O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBUR NOMIDAGI ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMPYUTER INJINERING AXBOROT TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI
5110700-INFORMATIKA O’QITISH METODIKASI YO’NALISHI
IV KURS 405-GURUH TALABASI
Aliqulova Fotimaxon DASTURLASH FANIDAN
K URS ISHI
Mavzu: Pedagogik test olish jarayonini avtomatlashtiring(ADO va Data controls komponentalaridan foydalanib)
Reja:
Kirish
Ma'lumotlar bazasining yaratilishi va to'ldirilishi (data population).
ADO obyektlarini yaratish va bog'lanish.
Ma'lumotlarni olish va ko'rsatish uchun komponentlarni o'rnatish (Data Controls).
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.
Kirish
Prezidentimiz tashabbusi bilan mamlakatimizda yetakchi soha va tarmoqlarni innovatsion rivojlantirish, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni ishlab chiqarishga keng joriy etish yuzasidan izchil ishlar amalga oshirilmoqda. Davlatimiz rahbarining 2017-yil 29-noyabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to‘g‘risida”gi farmoni bu boradagi ishlarni yangi bosqichga ko‘tarishga xizmat qiladi. Mamlakatimizda ilmiy-tadqiqot va innovatsiya faoliyatining istiqbolli yutuqlarini targ‘ib qilish, bu borada samarali mexanizmlarni ishlab chiqish, ilmiy-eksperimental ixtisoslashgan laboratoriyalar, yuqori texnologik markazlar, texnoparklar va boshqa innovatsion tuzilmalarni mustahkamlash yangi vazirlikning faoliyat yo‘nalishlaridandir. Innovatsiyalarni tatbiq etish ilmiy-amaliy markazida buning uchun barcha sharoit yaratiladi. Vazirlik ham shu markazda joylashadi. Ushbu muassasada ilmiy-konsultativ, iqtisodiyot tarmoqlari innovatsion ehtiyojlarini o‘rganish, yoshlar innovatsion g‘oyalarini qo‘llab-quvvatlash xizmatlari, masofaviy ta’lim kurslari yo‘lga qo‘yiladi. Iqtidorli yoshlar bu yerda yangi ishlanma va texnologiyalar bilan tanishish barobarida start-ap loyihalarida ishtirok etish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Xalqimiz dunyoqarashida innovatsiya muhitini yaratish eng muhim vazifamizdir. Innovatsiya bo‘lmas ekan, hech bir sohada raqobat, rivojlanish bo‘lmaydi. Bu sohadagi o‘zgarishlarni xalqimizga keng targ‘ib qilmasak, odamlarda ko‘nikma paydo qilmasak, bugungi davr shiddati, fan-texnikaning mislsiz yutuqlari bilan hamqadam bo‘lolmaymiz. Shuning uchun ushbu faoliyatni zamon talablari darajasida rivojlantirish yangi vazirlik, qolaversa, ushbu markazning asosiy vazifasi bo‘lishi kerak, dedi Shavkat Mirziyoyev. Davlatimiz rahbari markazni yoshlar va butun ziyolilar qatlami uchun yanada qulay qilib loyihalashtirish, hududda innovatsion yutuqlardan foydalangan holda sharoitlar yaratish bo‘yicha muhim topshiriqlar berdi.
Ma'lumotlar bazasining yaratilishi va to'ldirilishi (data population) jarayoni quyidagi qadamlar orqali o'tkaziladi:
1. Ma'lumotlar bazasining tuzilishi: Ma'lumotlar bazasining tuzilishi uchun, moslashtirilgan tizim xususiyatlari va talablariga muvofiq, ma'lumotlar bazasi tuzilishi kerak. Bu jarayonda, ma'lumotlar bazasining strukturasi (jadvallar va maydonlar), indekslar va alohida joylar belgilanishi mumkin.
2. Ma'lumotlar bazasiga bog'lanish: Ma'lumotlar bazasiga bog'lanish uchun, bog'lanishni yaratish kerak. Obyektlar yordamida, ma'lumotlar bazasiga yuboriladigan so'rovlarni bajarish va ma'lumotlarni olish imkoniyatiga ega bo'ladi.
3. Jadvallarni yaratish: Ma'lumotlar bazasiga jadvallarni yaratish kerak. Jadvallar orqali, maydonlar yaratiladi va ma'lumotlar bazasida saqlanadi.
4. Maydonlarni yaratish: Jadvallar yaratilgandan keyin, ularning mos maydonlari yaratilishi kerak. Mos maydonlar ko'rsatilgan ma'lumotlar turi va maydonning o'lchami kabi xususiyatlar bilan ta'minlanishi kerak.
5. Ma'lumotlar yuklash: Ma'lumotlar bazasiga ma'lumotlarni yuklash uchun, jadvallarni to'ldirish lozim. Ma'lumotlar tashqi manbalardan (masalan, Excel fayllari) yoki yurutuvchi dasturlar orqali yuklanishi mumkin.
