4.5.2. Zahirani avtomatik ulash (ZAU) qurilmasi
EQQQ ga asosan ZAU qurilmasi bir yoki bir necha ta’minlash manbasi mavjud bo‘lgan taqsimlovchi tarmoqlar va podstansiyalarda qo‘llaniladi, lekin ular bir tomondan ta’manlanadigan sxema bo‘yicha ishlaydi, agar ishshi manba o‘chsa iste’molshilarni uzilishiga yoki ularni yukini kamayishiga olib keladi.
ZAU qurilmasi quyidagi talablarga amal qilgan holda bajarilishi kerak:
ZAU ishga tushishi uchun zahiralanayotgan elementda kuchlanish yo‘qolishini sababidan qat’iy nazar, hattoki unda QT bo‘lsa ham u ishga tushishi kerak;
ZAU bir marta ishlashni ta’minlashi kerak;
agarda o‘chirgichni QT bo‘lganda qo‘shilsa ham ZAU qurilmasi ishga tushganda qoidaga asosan ushbu o‘chirgichning himoyasi ishini tezlashtirishni nazarga olish kerak.
Kuchlanishni yo‘qolishini sababiga bog‘liq holda ZAU ni ishga tushirish sxemasi turlicha amalga oshadi. Agar ishchi ta’minlash manbasining o‘chirgichi biror bir sabab bilan o‘chsa ZAU zahira manbasi o‘chirgichini qo‘shimcha to‘xtalishlarsiz qo‘shadi. Agar zahiralanayotgan elementda kuchlanish boshqa sabab bilan o‘chsa (masalan, ta’minlovchi liniyaning boshidagi o‘chirgich o‘chsa) ZAU zahiralanayotgan elementda kuchlanishni pasayishiga ta’sir javob beruvchi va zahira manbasida kuchlanish mavjudligini qayd etuvchi kuchlanish bo‘yicha ishga tushiruvchi organ orqali ishga tushadi.
Motorlarni o‘z – o‘zini ishga tushishi va uzoqdagi QTda kuchlanishni pasayishidan sozlash zaruriyatidan kelib minimal kuchlanish relesining ishlash kuchlanishi quyidagiga teng:
maksimal kuchlanish relesi esa
ZAU ishga tushirish organining sabr vaqti himoyaning tashqi QTdan o‘chirish vaqtidan katta bo‘lishi kerak, bunda kuchlanish gacha pasayishi mumkin va qoidaga asosan, ta’minot tomondagi AQU ishlash vaqtidan katta bo‘lishi kerak:
,
bu yerda, – zahiralanadigan shinadan va ishchi manba kirishi ulangan shinadan ta’minlanuvchi birlashmalarning eng sekin ishlovchi himoyasining ishlash vaqti; – ishshi kirish ta’minotining AQU ni ishlash vaqti; – zahira vaqt, 0,5 s.
ZAU ishlash vaqtini kamaytirish uchun ko‘p hollarda ishshi manbaning o‘shirgishini majburiy o‘shirish amalga oshiriladi, bu esa dan sozlamaslik imkonini beradi.
