1 amaliy ish.
Mavzu: Dasturiy ta’minotni konstruksiyalashga kirish.
Ishdan maqsad: Dasturiy taminotni konstruksiyalash modellari usullarini o’rganish, mahsulotni sistemali taxlil qilish hamda maxsus funksiyalarni ishlatishga amaliy ko’nikma hosil qilish.
Nazariy qism.
Dasturiy taminotni turli xil modellari mavjud:
Visual Studio 2005 (VS2005) dasturida dasturlash o`ziga yarasha qulayliklarni yaratadi. Shuning uchun biz shu muhitda dasturlash tilini visual C++ da dasturlashni amalga oshiramiz. Siz esa o`zingizga yoqqan muxitda, dasturlash tilida va albatta o`qituvchining talablarini inobatga olgan holda ishlashingiz mumkin. Misol uchun Borland C++ , turbo C++, Dev C++, Visual C++, Turbo paskal, boorlend Delfy 2009 va Visual Studioning boshqa versiyalarida ishlashingiz mumkin. VS2005 dasturini ishga tushiramiz va VS2005 dasturining asosiy oynasi va bosh sahifa ochiladi (1 - rasm).VS2005 dasturida ko`p dasturlash tillari yordamida dasturlash mumkin misol uchun C#, C++, J#, VB va boshqa dasturlash tillari yordamida dasturlash mumkin. Dasturlashni boshlashdan oldin yangi proyekt yoki yaratilgan proyektni ochib dasturlashimiz mumkin. Biz bu misolda yangi proyekt yaratib dasturlashni boshlaymiz.
B lok sxema:
.
1 – rasm
Yangi proyektni yaratish fayl menyusi yordamida yoki bosh sahifadan yangi proyekt oynasini ochish orqali amalga oshiriladi. Fayl menyusi orqali ochish
File – >New – >Project orqali amalgam oshiriladi bu 2- rasmda ko`rsatilgan.
2 – rasm
Yangi proyekt oynasida (3 - rasm) dasturlash tilini, proyekt turini tanlash, proyekt nomini va qayerda saqlanishini ko`rsatish kerak. Biz dasturlash tilining Visual C++, proyektni turini Win32 Console Application, nomini Topshiriq1, saqlash joyini ko’rsatamiz, Ok tugmasini bosamiz va shunda 4 – rasmdagi oyna ochiladi.
Bu oynada Next > tugmasini bosamiz va 5 – rasmdagi oyna ochiladi.
Ochilgan oynada proyektning hususiyatlari ko`rsatiladi , biz xech narsani o`zgartirmay Finish tugmasini bosamiz.
Bunda VS2005 ning asosiy oynasi va dasturiy qismi (kodi) saqlanuvchi fayl sahifasi ham ochiladi (6 – rasm). Bu sahifaga misolning dasturiy qismi yoziladi va shu faylda saqlanadi.
Dasturlashga o`tishdan oldin unig algaritmini tuzish kerak. Dasturlash algaritmi yuqorida ko`rsatilgandek bo`ladi. 1 – misolni dasturlash algaritmini ko`rib chiqamiz:
1 – misol. ; ;
Ar ifmetik amallarni bajarib A va B sonlarining qiymatini hisoblash kerak. Bu sonlarni hisoblashda 2 ta noma’lum son bor X va Y, nomalum sonlarning qiymatini foydalanuvchi klaviatura yordamida kiritishi kerak. Noma’lum sonlar kiritilgandan keyin arifmetik amallarni bajarib A va B sonlarining qiymatiga ega bo`lamiz va bu qiymatni ekranga chop ettirishimiz kerak, ya’ni foydalanuvchi topshiriq natijalarini ko`rsin va shu bilan dastur tugaydi. Endi bu ketma-ketliklarni blok sxema ko`rinishida yozamiz:Blok sxema:
Algaritmini yozib bo`lgandan keyin shu algoritm asosida d asturiy qismini yozamiz (7 – rasm).
Ishga tushirish tugmasi
Dasturiy qisimni yozib bo`lgandan so’ng dasturni kompilyatsiya qilish va ishga tushirish kerak. Kompilyatsiya qilish va ishga tushirish uchun asosiy oynadagi ishga tushirish tugmasi bosiladi va dastur ishga tushadi. Ekranda qora oyna ochiladi (8 – rasm) va foydalanuvchi o`rnida o`zim dasturni ishlashini tekshiraman. Ya’ni noma’lum sonlarning qiymatini klaviatura yordamida kiritaman. Bunda ekranda so`ralgan noma’lum (X) ning qiymatini klaviatura yordamida kiritaman va Enter tugmasini bosaman va keyingi noma’lum (Y) ning qiymatini va klaviatura yordamida kiritaman va Enter tugmasini bosaman. Noma’lum sonlar kiritilgandan so’ng ekranda A va B sonnining natijalari ekranda chiqadi (9 – rasm) va bu natijalarni to`g`riligini tekshirib ko`raman (matematik usul bilan). Dastur yopilishi (tugashi) uchun ixtiyoriy sonni klaviatura yordamida kiritaman va klaviaturadagi Enter tugmasini bosaman.
