mumkin. Shuning uchun neyron tanasi krishiga ikki turdag i -
qo‘zg‘alishli va tormozlanishli signallar keladi. Neyron tanasi bu signalla rni
algebraik jamlab shu jamlangan signal o‘stida nochiziqli qayta o‘zgartirish amalni
bajaradi. Jamlangan signal qiymati qandaydir chegarali qiymtidan oshgan h olatda
neyron qo‘zg‘alanadi va chiqish signalni boshqa neyronlarga yuboradi.
Neyrotarmoqli hisoblashlar matematik asosi - har qanday ko‘p
o‘zgaruvchanlardan bog‘lik bo‘lgan nochiziqli funktsiyani oldindan belgi langan
aniqligi bilan chiziqli amal va ketmaket ulangan bir o‘zgaruvchandan bog‘lik
bo‘lgan nochiziqli funktsiyalar yordamida approksimatsiyalash (ifodalash) mumkin
- qoidasi bo‘ladi. Neyrotarmoqli hisoblashlarni asosiy xususiyatlari: a)
konnektsiyanistlik - axborotni va qayta ishlash algoritmlarni eslash sifatida
neyronlar orasidagi vaznlangan (o‘lchangan) bog‘lanish (aloqa)lardan
foydalanish; b) o‘rgatis h - masalalarni berilgan sinfiga neyrotarmoqlarni sozlash
jarayonda “dast urlash” funktsiyani bajarish.
Mazkur xususiyatlar neyrotarmoqlarni - universallik, ommaviy parallellik va
golografiklik (tuzilmani qisman buzilishida ishlash ostoishligini saqlash)
xarakteristikalar bilan ta’minlaydi.

4
Neyrotarmoqli hisoblashlar quydagi holatlarda afzallikni ko‘rsatadi: Masalalarni
matematik usullar yoradamida formallashtirish mumkin bo‘lm aganda; • Mavjud
formallashtiriladigan masalani yechish uchun matematik apparati mavjud
bo‘lmaganda; Formallashtiriladigan masalani yechish mate matik apparati juda katta
resurs (vaqt, texnika, energiya va b.)larni talab qiladiganda. Sun’iy neyron modeli
ilk bor 1943y. Mak-Klokk va Pitts tomonidan tavsiflangan. U
ko‘paytma-
sinaps ( ), jamlagich (∑) va nochiziqli o‘zgartirish (F) operatorlardan iborat b o‘lgan
sun’iy neyron modelini tasvirlaydi. Neyronni kirish (xi) signallar boshqa neyron
larning chiqish signallari bo‘ladi. Har bir kirish signalga bog‘lanish (aloqa)
vazni (wi) biriktiriladi. Uning qiymati musbat yoki manfiy bo‘lishi mumkin. Kirish
signal va bog‘lanish vaznlar ko‘paytmalari sinaps orqali jamlagich elementga keladi.
U ning chiqishida mazkur ko‘paytmalar algebraik yig‘indisi shakllanadi

Download 0,67 Mb.

1 2 3 4

Download 0,67 Mb.

Pdf ko'rish