Releli himoya va avtomatikasining variant va sxemalari
Sxema raqami
|
Variant raqami
|
Rele himoyasi va AQUni uch chiziqli sxemasi tuzilishi kerak bo‘lgan liniyaning raqami
|
Transformator himoyasi (ZAU bo‘lsa uni ham) sxemasini tuzish talab etiladigan nimstansiya raqami
|
Tok transformatorini transformatsiyalash koeffitsientining o‘zgarish oraligi, %
|
Asinxron dvigatelni ishga tushirish koeffitsienti
|
Nimstansiyadagi operativ tokning kuchlanishi, V
|
Liniyaning uzunligi, km
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
L1
|
L2
|
L3
|
L4
|
L5
|
1,
4,
5,
6,
10
|
1
|
L2
|
|
7,5
|
3,5
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
~
|
14
|
24
|
8
|
0,8
|
0,7
|
2
|
|
2
|
10
|
2
|
-110
|
~
|
~
|
~
|
~
|
32
|
8
|
32
|
1,5
|
1
|
3
|
|
3
|
12,5
|
2,5
|
-220
|
-110
|
~
|
~
|
~
|
34
|
10
|
21
|
1,4
|
2,8
|
4
|
L3
|
|
15
|
3
|
-220
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
20
|
20
|
20
|
1,1
|
1,7
|
5
|
|
4
|
12,5
|
2
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
~
|
36
|
22
|
16
|
1,4
|
1,5
|
6
|
|
2
|
7,5
|
3,5
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
~
|
28
|
21
|
13
|
0,8
|
1,2
|
7
|
L1
|
|
10
|
3,5
|
-110
|
~
|
~
|
~
|
~
|
22
|
16
|
10
|
1,2
|
1,3
|
8
|
L2
|
|
15
|
2,5
|
-220
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
18
|
12
|
14
|
0,9
|
1,1
|
9
|
|
3
|
12,5
|
3,5
|
-220
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
27
|
23
|
17
|
0,7
|
1,6
|
10
|
|
2
|
10
|
3,5
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
~
|
33
|
31
|
23
|
1,1
|
2,7
|
2,
3,
7,
8,
9
|
1
|
L1
|
|
7,5
|
4,2
|
-220
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
16
|
4
|
9
|
0,5
|
-
|
2
|
|
2
|
12,5
|
3,4
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
~
|
22
|
11
|
15
|
1
|
-
|
3
|
L2
|
|
10
|
2,4
|
-110
|
~
|
~
|
~
|
~
|
30
|
8
|
8
|
0,8
|
-
|
4
|
|
3
|
15
|
3,5
|
-110
|
-110
|
~
|
~
|
~
|
17
|
5
|
11
|
1,4
|
-
|
5
|
L3
|
|
7,5
|
3,5
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
~
|
25
|
10,5
|
10
|
0,6
|
-
|
6
|
|
3
|
10
|
2
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
~
|
13
|
4
|
7
|
1,2
|
-
|
7
|
L2
|
|
12,5
|
2,5
|
-110
|
~
|
~
|
~
|
~
|
20
|
14
|
12
|
0,9
|
-
|
8
|
L1
|
|
15
|
2,4
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
~
|
33
|
12
|
11
|
0,6
|
-
|
9
|
|
2
|
10
|
3,2
|
-110
|
-110
|
~
|
~
|
~
|
26
|
7
|
14
|
0,8
|
-
|
10
|
L1
|
|
7,5
|
2,5
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
~
|
36
|
13
|
15
|
0,7
|
-
|
1-sxema
2-sxema
3-sxema
4-sxema
5-sxema
6-sxema
7-sxema
8-sxema
9-sxema
10-sxema
Elektr ta’minoti sistemasining releli himoya va avtomatikasini hisoblashga doir misol
Sxema raqami
|
Variant raqami
|
Rele himoyasi va AQU ni uch shiziqli sxemasi tuzilishi kerak bo‘lgan liniyaning raqami
|
Transformator himoyasi (ZAU bo‘lsa uni ham) sxemasini tuzish talab etiladigan nimstansiya raqami
|
TT ni transformatsiyalash koeffi-sientining o‘zgarish oralig‘i, %
|
AD ni ishga tushirish koeffitsienti
|
p/st dagi operativ tokning kuchlanishi, V
|
Liniyaning uzunligi, km
|
1
|
2
|
3
|
4
|
L1
|
L2
|
L3
|
L4
|
0
|
1
|
L2
|
|
7,5
|
3,5
|
-220
|
~
|
~
|
~
|
20
|
9
|
18
|
1,5
|
Parametrlarni xisoblash ushun beriluvshi (ma’lumotlarni) qiymatlarni ma’lumotnomalardan olamiz:
a) havo va kabel liniyalar uchun:
b) transformatorlar uchun:
TDN – 10000
|
|
TMN – 6300
|
|
|
TMN – 4000
|
|
|
TM – 630
|
|
|
Liniya va transformatorlarning qarshiliklarini hisoblashni nisbiy birlikda olib boramiz. Buning ushun bazisli shartlarini qabul qilamiz: , , , , , .
U holda:
L1 liniya uchun
L2 liniya uchun
L3 liniya uchun
L4 liniya uchun
T1 (T2) transformator uchun
T3 transformator uchun
T4 (T5) transformator uchun
T6 transformator uchun
Prinsipial elektr sxemaga mos ravishda ekvivalent almashtirish sxemasini tuzib, taqsimlash qurilmalari shinalarida qabul qilingan va xisoblanishi shart bo‘lgan K1 – K9 nuqtalarda qisqa tutashish toklarini belgilaymiz. (12-rasm).
|
