2.UMUMIY QISM.
2.1. Damas avtomobilini gaz taqsimlash mexanizmining tishli shkivi
1-rasm. ‘Shkiv” detalining eskizi.
Detalning taxminiy hajmini va massasini hisoblaymiz:
V = 3,14*3,22*2,2 – 3,14*52*0,05 - 3,14*6,252*1,2 – 3,14*72*0,05 –(3,14*122 *1,1 – 3,14*92*1,1) – 6*(3,14*0,072*1,1) = 994,75 – 3,92 – 147,19 – 7,69 – 217,61 – 0,10 =618,24 sm3*7,3g/sm3 = 451,15 gr.
Yarim mufti? detallar mashina va mexanizmlarda juda keng qoʼllaniladi. Qopqoqlar? metall kesish dastgohlarining, avtomobillar va traktorlarning tezliklar qutisi, ichki yonuv dvigatellari, kompressorlar va nasoslarning bloklar silindrlari, reduktorlar qutisi hamda shunga oʼxshash boshqa uzellar tarkibiga kiradi va uzellarda podshipnik joylashgan teshiklarni berkitish, podshipniklarni ushlab turish uchun xizmat qiladi. Jinnimisan? Bu narsalarni gaz taqsimlash mexanizmiga qanday aloqasi bor?
Texnologik nuqtai nazardan qopqoqsimon detallar quyidagi ishlov berish yuzalariga ega boʼladi:
- korpusi bilan birikish tekisligidagi yuzalarning paralelligi va perpendikulyarliklari yuqori texnik talablar boʼyicha bajariladi va 0,05-0,1 chegarasida boʼladi, yuzaning tozaligi esa Rz 20 mkm dan kichik boʼlishi talab etiladi.
- yordamchi tekis yuzalar – qopqoqlarning biriktirish joylari, flanetslar va boʼrtib chiqqan yuzalarning tozaligi Rz 40 mkm gacha, teshikka nisbatan perpendikulyarligi esa 0,01dan 0,02 gacha boʼlishi kerak;
- qopqoqning teshikka kirish yuzasining aniqligi IT 5 dan IT 7 orligʼida, yuza tozaligi Ra =2,5 dan Ra 0,063 mkm gacha;
Qopqoqsimon detallar uchun materiallar tanlash ularga taьsir etiladigan kuchlarni hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Аksariyat hollarda kulrang choʼyan, ayrim hollarda - alyuminiy qotishmalari va plastmassalardan foydalaniladi.
Koʼpincha, qopqoqsimon detallar uchun xomashyo sterjenlarni qoʼllagan holda yerga quyish usuli bilan olinadi. Аlyuminiy qotishmalari va issiqlikka chidamli plastmassalardan tayyorlanadigan detallarga xomashyo bosim ostida quyish usuli bilan olinadi. Termoreaktiv plastmassalar qoʼllanilsa, u holda xomashyo avval presslash (kuch ostida jipslash), keyin issiqlik taьsirida pishiriladi.
Qopqoqsimon detallarga mexanik ishlov berishdan avval ular qolip materiallari va kuyindilardan tozalanadi (qumli barabanda qum bilan ishlov beriladi) va boʼyaladi.
Kurs loyihasi topshirigʼiga muvofiq berilgan detal - “qopqoq” detali boʼlib, u GOST 1412-85ga muvofiq kulrang choʼyan 25 (SCh 25-10)dan tayyorlanadi. Materialning termik ishlov berilgungacha va undan keyingi fizik va mexanik xossalarini quyidagi jadvalda keltiramiz.
GOST 1412-85 ga koʼra kulrang choʼyan 25 -10ning fizik xossalari
1-jadval
С
|
Si
|
Mn
|
Ni
|
Cr
|
S
|
P
|
3,2÷3,4
|
1,4÷2,2
|
0,7÷1,0
|
0,5
|
0,15
|
0,15
|
0,2
|
GOST 1412-85ga koʼra kulrang choʼyan SCh 25-10ning mexanik xossalari
2-jadval
σТ, МПа
|
σв, МПа
|
δ ,%
|
ψ ,%
|
ан,
МПа
|
Brinell bo‘yicha qattiqligi NV
|
28
|
250
|
10
|
40
|
50
|
143-229
|
Detalni tayyorlashda fizik va mexanik xossalarni bilish, mexanizm ish faoliyati davomida detalning aniq ishlashi va uzoq muddat xizmat qilishini taʼminlaydi.
Q––zagotovka ogʼirligi, Q =7,26 kg.
|
