Oraylıq Aziya tábiyaatın geografiyalıq úyreniw tariyxı

Download 72.33 Kb.
bet	3/13
Sana	22.03.2024
Hajmi	72.33 Kb.
	#175005

Bog'liq
Orta Aziya kursavoy Ibaydullayev JANGALI
Maruza 3a, 1 MAVZU Boshqaruv psixologiyasi fanining predmeti Boshqaruvda intel (1), 6-sinf-informatika-testlar, Aniq fanlar METOD BIRLASHMA YILLIK ISH REJASI. 2023, 2.03-Ona-tili-oqitish-metodikasi, Nasriddinova, Orta Aziya kursavoy Ibaydullayev JANGALI (1), Kursavoy, Kursavoy (1), Funksiyani tekshirish va grafigini yasashning umumiy sxemasi-genderi.org

1.2. Oraylıq Aziya tábiyaatın geografiyalıq úyreniw tariyxı Geografiya Jer sharı maydanı tábiyaatı, xalqı, xojalıǵın xarakteristikalaytuǵın pán retinde uzaq dáwir dawamında qáliplesip kelgen. Áyyemgidayoq onıń negizinde awıl xojalıǵı geografiyası hám de mámleketshunoslik baǵdarları rawajlana barǵan. Ásirler dawamında uzaq jaylarǵa teńiz hám de qurǵaqlayuk sayaxatları menen baylanıslı bolǵan kartalardı dúziw hám olarǵa anıqlıq kirgiziw geografiya pániniń zárúrli wazıypası bolıp esaplanǵandıń rawajlanıwı menen Oraylıq Aziya páni de vujudga kela baslaǵan. Baslanıwiy jámiyet dáwirinde de Oraylıq Aziyada jasaǵan adamlar bul aymaq tábiyaatı haqqında anaǵurlım qıyallara iye bolǵanlar. Dáslepki geografiyalıq qıyallar tábiyaattıń jańa resurslarini ızlep tabıw hám ózlestiriw, tábiyiy sharayatı qolay jerlerge jaylasıw, obikor dıyxanshılıq, ań kásipkorligi hám sharbashılıq jardeminde tábiyaattıń kózge ayqın taslanıp turǵan ápiwayı qásiyetlerin biliwge umtılıwlar menen rawajlanıwlasha barǵan. Dáslepki geografiyalıq qıyallardıń rawajlanıwda obikor dıyxanchilikning payda bolıwı zárúrli rol oynaǵan. Obikor dıyxanchlik ayırım jaylardıń relyefi hám jer-suw sharayatı, hawa rayısı, ıqlımı, ósimlik hám haywanot dúnyası haqqındaǵı baslanǵısh bilimlerdiń payda bolıwı hám de qáliplesiwine alıp bolǵan.5 Áyyemgi dáwirde (eramızǵa shekemgi Iv hám eramizǵa shekemiy Iv ásirler dawamında ) Oraylıq Aziya haqqındaǵı geografiyalıq qıyallar jáne de keńeygen hám tereńlashgan. Ókiniw menen aytamız, tariyxıy sebeplerge kóre dáslepki jergilikli qo'lyozmalar derlik saqlanıp qalmaǵanligi úlkemiz xalıqlarınıń áyyemgi geografiyalıq qıyalların jetilisken anıqlaw jáne onı ilimiy analiz etiwge múmkinshilik beredi. Olar grek hám arab istilolari dáwirinde joq etip jiberilgen. Oraylıq Aziyanıń tábiyaatı, xojalıǵı hám xalıqları haqqındaǵı ayırım maǵlıwmatlar saqlanıp qalǵan dáslepki jazba dereklerden biri zardushtiylarning múqaddes kitapı «Avesto» (Ovista) bolıp tabıladı. Ol eramızdan aldınǵı vII-vI ásirlerde payda bolǵan. Ol jaǵdayda Oraylıq Aziyadaǵı áyyemgi mámleketlikler Xorezm, Sug'diyona, Marg'iyona, Baqtriya hám basqalar eń bay, tábiyaatı túrme-túr hám kórkem mámleketler retinde tilge alınadı. Ol jaǵdayda úlkemizning áyyemgi oazisleri, oypatlıqları hám tawları suwretlenedi. Oraylıq Aziya tariyxı, geografiyası haqqındaǵı qıyallar bir-biri menen tıǵız baylanıslı halda rawajlanǵan, bir-birin toltırıp kelgen. Oraylıq Aziyada geografiyanıń rawajlanıw tariyxın bir úlke aymaǵınıń ekonomikalıq, sociallıq-siyasiy hám materiallıq dúnyası tariyxı tiykarında tómendegi basqıshlarǵa bolıp úyrenemiz. 1. Oraylıq Aziyada áyyemgi dúnya geografiyası (eramızdıń V asrigacha). 2. Oraylıq Aziya tuwrısındaǵı geografiyalıq qıyallardıń orta ásirlerde rawajlanıwı (V-XVIII ásirler). 3. Oraylıq Aziya haqqındaǵı geografiyalıq qıyallardıń XVIII asirde hám XIX ásirdiń birinshi yarımında rawajlanıwı. 4. Geografiyalıq qıyallardıń Oraylıq Aziya koloniya dáwirinde rawajlanıwı. 5. Oraylıq Aziya haqqındaǵı qıyallardıń «sho'rolar» dáwirinde rawajlanıwı (1917-1991) 6. Ǵárezsizlik jıllarında Oraylıq Aziyada geografiyanıń rawajlanıwı. Download 72.33 Kb.

Download 72.33 Kb.