Shunda dastur o`z ishini tugatadi.
Har bir misolda ma’lum murakkab matematik funksiyalarni bajarib 2 sonning qiymatini hisoblash kerak. Bu sonlarni hisoblagandan avval hisoblash algaritmini tuzish kerak so’ngra murakkab arifmetik ketma – ketlikni hisoblash kerak. Hisoblash algaritmining arifmetik amallari qavslar yordamida guruhlash orqali amalga oshiriladi. Guruhlangan ariifmetik amallar bajarilganidan so`ng ketma – ketlik qiymatiga ega bo`lamiz va bu qiymatni ekranga chop ettirish kerak- ya’ni foydalanuvchi topshiriq natijalarini ko`rishi bilan dastur tugaydi. Endi bu ketma - ketliklarni blok sxema ko`rinishida yozamiz. Blok sxemada hisob-kitob algaritmi ko`rsatilmaydi .
Blok sxema:
Misol uchun 2 – topshiriqning 1 – misolini yechib ko`ramiz.
Biz bu misolda yangi proyekt yaratib dasturlashni boshlaymiz. Yangi proyektni yaratish fayl menyusi yordamida yoki bosh sahifadan yangi proyekt oynasini ochish orqali amalga oshiriladi. Fayl menyusi orqali ochish File – >New – >Project orqali amalga oshiriladi. Yangi proyekt oynasida dasturlash tilini, proyekt turini tanlash, proyekt nomini va qayerda saqlanishini ko`rsatishi kerak. Bunda dasturlash tilining Visual C++, proyektni turini Win32 Console Application, nomini Topshiriq1, saqlash joyini ko’rsatamiz, Ok tugmasini bosamiz . Bu oynada Next > tugmasini bosamiz va oyna ochiladi.Ochilgan oynada proyektning xususiyatlari ko`rsatiladi biz esa xech narsani o`zgartirmay Finish tugmasini bosamiz. Bunda VS2005 ning asosiy oynasi va dasturiy qismi (kodi) saqlanadigan fayl ochilgan saxifa ham ochiladi (6 – rasm). Bu sahifaga misolning dasturiy qismi yoziladi va shu faylda saqlanadi. Dasturlashga o`tishdan avval unig algaritmini tuzish kerak. Dasturlash algaritmi yuqorida ko`rsatilgandek bo`ladi. 1 – misolning dasturlash algaritmini ko`rib chiqamiz.
1 – misol. ; ; ;
Arifmetik amallarni bajarib A va B sonining qiymatini hisoblash kerak. Bu sonlarni hisoblashda murakab matematik funksiya (ildiz osti) ni hisoblash kerak buning uchun matematik murakkab funksiyalar to`plami (math.h) kerak. Ular yordamida murakkab funksiyalarni hisoblash mumkin. A va B sonning qiymatini hisoblagandan keyin murakkab arifmetik ketma-ketlikni hisoblash kerak. Bunda murakkab ketma – ketlikni dasturlash tiliga moslab hisoblash algoritmini yozamiz.
Qavslar tagidagi ko`rsatilgan sonli ketma – ketlik bo`yicha hisoblashni amalga oshiramiz. Hisoblash ketma-ketligi amalga oshirilgandan keyin qiymatni ekranga chop ettirish kerak, ya’ni foydalanuvchi topshiriq natijalarini ko`rsin va shu bilan dastur tugaydi. Endi bu ketma ketliklarni blok sxema ko`rinishida yozamiz:
Blok sxema:
Algoritmini yozib bo`lgandan keyin shu algaritm asosida dasturiy qismini yozamiz .
Dasturiy qisimni yozib bo`lgandan keyin dasturni kompilyatsiya qilish va ishga tushirish kerak. Kompilyatsiya va ishga tushirish asosiy oynadagi ishga tushirish tugmasi orqali amalgam oshiriladi va dastur ishga tushadi. Ekranda qora oyna ochiladi (8 – rasm) , C sonning natijasi ekranda chiqadi va bu natijani to`g`riligini tekshirib ko`ramiz (matematik usul bilan). Dastur yopilishi (tugashi) uchun ixtiyoriy sonni klaviatura yordamida kiritamiz va klaviaturadagi Enter tugmasini bosaman. Shunda dastur o`z ishini tugatadi.
|