6. Ma'lumotlarni taxlil qilish: Ma'lumotlar bazasida saqlangan ma'lumotlarni taxlil qilish uchun, bog'lanishni yaratish va so'rovlarni yuborish lozim. Taxlil natijalari yordamida, ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar statistikasi yoki boshqa ma'lumotlar olindi.
7. Ma'lumotlarni o'chirish: Ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni o'chirish lozim. Ushbu jarayonda, jadvallardan ma'lumotlarni o'chirish yoki butun jadvallarni o'chirish mumkin.
8. Ma'lumotlarni yangilash: Ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlarni yangilash uchun, jadvallarni yoki maydonlarni yangilash kerak. Ma'lumotlarni yangilash uchun, yangi ma'lumotlarni yuklash yoki o'chirish talab qilinishi mumkin.
Ma'lumotlar bazasini yaratish va uni to'ldirish uchun quyidagi qadamlar bajarilishi kerak:
1. Ma'lumotlar bazasi tuzish:
- Ma'lumotlar bazasining nomi va joylashgan manzili aniqlanadi.
- Ma'lumotlar bazasini yaratish uchun quyidagi SQL skripti ishlatiladi:
```SQL
CREATE DATABASE database_name
```
- Ma'lumotlar bazasi yaratilgandan so'ng, bazaga bog'lanish uchun ma'lumotlar bazasining nomi, foydalanuvchi nomi va paroli aniqlanishi kerak.
2. Jadvallarni yaratish:
- Test savollari va javoblari uchun jadvallar yaratiladi.
- Quyidagi SQL skripti ishlatiladi, jadval yaratiladi:
```SQL
CREATE TABLE table_name (
column1 datatype,
column2 datatype,
column3 datatype,
...
)
```
- Test savollari uchun "questions" deb nomlangan jadval yaratilishi mumkin, quyidagi SQL skripti ishlatiladi:
```SQL
CREATE TABLE questions (
question_id INT PRIMARY KEY,
question_text VARCHAR(255),
option1 VARCHAR(255),
option2 VARCHAR(255),
option3 VARCHAR(255),
option4 VARCHAR(255),
correct_answer VARCHAR(255)
)
```
- Javoblar uchun "answers" deb nomlangan jadval yaratilishi mumkin, quyidagi SQL skripti ishlatiladi:
```SQL
CREATE TABLE answers (
answer_id INT PRIMARY KEY,
question_id INT,
user_id INT,
answer VARCHAR(255),
is_correct BIT
)
```
3. Jadvallarga ma'lumotlarni qo'shish:
- Test savollari va javoblari ma'lumotlar bazasiga qo'shiladi.
- Quyidagi SQL skripti ishlatiladi, savollar jadvaliga ma'lumotlar qo'shiladi:
```SQL
INSERT INTO questions (question_id, question_text, option1, option2, option3, option4, correct_answer)
VALUES (1, 'What is the capital of France?', 'London', 'Paris', 'New York', 'Tokyo', 'Paris'),
(2, 'What is the tallest mountain in the world?', 'Mount Everest', 'K2', 'Makalu', 'Lhotse', 'Mount Everest'),
...
```
- Javoblar jadvaliga ma'lumotlar qo'shilishi, quyidagi SQL skripti ishlatiladi:
```SQL
INSERT INTO answers (answer_id, question_id, user_id, answer, is_correct)
VALUES (1, 1, 1, 'Paris', 1),
(2, 1, 2, 'London', 0),
(3, 2, 1, 'Mount Everest', 1),
(4, 2, 2,
Ma'lumotlarni o'qish yoki yozish uchun SQL so'rovini tayyorlash:
Ma'lumotlarni o'qish uchun quyidagi SQL so'rovlaridan foydalanish mumkin:
```sql
SELECT * FROM table_name
```
Bu so'rov orqali, `table_name` jadvalining barcha maydonchalaridagi barcha qatorlarni tanlash mumkin. Agar faqat ma'lum bir maydonni olish kerak bo'lsa, quyidagi ko'rinishdan foydalanish mumkin:
```sql
SELECT column_name FROM table_name
```
Bu yerda `column_name` - ma'lum bir maydon nomi, `table_name` esa bu maydonni o'z ichiga olgan jadval nomi.
Ma'lumotlarni yuklash uchun Recordset obyektiga ma'lumotlarni yuklash:
Ma'lumotlarni olish uchun yuqoridagi SQL so'rovlaridan foydalanish va ularni `Recordset` obyektiga yuklash kerak. Quyidagi kodda, `connection` obyektiga bog'lanib, `Recordset` obyekti yaratiladi va `Open` metod orqali SQL so'rovi bajariladi:
```vb
Dim conn, rs
Set conn = Server.CreateObject("ADODB.Connection")
Set rs = Server.CreateObject("ADODB.Recordset")
conn.Open "DSN=myDSN;UID=myUsername;PWD=myPassword;"
rs.Open "SELECT * FROM myTable", conn
```
`DSN` - ODBC manbasining nomi, `UID` va `PWD` esa foydalanuvchi nomi va paroli.
