5-laboratoriya ishi
ERITMALAR TAYYORLASH
a) 5% li kaliy bixromat eritmasini tayyorlash. 50 g 5% li eritm a tayyorlash uchun kaliy bixrom atdan qancha m iqdorda kerakligini hisoblang. U nda qancha hajm suv olish kerak? Texno-kim yoviy tarozida (0,02 g aniqlik bilan) soat oynasining massasini aniqlang. Bunda hisoblangan miqdordagi kaliy bixromatni tortib oling. Menzurkada kerakli hajm dagi distillangan suvni o'lchang. Bixromat idishini stakanchaga soling. Soat oynasi ustida qolgan kristallarni m enzurkadagi suv bilan yuvib tushiring. M enzurkadagi qolgan suvni shisha tayoqcha orqali stakanga quying. Aralashm ani tuz kristallari to 'liq eriguncha aralashtiring va 50—60 ml li silindrga, uning 4/5 hajm igacha quying. Tayyorlangan eritmaning zichligini areom etr bilan aniqlang. Tortishning hamma hisob va natijalarini laboratoriya jumaliga yozing. Zichlikka asoslanib (1-jadval) eritm adagi bixrom atning foyiz konsentratsiyasini toping. Topilgan konsentratsiya bilan berilgan konsentratsiya orasidagi farqni aniqlang. Tayyorlangan eritm aning molyarligini aniqlang.
b) bariy xloridning 0 ,ln va 0,1m li eritmalarini tayyorlash. 50 ml 0 ,ln va 0,1m li eritm a tayyorlash uchun bariy xloridning kristallogidratidan qancha gram m kerakligini hisoblang. Hisoblar o'qituvchi tom onidan tekshirilgandan so ‘ng, texno-kim yoviy taro zid a topilgan bariy xlorid m iqdorini soat oynasida tortib oling. 50 ml li o ‘lchov kolbasiga uchi kesilgan (diam etri 3—5 sm) voronka o ‘rna22 ting. U nga tuzli soat oynasini engashtiring. Yuvgich oiqaa oz m iqdordagi distillangan suv bilan soat oynasidagi tuz. qoldiqlarini voronka ustiga yuvib tushiring. Suvni asta sekin quyib va kolbani aylanm a harakatlantirib turib tuzni to'liq eriting. Bunda suv kolba hajm ining 2/3 qismigacha to ‘lsin. Faqat tuzning ham m asi erigandan keyin suyuqlik hajm ini kolba belgisigacha yetkazing. Suvning so ‘nggi porsiyalarini pip etk a orqali tom chilatib quying. Suyuqlik sathini m eniskning pastki sathiga nisbatan aniqlang. Kolbani tiqin b ilan m ahkam b erk itib , kolba tu b in i yuqoriga qilib, eritm ani yaxshilab aralashtiring. Jurnalga ham m a hisoblar va eritm a tayyorlash uslubini yozing.
1-jadval
Kaliy bixromatning suvli eritmasi zichligi
№ KjCrjO, eritmasi Konsentratsiyasi, % Zichlik, g/sm3 1 1 1,0052 2 2 1,0122 3 3 1,0193 4 4 1,0264 5 5 1,0336 6 6 1,0408 7 7 1,0481 8 8 1,0554 9 9 1,0678 10 10 1,0703 KALIY BIXROMATNING ERUVCHANLIGINI ANIQLASH
Texno-kim yoviy tarozida 2 g kaliy bixrom atning m aydalangan kukunidan tortib oling va stakanchaga (50 ml) soling. Unga 10 ml distillangan suv quying. Stakanchani asbest to'rga qo‘yit>, tuz to ‘liq eriguncha qizdiring. Olingan tiniq eritm ani uy tem peraturasigacha soviting. Eritm a sovi23 tilg a n d a n keyin n im a b o ‘ladi? K u zatilg an h o d isan i tushuntiring. Ajralib chiqqan kristallar stakan tubiga to 'liq ch o ‘kkandan keyin va c h o ‘km a ustidagi eritm a m utlaqo tiniq b o ‘lganda, oz m iqdordagi (2 ml) shu eritm a bilan quruq katta probirka (10 ml) chayqatiladi va unga eritm a quyiladi. Bunda probirkaga kristallarning tushm asligiga e ’tibor bering. E ritm a tem peraturasini o'lchang. Ayni tem peraturada bu eritm ani to'yingan eritm a deyish m um - kinm i? Texno-kim yoviy tarozida byuksni torting, quruq p ip etk a bilan probirkadan 3 ml eritm a oling vabyuksga quying. Byuksni eritm a bilan tortib, quritish shkafiga o ‘rnating va 90°C da suvi to ‘liq bug'languncha q o ‘ying. Keyin tem peraturani 150°C ga ko'taring va tuzni 30 m in davom ida qizdiring. Shundan keyin byuksni tuzi bilan eksikatorda uy tem peraturasigacha soviting va torting. Bu jarayonni 150°C da qaytaring va yana byuksni tuzi bilan torting. Q uritish va tortishda bir xil natija olgunga qadar jarayon qaytariladi. Tajriba natijalari quyidagi shaklda yoziladi: to'y in g an eritm a tem peraturasi — t°C; eruvchanlikni aniqlash uchun olingan eritm a hajm i — V, ml; byuks massasi — m v g; byuksning eritm a bilan massasi — m2, g; bixrom at eritm asining massasi — m = m 2—m ^ g; byuksning quruq tuz bilan massasi, 1-tortish m4, g; 2 -to rtish m ” , g; quruq kaliy bixrom atning og‘irligi — m = m —mv g. O lingan natijalar asosida bixrom atning to ‘yingan eritmasi (eruvchanligi) konsentratsiyasini foizlarda va m ol/ litrlarda hisoblang, eritm aning zichligini areom etr yordamida aniqlang. TO YINGAN ERITMALARNI TAYYORLASH E ritm alar erigan m oddalar konsentratsiyasiga qarab to'yingan, to ‘yinm agan va o ‘ta to ‘yingan b o ‘ladi. 24 M IS SULFAT VA NATRIY TIOSULFAT TUZLARINING ERITMALARINI TAYYORLASn K ichkina (50 m l) stakanchaga 20 ml distillangan suv quying. Stakanchani kattaroq suvli stakanga yoki suvli kristallizatorga tushiring va suv tem peraturasini o'zgarm as 20°C yoki 25°C ga keltiring. Soat oynasiga oldindan tortib q o 'y ilg a n m is sulfat k ristallarid an o zgina solib, tuz batam om erib ketguncha shisha tayoqcha bilan aralashtiring. S takanchaning tagida ozgina tuz erim ay qolguncha, mis sulfat qo ‘shing va chayqatishni davom ettiring. Stakanchani suvdan chiqarib, tagidagi tuz erib ketguncha qizdiring va tuz batam om erib ketgandan so‘ng stakanchani sovitib, yana suvli stakanchaga tushiring. M a’lum vaqtdan so‘ng yana cho'km a hosil bo‘lishini kuzating. Mis sulfatning sovuq va issiq suvda eruvchanligi to ‘g‘risida xulosa chiqaring. Nima uchun issiq eritm a dastlabki tem peraturagacha sovitilganda cho'km a tushadi? - Shunday tajribani natriy tiosulfat tuzi bilan ham bajaring.
|
