159
davri bosqichlarini hisobga olgan holda ishni oqilona tashkil etishni tashkil etishi
lozim, ikkinchidan, yangi tovar ishlab chiqarishni o‘z vaqtida amalga oshirish kerak.
Firma doimo tovar strategiyasini takomillashtirib borishi zarur.
Bu barqaror
assortiment tuzilishiga, doimiy sotuvga va foydaga erishishga imkon beradi.
Tovar strategiyasi istiqbol uchun ishlab chiqariladi va firmada mavjud tovar
miksni jalb etuvchanligini yaxshilash bo‘yicha 3 ta strategik yo‘nalishni o‘z ichiga
oladi:
1. Tovar innovatsiyasi
2. Tovar variatsiyasi
3. Tovar eliminatsiyasi.
9.2-rasm. Firmaning tovar strategiyasi
16
Variatsiya deganda birinchi navbatda tovarning tashqi shakli va stili,
uning
o‘rovi va tovar markasini o‘zgartirishni, tovar holatining emas, balki mavjud tovar
shakli va texnik jihozlanishning o‘zgarishini tavsiflar texnik eksplatatsion
xususiyatlarini o‘zgartirishni tushunadi.
Modifikatsiya tovar sifatini
yaxshilanishidan tashqari, uning funksional
tavsifnomalarini
takomillashtirishni
nazarda
tutadi,
bu
esa
tovarni
differensiatsiyasiga, ya’ni uning innovatsiyasiga mansubdir.
16
Ergashxodjaeva Sh.J. Strategik marketing. Darslik. -T.: Ozbekiston faylasuflari milliy jamiyati, 2014. - 240b.
Tovar innovatsiyasi
strategiyasi
Tovar differansiasiyasi
Tovar diversifikasiyasi
Tovar variasiyasi
strategiyasi
funksional xususiyatlar
variasiyasi
tabiiy xususiyatlar
variasiyasi
tovar dizayni variasiyasi
imidj variasiyasi
marka va nom
variasiyasi
qo'shimcha samarani
ta'minlash variasiyasi
Tovar eliminasiyasi
ixtisoslashtirish
navni o'zgartirish
160
Tovar eliminatsiyasi – samarali tovar siyosati korxonaning tovar nomenklaturasi
va ishlab chiqarish dasturini doimiy ravishda nazorat qilish va tartibga solib borishni
nazarda tutadi.
Tovar eliminatsiyasi strategiyasining vazifasi – bozorda jozibadorlik nuqtai
nazaridan shubhali va qayta tekshiruvdan o‘tishi lozim bo‘lgan tovarlarni aniqlashdan
iborat.
Tovar variatsiyasi – ishlab chiqarilayotgan va bozorda mavjud bo‘lgan tovarni
uning
ayrim
xususiyatlari
yoki ko‘rsatkichlarini o‘zgartirish yo‘li bilan
modifikatsiyalash.
Variatsiya – bozorda mavjud bo‘lgan tovarlarni zamonaviylashtirish.
Eliminatsiya – ishlab chiqarish dasturidan bironta tovarni ishlab chiqarishni
chiqarib tashlash.
Tovar innovatsiyasi strategiyasi yangi tovarni ishlab chiqarish va tatbiq etish
dasturini aniqlaydi. Biroq «yangi tovar» tushunchasini
turli talkinga ega va
takomillashtirishni asoslash sifatida ishlatiladi, mavjud tovarni yangilash uchun
ishlatiladi.
Mavjud nazariya va amaliyotda innovatsiya «yangilik kiritish» va «yangilik»
tushunchalari bilan sinonim hisoblanadi.
Bozor innovatsiyasi deganda mavjud mahsulot bo‘yicha yangi g‘oyani olish,
shuningdek yangi mahsulotlarni ishlab chiqish va bozorga chiqarish tushuniladi.
Tovar innovatsiyasi yangi tovarni ishlab chiqish va qo‘llashni ko‘zda tutadi va
amalga oshirish shakli bo‘yicha tovar differensiatsiyasi va
tovar diversifikatsiyasiga
bo‘linadi.
Tovar diversifikatsiyasi o‘zida raqobatchi tovarlardan ajralib turuvchi qiladigan
bir
qator
asoslangan
tovar
modifikatsiyasini
ishlab
chiqish
jarayonini
mujassamlashtiradi.
Bozorni modifikatsiyalashda sotish hajmini oshirish, iste’molchilar ishonchini
kozonish, yangi bozor segmentlariga tovarni chiqarish, mijozlar e’tibori va qiziqishini
ushbu firma chiqarayotgan
tovarlarga qaratish, xaridorlarni tovarni intensiv
iste’molini rag‘batlantirish orqali amalga oshiriladi.
161
Tovarni modifikatsiyalashda tovar sifatini oshirish, tovar xossasini yaxshilash,
tovarni bezash va tashqi dizaynini yaxshilash ko‘zda tutiladi.
Marketing-miksni modifikatsiyalashda esa marketing elementlaridan to‘liq
ishlatishni nazorat qilish optimal maqsadda marketing elementlarini shakllantirish va
qo‘llash ko‘zlanadi.
Maqsadli bozorni o‘zlashtirish yo‘llarini qidirishda
muqobil strategiyalarni
aniqlash uchun I.Ansoff tomonidan 1966 yilda taklif etilgan «tovar-bozor» matritsasi
ishlatiladi.
