Dasturlash tillari va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari 1-semestr
281
Haqiqiy hayotdan olingan ob’ektlarda (shuningdek abstrakt ob’ektlarda ham) biz ularning
ikki xil xarakterli guruhini farqlashimiz mumkin:
Holatlar – bular ob’ekt xarakteristikasini umumiy yoki muayyan momentlarda tasvirlaydigan
usulda aniqlashtiradi.
Behavior (qoidalar, fe’l atvor) – bular ob’ekt tomonidan qilinadigan muayyan o‘ziga xos
harakatlardir.
Keling, haqiqiy hayotdan ob’ekt misol qilib ko‘ramiz – “it”. Itning holatlariga uning “ismi”,
“junining rangi”, “zoti” misol bo‘lishi mumkin, uning
Behavior (fe’l-atvori)ga esa – “vovullashi”,
“o‘tirishi” va “yurishi” kiradi.
OOP da ob’ektlar ma’lumot va ularni qayta ishlash vositalarini birlashtiradi. Ular haqiqiy hayotda
ob’ektlarga mos tushadi hamda ma’lumotlar va harakatlarni o‘z ichiga oladi:
Ma’lumot a’zolari – ob’ektlar o‘zgaruvchanlarida joylashtiriladi, ular holatlarni
tasvirlaydi.
Metodlar – biz bu haqida batafsil aytib o‘tganmiz. Ular ob’ektlarni qurish vositasidir.
Klass
Klass ob’ektning abstrakt xarakteristikalarini bildiradi. U ob’ektlarning tuzilishini ta’minlab
beradi, yoki ob’ektning tub mohiyatini tasvirlash uchun namuna bo‘ladi. Klasslar OOP ning
qurilish bloklaridir va ular bevosita ob’ektlarga aloqador bo‘ladi. Shuningdek, har bir ob’ekt aniq
bir klassning ko‘rinishi hisoblanadi.
Biz bunga uning ko‘rinishi bo‘lgan klass va ob’ektni misol qilib keltirishimiz mumkin. Bizda class
Dog va ob’ekt Lassie bor, u class Dogning ko‘rinishi hisoblanadi (biz uni Dog turining ob’ekti deb
aytamiz). class Dog hamma itlar xarakteristikasini tasvirlasydi, Lassie esa aniq bir it.
Klasslar Odddiy vaziyatlarda ham ularning jihatlari ma’noli bo‘lib, ular odamlarga
tushunarli bo‘lgan, odamlar muammo sohasiga yaqin bo‘gani bilan ham dasturchilarning
o‘zlari bilan yaqindan tanishmaslar. Misol tariqasida olaylik, class Dog (klassi) jihatlari
“RAM” ( yoki eng kamida bo‘masligi kerak) bo‘lolmaydi , chunki kontekstdagi bu
klassning shunday jihatlarida ma’no yo‘q.
Classes, Attributes (Belgilar) va Behavior (Hatti-harakatlar)
Class predmetning jihatlarini aniqlaydi (belgilarga murojaat qilinganda) va uning
xatti-harakatlarini (predmet orqali say-harakatlarni amalga oshirish mumkin) ham. Class
belgilari tana qismi (body)da o‘zining turlarini aniqlaydi (bular o‘zgaruvchilar a’zolar-
member deb nomlanadi). Predmetning hatti-harakati Classlardagi metodlarning(methods) izohi
orqali modellashtirilgan bo‘ladi.
Classning haqiqiy dunyodagi izohidagi namuna orqali ilgarilab ketayotgan
tushintirishlarni misol qilib ko‘rsatiladi. Keling
Dog misolidagi namunaga qaytamiz. Biz
Dog klassini modellari haqiqiy predmeti ‘’
Dog’’ ekanligini izohlab beramiz. Bu klass
hamma
Dog lar uchun atalgan umumiy jihatlarni o‘z ichiga oladi (shuningdek naslini va tuk
ranglarini ham )
Dog hatti-harakatlari uchun namunalarini ham (shuningdek, baqirishni-