Ma'lumotlarni ko'rsatish uchun Data Controls komponentalari bilan foydalanish:
Data Controls komponentalarini foydalanish orqali, ma'lumotlarni ko'rish va boshqa amallar amalga oshirilishi mumkin. Misol uchun, quyidagi kodda `ADODC` komponentidan foydalaniladi va `ConnectionString` va `RecordSource` qiymatlariga ma'lumotlar bazasi haqida ma'lumotlar beriladi:
```vb
Dim adoDC
Set adoDC = Server.CreateObject("ADODB.Connection")
adoDC.ConnectionString = "DSN=myDSN;UID=myUsername;PWD=myPassword;"
adoDC.Open
With Adodc1
.ConnectionString = adoDC.ConnectionString
.CommandType = adCmdText
.RecordSource = "SELECT * FROM myTable"
.Refresh
End With
```
`Adodc1` - Data Control komponentining nomi. `ConnectionString` va `RecordSource` esa `ADODC` obyektiga bog'lanish va ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlarni olish uchun SQL so'rovi. `Refresh` metod komponentni yangilaydi va ma'lumotlarni ko'rsatadi.
ADO (ActiveX Data Objects) obyektlari, ma'lumotlar bazasi bilan ishlash uchun qo'llaniladigan komponentlar to'plami hisoblanadi. Bu obyektlar orqali, ma'lumotlar bazasiga bog'lanish yaratilishi, so'rov yuborish, ma'lumotlarni qayta ishlash, ma'lumotlarni yuklash va saqlash, ma'lumotlar bazasidagi tranzaksiyalar va boshqa amallar bajarilishi mumkin. ADO obyektlari quyidagi tartibda yaratiladi va bog'laniladi:
1. ADODB.Connection obyekti yaratiladi:
```VBScript
Set conn = Server.CreateObject("ADODB.Connection")
```
2. Bog'lanish qurilmasi yaratiladi va mos ma'lumotlar bazasiga bog'laniladi:
```VBScript
conn.Open "Provider=SQLOLEDB; Data Source=myServerAddress; Initial Catalog=myDatabase; User ID=myUsername; Password=myPassword;"
```
3. So'rov yaratiladi:
```VBScript
sql = "SELECT * FROM myTable"
```
4. ADODB.Recordset obyekti yaratiladi:
```VBScript
Set rs = Server.CreateObject("ADODB.Recordset")
```
5. So'rov natijalari bo'yicha ma'lumotlar bazasidan ma'lumotlar yuklanadi:
```VBScript
rs.Open sql, conn
```
6. Ma'lumotlar bazasiga bog'lanish yopiladi:
```VBScript
rs.Close
conn.Close
```
Ma'lumotlar bazasi turi va bog'lanish qurilmasi moslashtirilishi lozim. Masalan, yuqoridagi misolda, "Provider=SQLOLEDB" bo'limidagi provayder, ma'lumotlar bazasi uchun OLE DB provayderini belgilaydi. Data Source, Initial Catalog, User ID va Password esa moslashtirilgan ma'lumotlar bazasiga bog'lanish ma'lumotlarini ko'rsatadi.
Ma'lumotlarni olish va ko'rsatish uchun Data Controls komponentlari foydalaniladi. Bu komponentlar orqali, ma'lumotlar bazasidagi ma'lumotlar ko'rsatiladi va boshqa amallar bajarilishi mumkin. Quyidagi Data Controls komponentlari o'rnatilishi mumkin:
1. ADODB.Connection obyekti yaratiladi:
```VBScript
Set conn = Server.CreateObject("ADODB.Connection")
```
2. Bog'lanish qurilmasi yaratiladi va mos ma'lumotlar bazasiga bog'laniladi:
```VBScript
conn.Open "Provider=SQLOLEDB; Data Source=myServerAddress; Initial Catalog=myDatabase; User ID=myUsername; Password=myPassword;"
```
3. ADODB.Recordset obyekti yaratiladi va ma'lumotlar yuklanadi:
```VBScript
Set rs = Server.CreateObject("ADODB.Recordset")
rs.Open "SELECT * FROM myTable", conn
```
4. Ma'lumotlar ko'rsatilish uchun Data Controls komponentlari o'rnatilishi:
```HTML
<%@ Language="VBScript" %>
<%
Set objRS = Server.CreateObject("ADODB.Recordset")
objRS.ActiveConnection = "Provider=SQLOLEDB; Data Source=myServerAddress; Initial Catalog=myDatabase; User ID=myUsername; Password=myPassword;"
objRS.Source = "SELECT * FROM myTable"
objRS.CursorType = 0 'adOpenForwardOnly
objRS.LockType = 1 'adLockReadOnly
objRS.Open
%>
Data Controls Example
<%
If objRS.EOF Then
Response.Write "No records found."
Else
%>
<%
While Not objRS.EOF
Response.Write "| " & objRS("Field1") & " | " & objRS("Field2") & " | "
objRS.MoveNext
Wend
%>
<%
End If
objRS.Close
Set objRS = Nothing
%>
|
