162
Vertikal diversifikatsiya esa, ilgarigi tovar ishlab chiqarishni sotuv yo‘nalishi
sifatida ham tovar dasturini chuqurligini o‘stirishni anglatadi. Masalan, go‘sht
mahsulotlarini sotuvchi maxsus do‘kon tovar etishtirishni va seleksiya bo‘yicha
ishlab chiqarishni qo‘llab-quvvatlaydi.
Konsentrik diversifikatsiya korxona uchun yangi tovarni ishlab chiqarishni
ko‘zda tutadi.
Diversifikatsiya tovarlarni turli tumanligi hisobiga
jalb etuvchanligini
yaxshilashga asoslanadi.
Tovar diversifikatsiyasining maqsadi bo‘lib iste’molchilarni tovarni ustun
ko‘rishi, alohida bozor yoki bozor segmenti xususiyatlarini hisobga olish orqali
tovarni jalb etuvchanligini oshirish, uni raqobatbardoshligini o‘sishi hisoblanadi.
Tovar diversifikatsiyasi quyidagi omillar bo‘yicha amalga oshiriladi:
•
tovarni qo‘shimcha imkoniyatlari;
•
tovardan foydalanish samaradorligi;
•
komfortlilik;
•
ishonchlilik;
•
tovar dizayni va stili.
Tovar diversifikatsiyasi firmaning tovar siyosatida muhim o‘rin egallaydi. Bu
strategiya yangi sotuv bozoriga taklifni rejalashtirishda qo‘shimcha
tovarlarni ishlab
chiqarishni boshlaganda qo‘llaniladi. Diversifikatsiya firma faoliyatida barqaror
o‘sishini ta’minlash uchun samarali vosita sifatida chiqadi.
Yangi tovarlarni ishlab chiqish va qo‘llash innovatsiya siyosatining tamoyil va
uslublariga, xususan, tovar innovatsiyasi jarayoniga mos holda amalga oshiriladi.
Tovar innovatsiyasi jarayoni 6 bosqichni o‘z ichiga oladi:
•
yangi tovar haqida g‘oyani qidirish;
•
g‘oyani tanlash;
•
yangi tovar g‘oyasini tijoratlashuvini iqtisodiy tahlili;
•
tovarni ishlab chiqish;
•
bozor sharoitida uni tajribadan o‘tkazish;
•
tovarni bozorga qo‘llash.
163
Tovar innovatsiyasi jarayoni yangi tovar haqida g‘oyani
qidirish bilan
boshlanadi. Yangi tovar g‘oyani qidirishni asosi bo‘lib tovar haqidagi ichki va tashqi
g‘oyalar manbai hisoblanadi.
Tashqi tovar haqidagi g‘oyalar manbaiga: savdo korxonalari, xaridor va
iste’molchilar,
raqobatchilar, yarmarka va ko‘rgazmalar, tadqiqot institutlari,
ta’minotchilar, vazirliklar va boshqa davlat institutlari kiradi.
Tovar haqidagi ichki g‘oyalar manbaiga: marketing tadqiqotlari bo‘limi, ishlab
chiqarish bo‘limi, marketing bo‘limini
barcha qismlari, xalqaro iktisoiy hamkorlik
bo‘limi, tovarni tayyorlash bo‘limi kiradi.
Tovar innovatsiyasi jarayoni bosqichlari o‘z mazmuniga ko‘ra yangi tovarni
rejalashtirish jarayonini ifodalaydi.
Yangi tovarni rejalashtirishning vazifasi muqobil variantlarni
qidirish va ishlab
chiqishdan iboratdir.
Yangi tovarni rejalashtirish uchun turli uslublar qo‘llaniladi. YAngi tovar haqida
g‘oyani baholashda bozorni tadqiq qilish va ijodiy uslublardan foydalaniladi.
Iqtisodiy tahlil bosqichida foydani solishtirish, zararsizlikni baholash uslubi,
xavf-xatar tahlili uslublaridan foydalaniladi.
Tovarni ishlab chiqish bosqichlarida
tovar ishlab chiqish uslublari, tovar
markasini ishlab chiqish texnikasi uslublari, xarajatlarni
hisoblash uslublari
ishlatiladi.
