Elementlar kimyosiga kirish

Yer kurrasi bir necha qavat — geosferalardan iborat: 1) tashqi qavat — atmosfera; 2) gidrosfera; 3) biosfera; 4) litosfera — qattiq jinslar. Atmosfera tarkibidagi karbonat angidridi (S02) boshqa elementlar bilan birikib, karbonat jinslarni va minerallarni hosil qilgan. Biosferada geokimyoviy jarayonlar tirik organizmlarning bevosita ishtirokida boʻladi. Natijada turli xil foydali qazilmalar (neft, gaz, toshkoʻmir, ohaktosh, diatomitlar, oltingugurt, gips, fosforit, temir, marganes va b.) hosil boʻlgan. Togʻ jinslarining nurashida ham mikroorganizmlar qatnashadi. Litosfera, mantiya va Yer yadrosi kimyoviy tarkibi, ularda buladigan kimyoviy, geokimyoviy va geofizik jarayonlariga qarab bir-biridan farqlanadi. Yer kurrasining oʻrtacha tarkibini asosan elementlarning davriy sistemasidagi 16 element Gʻe(39,75%), O2(27,71%), Si( 14,58%) va b. tashkil etadi. Boshqa elementlar 0,2—0,5% ga teng .

• Yer kurrasi bir necha qavat — geosferalardan iborat: 1) tashqi qavat — atmosfera; 2) gidrosfera; 3) biosfera; 4) litosfera — qattiq jinslar. Atmosfera tarkibidagi karbonat angidridi (S02) boshqa elementlar bilan birikib, karbonat jinslarni va minerallarni hosil qilgan. Biosferada geokimyoviy jarayonlar tirik organizmlarning bevosita ishtirokida boʻladi. Natijada turli xil foydali qazilmalar (neft, gaz, toshkoʻmir, ohaktosh, diatomitlar, oltingugurt, gips, fosforit, temir, marganes va b.) hosil boʻlgan. Togʻ jinslarining nurashida ham mikroorganizmlar qatnashadi. Litosfera, mantiya va Yer yadrosi kimyoviy tarkibi, ularda buladigan kimyoviy, geokimyoviy va geofizik jarayonlariga qarab bir-biridan farqlanadi. Yer kurrasining oʻrtacha tarkibini asosan elementlarning davriy sistemasidagi 16 element Gʻe(39,75%), O2(27,71%), Si( 14,58%) va b. tashkil etadi. Boshqa elementlar 0,2—0,5% ga teng .

• Kosmokimyo (kosmos va kimyo) — kosmos jismlarining tarkibi, elementlarning olamda tarqalish qonuniyatlari, koinot moddalarining hosil boʻlishida atomlar migratsiyasi va mujassamlashuvi jarayonlarini oʻrganadigan fan. 20-asr ning 2-yarmidan rivojlana boshladi. Texnikaning oʻsishi, sunʼiy yoʻldosh va raketalar kashf qilinishi kimyo fanining yangi yoʻnalishiga asos soldi. Olimlar quyosh spektrlarini tahlil qilishib, unda 69 ta kimyoviy element borligini aniqlashdi. Quyoshning asosiy moddasi vodorod-geliy gaz sferasi boʻlib, unda doimiy davom etuvchi reaksiya hisobiga ulkan energiya hosil boʻladi. Aniqlanishicha, shu energiyaning nur koʻrinishidagi 5 trilliondan bir qismigina Yer kurrasiga, qolgan qismi Koinotdagi oʻzga sayyoralar va boʻshliqlarga tarqaladi

• Quyoshdagi uchuvchan element va moddalar tarkibiga vodorod, azot, metan, karbonat angidrid va suv, uchmaydiganlarga esa davriy sistemadagi koʻpgina elementlar bilan bir katorda oksidlar, sulfidlar, shuningdek, silikatlar kiradi. Kremniy, temir, magniy, kalsiy, alyuminiy, titan va nikel birikmalarining miqdori koʻprokligi aniqlangan. Quyoshda uchraydigan elementlar va ular birikmalarining tarkibi Koinotning hozirgacha oʻrganilgan barcha sayyoralari tarkibiga ancha yaqinligi maʼlum boʻldi. Katta va mitti yulduzlar, meteorit va kometalarda ham shunday kimyoviy tarkib birligi qonuniyatlari mavjud.