Ekologiya fanidan mustaqil ish topshirdi: Ismailov Ziyodbek Qabul qildi

Tashqi (ekzogen) ritmlar. Tabiatda doimiy ravishda takrorlanib turadigan ana shunday muhim oʼzgarishlar jumlasiga, avvalo, Yerning quyosh atrofida, oyning esa yer va oʼz oʼqi atrofida aylanishi natijasida kelib chiqadigan mavsumiy hamda sutkalik davriylik kiradi.

Tashqi (ekzogen) ritmlar. Tabiatda doimiy ravishda takrorlanib turadigan ana shunday muhim oʼzgarishlar jumlasiga, avvalo, Yerning quyosh atrofida, oyning esa yer va oʼz oʼqi atrofida aylanishi natijasida kelib chiqadigan mavsumiy hamda sutkalik davriylik kiradi.

• Yerning oʼz oʼqi atrofida aylanishi natijasida sayyoramizdagi ekologik omillar — harorat, bosim, namlik, yorugʼlik rejimi, havo, atmosferadagi elektromagnit maydoni, okeanlarning toshishi va qaytishi qonuniy ravishda oʼzgaradi, Bundan tashqari jonli tabiatga koinotdagi ritmlar, yaʼni quyosh faolligining davriy oʼzgarishlari ham taʼsir koʼrsatadi. 2.O’simlik va xayvonlardagi sutkalik , oylik va yillik maromlar: Sutkalik ritmlar — yerningʼ oʼz oʼqi atrofida harakatlanishi natijasida hosil boʼlgan mikroiqlim sharoitlari kompleksining qonuniy almashinib turishiga javoban organizmlarning oʼziga xos adaptatsiyasidir. Sutkalik davriylikning xususiyati tinch holat va faol faoliyat davrining navbatlanib turishidan iborat.

Аyrim tirik organizmlarda faol faoliyat kunning yorugʼ vaqtiga toʼgʼri kelsa, boshqa jonli . individlarda kechkurunga toʼgʼri keladi. Organizmdagi sutkalik ritm bir kecha-kunduzda davriy ravishda oʼzgarib turadigan muhit omillariga, yaʼni havo harorati va namlikka, shamol, yorugʼlik va shunga oʼxshash koʼpgina murakkab omillarga moslashishdan iboratdir. Shuningdek, sutkalik ritm oziq topish sharoitlariga ham bogʼliq boʼlishi mumkin. Biroq xuddi mavsumiy ritmda boʼlgani kabi, sutkalik ritmda ham yorugʼlik asosiy signal (ogohlantirish) omili vazifasini oʼtaydi. Shu bilan birga yorugʼ va qorongʼi paytlarning navbatlanib turishi ham alohida rolь oʼynaydi. Bu yorugʼlik tartibi sunʼiy yoʼl bilan oʼzgartirish orqali isbotlanishi mumkin. Oʼsimliklar olami va hayvonot dunyosida sutkalik sikllarni oʼrganish organizmlar ham vaqtni aniqlash qobiliyatiga ega ekanligini isbotladi. Koʼpchilik oʼsimliklarning guli sutkaning maʼlum vaqtida ochiladi, masalan, loviya oʼsimligi barglarining bir sutka davomidagi harakati xronologik aniqlik bilan yuz. beradi.

• Аyrim tirik organizmlarda faol faoliyat kunning yorugʼ vaqtiga toʼgʼri kelsa, boshqa jonli . individlarda kechkurunga toʼgʼri keladi. Organizmdagi sutkalik ritm bir kecha-kunduzda davriy ravishda oʼzgarib turadigan muhit omillariga, yaʼni havo harorati va namlikka, shamol, yorugʼlik va shunga oʼxshash koʼpgina murakkab omillarga moslashishdan iboratdir. Shuningdek, sutkalik ritm oziq topish sharoitlariga ham bogʼliq boʼlishi mumkin. Biroq xuddi mavsumiy ritmda boʼlgani kabi, sutkalik ritmda ham yorugʼlik asosiy signal (ogohlantirish) omili vazifasini oʼtaydi. Shu bilan birga yorugʼ va qorongʼi paytlarning navbatlanib turishi ham alohida rolь oʼynaydi. Bu yorugʼlik tartibi sunʼiy yoʼl bilan oʼzgartirish orqali isbotlanishi mumkin. Oʼsimliklar olami va hayvonot dunyosida sutkalik sikllarni oʼrganish organizmlar ham vaqtni aniqlash qobiliyatiga ega ekanligini isbotladi. Koʼpchilik oʼsimliklarning guli sutkaning maʼlum vaqtida ochiladi, masalan, loviya oʼsimligi barglarining bir sutka davomidagi harakati xronologik aniqlik bilan yuz. beradi.