Ekologiya fanidan mustaqil ish topshirdi: Ismailov Ziyodbek Qabul qildi

Nerv sistemalari toʼla shakllangan hayvonlarga biologik soat mexanizmlari ayniqsa mansubdir. Hasharotlarning sutkalik ritmlarini oʼrganish ularning biologik soati mahalliy vaqtta «toʼgʼrilangan» ekanligini koʼrsatadi, yaʼni har bir organizm oʼzi yashab turgan joyning yorugʼlik omillariga asoslanib vaqtlarini oʼlchaydi. Аsalarilarda olib borilgan kuzatishlar natijasi yuqorida qayd qilingan fikrni toʼla tasdiqlaydi. Parijda asalarilarga alohida kameralarda bir necha kun davomida mahalliy vaqt bilan soat 20.10—15 minutdan 22.10—15 minutga qadar qandli sharbat berib turildi. Soʼngra asalarilar kechki payt samolyotda Nьyu-Yorkka joʼnatildi. Ertasi kuni asalarilar Nьyu-York vaqti bilan taxminan soat 15.00 da, yaʼni Parijda soʼnggi marta ovqatlanganlaridan keyin roppa-rosa 24 soat oʼtgach shira solingan oxurchaga uchib kela boshladilar.

Nerv sistemalari toʼla shakllangan hayvonlarga biologik soat mexanizmlari ayniqsa mansubdir. Hasharotlarning sutkalik ritmlarini oʼrganish ularning biologik soati mahalliy vaqtta «toʼgʼrilangan» ekanligini koʼrsatadi, yaʼni har bir organizm oʼzi yashab turgan joyning yorugʼlik omillariga asoslanib vaqtlarini oʼlchaydi. Аsalarilarda olib borilgan kuzatishlar natijasi yuqorida qayd qilingan fikrni toʼla tasdiqlaydi. Parijda asalarilarga alohida kameralarda bir necha kun davomida mahalliy vaqt bilan soat 20.10—15 minutdan 22.10—15 minutga qadar qandli sharbat berib turildi. Soʼngra asalarilar kechki payt samolyotda Nьyu-Yorkka joʼnatildi. Ertasi kuni asalarilar Nьyu-York vaqti bilan taxminan soat 15.00 da, yaʼni Parijda soʼnggi marta ovqatlanganlaridan keyin roppa-rosa 24 soat oʼtgach shira solingan oxurchaga uchib kela boshladilar.

Yillik ritmlar. Yillik ritmlar tirik organizmlardagi eng universal ritmlar hisoblanadi. Yil davomida qonuniy ravishda fizik sharoitlarning oʼzgarishi turlar evolyuiiyasida bir qator moslanishlarni hosil qilgan. Masalan, turning koʼpayishi va oʼsishi, yilning eng noqulay vaqtlarida yashashga moslashishi hamda qoʼchishi (migraiiya) bilan bogʼliqdir. Qiska hayotiy sikllarga ega boʼlgan turlarda yillik ritmlar bir qancha avlodlarda (masalan, dafniya siklomorfozida) kuzatiladi.

• Yillik ritmlar. Yillik ritmlar tirik organizmlardagi eng universal ritmlar hisoblanadi. Yil davomida qonuniy ravishda fizik sharoitlarning oʼzgarishi turlar evolyuiiyasida bir qator moslanishlarni hosil qilgan. Masalan, turning koʼpayishi va oʼsishi, yilning eng noqulay vaqtlarida yashashga moslashishi hamda qoʼchishi (migraiiya) bilan bogʼliqdir. Qiska hayotiy sikllarga ega boʼlgan turlarda yillik ritmlar bir qancha avlodlarda (masalan, dafniya siklomorfozida) kuzatiladi.
• Fasllar boʼyicha oʼzgaruvchanlik organizmlarning fiziologik holatida va xulq-atvorida chuqur oʼzgarishlar sodish boʼlishiga sababchi boʼladi, xuddi shuningdek, ularning hayotiy sikllarida va morfologik tuzilishlarida katta siljishlarning hosil boʼlishiga olib keladi. Barcha jonli organizmlarda, bunday oʼzgarishlarga moslanish xususiyatlari mavjud. Аna shunday moslanishlar tufayli turlar hayotining eng muhim davrlari — nasl qoldirish yilning eng qulai davriga, yilning eng noqulay paytlari esa bu turlarning juda baquvvat davriga toʼgʼri keladi.