|
Dirijorning temp, ritm, nyuanslar o ‘stida
|
| bet | 2/3 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 26,69 Kb. | | #237468 |
Bog'liq DIRIJORLIK HARAKATLARIDirijorning temp, ritm, nyuanslar o ‘stida.
Dirijorning eng muhim siiatlaridan biri - uning o ‘ta rivojlangan
ichki eshitish qobiliyatidir. Sozandada nota matnini o ‘qish ko‘proq
uni bevosita cholg‘uda ijro etish bilan bog'liq. Dirijorda “cholg‘u”
(orkestr yoki xor) faqatgina repetitsiya vaqtida paydo boMadi; asar us
tidagi butun repetitsiya oldi ishi yoki ichki eshitish qobiliyati orqali,
yoki fortepiano cholg‘usi yordamida o ‘tadi.
Lekin partiturani fortepianoda o'qish, hatto o ‘qiyotganning
yuqori pianinochilik imkoniyatlari mavjud boMsa ham, uning
asl sadolanishi to ‘g ‘risidagi tasavvurni bera olm aydi, faqatgina
orkestr yoki xor fakturasi alohida unsurlarining ritm ik va tovush
baland-pastligi munosabatlarini bir xildagi tem brda ochib beradi
xolos.
20
Vaqt birligi davomida muallif o ‘y!aganga u yoki bu darajada
yaqin bo'lgari izchil rivojlanuvehi musiqiy obrazni talqin etish esa
bu holda, butunlay dirijor o ‘zining barcha tajriba va bilimini ishga
solgan holda ijodiy tafakkuri, uning qobiliyati va ichdan eshita oli-
shiga bog‘liqdir.
Musiqani qabul qilish iqtidori eng ilk yillarda namoyon bo‘ladi
va odatda u qo‘shiq kuylash yoki eshitish asosida ijro yetishda nam
oyon bo‘ladi. “ ...Chalish yoki qo‘shiq kuylash san’ati musiqaning
eng yaqin va eng oddiy ta’riflanishidir”1 , - degan edi N.A. Rims-
kiy-Korsakov. Shuning uchun maxsus musiqa maktablarida qo‘shiq
kuylash butun ta ’lim olish vaqti davomida (solfejio darslari, xor sinfi
va boshqa mashg‘ulotlarda) musiqiy-eshitish tasavvurini rivojlanti-
rishning eng ta’sirchan usuli sifatida o ‘tiladi.
Dirijorlik qilish - ijroga rahbarlik qilish, boshqarish demakdir. Bu
esa dirijorlik qiluvchi asarni juda yaxshi bilishi va uni o 'z rahbarligi
ostida qanday ijro etilishi zarurligi haqida aniq tasavvur bo‘lishini
taqozo etadi. Aniq musiqiy-eshituv tasavvuri asosida esa nota matnini
batafsil o ‘qib chiqish yotadi.
“Noaniq o ‘qish - pyesaning qimmatbaho mohiyatini, unga xos
boMgan “uslub”ni tushunmaslikning bosh sabablaridan biri shunda,
bu kamchilik faqat havaskorlargagina xos emas!
Musiqiy asarni to‘g ‘ri talqin qilish uni to‘g ‘ri tushunishdan kelib
chiqadi, bu esa, o ‘z navbatida, g'oyat aniq darajada va puxta o‘qishga
bog‘ liqdir”2.
Istalgan o‘qishning vazifasi mazmuni o ‘qiyotganga avvaldan
m a’lum bo‘lgan grafik belgilar m a'nosini ochib berish bo‘lgani
uchun, istalgan soha, jumladan musiqadagi samarali o'qishning ga-
rovi o ‘qish jarayoni bilan o‘z vaqtida tanishish va bu bilimni doimiy
amaliy qo‘llashdir.
|
| |
