Didaktik o’yinlarning turlari va ularni olib borishga doir
talablar
Aziza Egambergan qizi Raximova
Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika Universiteti
Annotatsiya: Ushbu maqolaning mazmuni bo'lajak musiqa o’qituvchilarining
qiziqish va faollik darajasini oshiradigan didaktik o'yinlarga bag’ishlangan. O’yin
usullari o’quv materialini mustahkam o’zlashtirishga yordam beradi, dunyoqarashni
kengaytiradi, ijodiy fikrlashni,
badiiy tasavvurni, xotirani, kuzatishni, sezgini
rivojlantiradi.
Kalit so’zlar: o’yin usullari,
ijodiy fikrlash, badiiy tasavvur, musiqa
o’qituvchisi, dunyoqarash, sezgi, qiziqish, o’quv materiali, didaktik o’yinlar.
Types of didactic games and requirements for their conduct
Azimova Egambergan kizi Rakhimova
Tashkent State Pedagogical University named after Nizami
Abstract: The content of this article is devoted to didactic games which increase
the interest and activity level of future music teachers. Playful methods contribute to
the long-term learning of educational material, broaden the outlook, develop creative
thinking, artistic imagination, memory, observation and intuition.
Keywords: game methods, creative thinking,
artistic imagination, music
teacher, outlook, intuition, interest, educational material, didactic games
Ilg’or texnologiyalarning keng o’zlashtirilishi, uzluksiz ta’limni fan va ishlab
chiqarish bilan integratsiyalashuvi, o’quvchilarning musiqa qobiliyatlari va
imkoniyatlariga muvofiq ravishda musiqiy ta’limga tabaqalashtirilgan yondashuvning
joriy etilishi hamda musiqiy ta’lim berishning ilg’or pedagogik
texnologiyalari va
zamonaviy o’quv - uslubiy majmualarning yaratilishi pedagogik jarayonlarni tashkil
etish va boshqarish tizimini takomillashtirishda bo’lajak musiqa o’qituvchilarning
kasbiy kompetentligini rivojlantirishga asos bo’lmoqda.
Binobarin, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev: Biz ta’lim
va tarbiya tizimining barcha bo’g’inlari faoliyatini bugungi zamon talablari asosida
takomillashtirishni o’zimining birinchi darajali vazifamiz deb bilamiz, alohida qayd
qilib o’tgan
1
.
1
Shavkat Mirziyoyev. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
May 2022 / Volume 3 Issue 5
www.openscience.uz
741
Bu o’z navbatida pedagoglarning jahon miqyosdagi yutuqlarni, ilmiy asoslangan
innovatsiyalarni tadbiq etgan holda pedagogik jarayonlarni ilmiy asosda tashkil etish
va boshqarish,
shuningdek, pedagogik jarayonlarning samaradorligini ta’minlashga
xizmat qiluvchi didaktik o’yinlardan foydalanish bo’lajak musiqa o’qituvchilarning
kasbiy kompetentligini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Didaktik o’yinlarning asosiy turlari intellektual (aqliy) va harakatli hamda
aralash o’yinlardan iborat. Bu o’yinlar ishtirokchilarda aqliy - jismoniy, axloqiy,
psixologik, estetik, badiiy tadbirkorlik, mehnat va boshqa ko’nikmalarni
rivojlantirishga yordam beradi. Musiqiy ta’lim tarbiya jarayonida asosan talabalarda
musiqiy ta’lim olish motivlarini ularning turli yo’nalishdagi qobilyat va qiziqishlarini
oshiradigan musiqa o’qituvchi kasbga moyilliklarini ko’rsatadigan
didaktik
o’yinlardan foydalaniladi. Didaktik o’yinlar nazariy, amaliy, rolli, ishchanlik va
boshqa yo’nalishlar bo’yicha turlarga ajratiladi. Hozirda kompyuter vositasidagi
didaktik o’yinlardan foydalaniladi va alohida o’ringa ega bo’lib bormoqda. Umumiy
o’yinlar nazariyasiga ko’ra mavjud barcha o’yin turlarini tasniflashda ularni
funksional mavzuli konstruktiv,
didaktik, sport va harbiy o’yinlarga ishlatiladi.
Bularning orasida didaktik o’yinlar musiqiy ta’lim - tarbiya vazifalarini amalga
oshirish imkoniyatini borishi bilan alohida o’ringa ega.
O’yinlar maktabgacha va maktab yoshdagi bolalarning asosiy faoliyat shakllari
hisoblanadi. Bu esa pedagogika oliy o’quv yurtlarida bo’lajak musiqa o’qituvchilarni
va olimlar tomonidan shu yosh davridagi o’yinlarning musiqa ta’lim - tarbiyaviy
ahamiyatini o’rganish va yanada oshirish bo’yicha tadqiqot olib borishiga asos bo’ldi.
Natijada oldingi asrning 60-yillari boshida AQSH so’ngra boshqa G’arb
mamlakatlarida ishchanlik o’yinlari qo’llanila boshlandi. Ishchanlik o’yinlari
tadqiqotchilari bu usulni eng asosiy samarali va tejamli ta’lim metodlaridan iborat
deb takidlaganlar. Didaktik o’yinlarning yana bir turi aqliy hujum usulini birinchi
marta 1939 - yilda A.F.Osborn qo’llagan. Bu usulni g’oyalar
banki deb ham
nomlagan. U muammolarni quyidagicha yechishga asoslanadi:
- muammoli vaziyat yaratish;
- g’oyalarni shakllantirish;
- eng yaxshi g’oyalarni tekshirish, baxolash va tanlash.
Ishchanlik o’yin darsi - dars mavzusi bo’yicha masalalarni hal etish jarayonida
o’quvchilarning faol ishtirok etishini ta’minlash orqali yangi bilimlarni o’zlashtirish
mashqi.
Ro’lli o’yin darsi - dars mavzusi bo’yicha masalalarni o’rganishda o’quvchilarga
oldindan ma’lum rollarni taqsimlash va dars jarayonida shu ro’lni bajarishlarini
tashkil etish asosida bilimlarni mustaxkamlash darsi.
garovi. (O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiya qabul qilinganinig 24 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi
ma’ruza.T., 2017 y. 22 bet
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
May 2022 / Volume 3 Issue 5
www.openscience.uz
742
Teatrlashtirilgan dars - dars mavzusi bilan bog’liq sahna ko’rinishlari tashkil
etish orqali dars mavzusi bo’yicha chuqur, aniq ma’lumotlar berish darsi.
Kompyuter darsi - tegishli o’quv fani bo’yicha dars mavzusiga doir kompyuter
materiallari ( multimediya, virtual o’quv kursi va shu kabilar ) asosida o’tiladigan
dars.
Kim oshdi savdosi darsi - o’quv fani ayrim bo’limi bo’yicha bilimlarni har bir
o’quvchi qanchalik ko’p bilishini namoyish etish darsi.
Yamarka darsi - dars mavzusini bo’laklar bo’yicha oldindan o’zlashtirish
o’quvchilarning o’zaro muloqat asosida sinfga qiziqarli tushuntirish orqali o’tiladigan
dars.
Tayanch tushunchalar darsi - o’quvchilarning musiqa savodi faoliyatidan
tayanch tushunchalarni puxta o’zlashtirishlari bo’yicha turli o’yinlar shaklidagi
mashqlar o’tkazish darsi.
O’yin darsi
