Davronov allayor metralogiya va standartlashtirish fanidan mustaqil ishi

Ishonchliligi (chidamliligi) –

• o‘lchash vositasining ma’lum o‘lchash

• sharoitida, belgilangan vaqt mobaynida o‘z metrologik

• xususiyatlarini

• (ko‘rsatkichlarini) saqlashidir. Bu ko‘rsatkichlarni chegaradan chiqib ketishi

• asbobni layoqatligi pasayib ketganligidan dalolat beradi.

• O‘lchash

• asbobining ishonchliligi, odatda, buzilmasdan baholanadi va taxminan quyidagicha topiladi:
•  = n / n um ,

• ishlash ehtimolligi

• bilan

• bu yerda: n –

• ishonchlilikka sinalgan asboblar soni; num – umumiy

• (ko‘p seriyali) ishlab chiqarilgan asboblar soni.

5.3. O‘lchash asboblarining klassifikatsiyasi

• Quyidagi ishlatilib

• jadvalda kelinayotgan

• hozirda
• va

• chiqarilayotgan

• o‘lchash

• asboblarining guruhlari keltirilgan.

• Odatda, nomida

• o‘lchash
• ushbu guruh va

• asboblarining

• modifikatsiya berilgan bo‘ladi.

• tartib

• raqamlari

• Quyidagi sxemada

• o‘lchash

• asboblarining klassifikatsiyalanishi

• ko‘rsatilgan (5.2

• – rasm).

• 5.2 – rasm. O‘lchash asboblarining klassifikatsiyalanishi.

• 5.4. Analog o‘lchash asboblari, magnitoelektrik, elektromagnit, elektrodinamik o‘lchash asboblari, ularning shartli belgilari
• Elektromexanik turdagi analogli o‘lchash asboblari. Analogli o‘lchash asboblari yoki bevosita ko‘rsatuvchi asboblar elektr o‘lchashlar va umuman o‘lchash texnikasida keng o‘rin olgan asboblardan hisoblanadi. Bu turdagi asboblarda ko‘rsatuv qaydnomasi uzluksiz (funktsional) ravishda o‘lchanayotgan kattalik bilan bog‘liqlikda bo‘ladi.

• Bevosita ko‘rsatuvchi elektromexanik asboblari) ikki

• elektr asosiy

• o‘lchash qismdan, ya’ni

• asboblari,

• (xususan zanjiri va

• o‘lchash

• o‘lchash mexanizmidan iborat deb qarash mumkin ( 5.3 –

• rasm).

• 5.3 – rasm. Anolog o‘lchash asboblarining strukturaviy sxemasi.

• O‘lchash asboblari qaysi tizimga taalluqli

• mexanizmdan

• iborat

• bo‘lishidan qat’y nazar, asbob qo‘zg‘aluvchan qismining

• harakatlanishi

• elektromagnit maydon energiyasining o‘zgarishiga bog‘liq.
• O‘lchanadigan kattalik ta’siri ostida hosil bo‘lib, asbob ko‘rsatkichini ko‘payish tomoniga og‘diruvchi moment aylantiruvchi moment deyilib, u umumiy holda quyidagicha ifodalanadi:
• M = dWе /d,

• bu yerda,

• We – elektromagnit maydon

• energiyasi, 

• – asbob

• qo‘zg‘aluvchan qismining burilish burchagi.
• Yuqoridagi ifodani (5.1) boshqacha ko‘rinishda yozish mumkin:
• M = F(X1),
• ya’ni aylantiruvchi momentni o‘lchanadigan kattalik va

• asbob

• qo‘zg‘aluvchan qismining burilish burchagi funktsiyasi deb qarash mumkin. O‘lchash asbobining qo‘zg‘aluvchan qismiga aylantiruvchi momentdan

• tashqari aks (teskari) ta’sir etuvchi moment ham ta’sir etishi lozim. Aks

• ta’sir etuvchi moment bo‘lmaganda edi, asbobning strelkasi shkalasidan chetga chiqib ketgan bo‘lar edi. Aks ta’sir etuvchi moment aylantiruvchi

• momentga qarama – qarshi yo‘nalgan bo‘lib, qo‘zg‘aluvchan

• qisminiig etuvchi (M=M)

• burilish burchagi

• kattalashishi bilan ortishi lozim. Aks
• M aylantiruvchi momentga tenglashguncha

• ta’sir

• moment

• qo‘zg‘aluvchan qism aylantiruvchi moment ta’siridan buriladi. Ko‘p elektr

• o‘lchash asboblarida

• aks bilan

• ta’sir etuvchi moment tortqi, hosil qilinadi. Bunday

• prujina va

• osmalarning buralishi

• qurilmada

• aks ta‘sir

• etuvchi moment qo‘zg‘aluvchan

• qismning
• M = – W,;

• burilish

• burchagiga

• to‘g‘ri

• proporsional prujinaning kattalik, bu

• bo‘ladi, ya’ni

• bu yerda W – tortqi yoki

• materiali va

• uning

• o‘lchamlariga bog‘liq bo‘lgan o‘zgarmas

• burchagining birligiga 1° yoki 1 radianga mos

• keluvchi

• moment bo‘lib, solishtirma aks ta’sir etuvchi moment deb ataladi.