|
Fizika fanidan mustaqil ish
|
| bet | 3/13 | | Sana | 17.05.2024 | | Hajmi | 485,69 Kb. | | #239547 |
Bog'liq Yuqori chastotali signallarni uzatish usullariElektr signallar kuchaytirgichlari zamonaviy texnikaning keng sohalarida: radio qabul qilgich va radiouzatuvchi qurilmalarda, televidenieda, ovoz kuchaytirish va ovoz yozish apparatlarida, tovush eshittirish tizimida, radiolokatsiya va EHM larda qo'llaniladi. Odatda kuchaytirgichlar elektr tebranishlarni ularni shaklini saqlagan holda kuchaytiradi. Kuchaytirish manbaning elektr energiyasi hisobiga bo'ladi. Shunday qilib kuchaytiruvchl qurilmalar boshqarilish hususiyatiga ega bo'ladi. Bizning misolimizda ko'rib chiqilayotgan kuchaytirgich radiotexnik tizimlarda turli vazifalarda, shu bilan birga nochiziqli lokatsiyada nochiziqli elementni berilgan darajada nurlantirishni ta'minlab berish uchun ishlatladi.3Elektr signallar kuchaytirgichlari zamonaviy texnikaning keng sohalarida: radio qabul qilgich va radiouzatuvchi qurilmalarda, televidenieda, ovoz kuchaytirish va ovoz yozish apparatlarida, tovush eshittirish tizimida, radiolokatsiya va EHM larda qo'llaniladi. Odatda kuchaytirgichlar elektr tebranishlarni ularni shaklini saqlagan holda kuchaytiradi. Kuchaytirish manbaning elektr energiyasi hisobiga bo'ladi. Shunday qilib kuchaytiruvchl qurilmalar boshqarilish hususiyatiga ega bo'ladi. Bizning misolimizda ko'rib chiqilayotgan kuchaytirgich radiotexnik tizimlarda turli vazifalarda, shu bilan birga nochiziqli lokatsiyada nochiziqli elementni berilgan darajada nurlantirishni ta'minlab berish uchun ishlatladi.
Mavzu : To'lqin o'tkazgichlar(volnovodlar) fizika kafedrasi
Reja:
To’lqinlar haqida umumiy malumot
To’lqin o’tkazgichlari haqida
To’lqin o’tkazgichlar va yarim o’tkazgichlar
Xulosa
Fazoda moddalar yoki maydonlarni turli ko‘rinishdagi g‘alayonlanishining tarqalishi - to‘lqin deb ataladi.Fazoda moddalar yoki maydonlarni turli ko‘rinishdagi g‘alayonlanishining tarqalishi - to‘lqin deb ataladi.To‘lqin hodisasi g‘alayonlanish energiyasining ko‘chishida namoyon bo‘ladiMexanik to‘lqin – bu g‘alayonlanish yoki tebranishning elastik muhitidagi tarqalish jarayonidir. Bu to‘lqinlarni yuzaga keltiruvchi jism to‘lqin manbai deb ataladi.Muhitning tebranayotgan zarrachalarini hali tebranishga ulgurmaganlaridan ajratuvchi sirt to‘qin fronti deb ataladi.Bir xil fazalarda tebranayotgan nuqtalardan o‘tuvchi sirt to‘lqin sirti deb ataladi.Elastik to‘lqin muhit zarrachalari tebranishi garmonik harakterda bo‘lsa garmonik tebranish deb ataladi.Bir xil amplitudali ikkita qarama-qarshi yo‘nalgan to‘lqinlarni qo‘shilishida paydo bo‘lgan tebranma jarayon turg‘un to‘lqin deb ataladi.Bir xil amplituda va chastotali ikkita yassi chopar to‘lqinlar x o‘qi bo‘ylab bir-biriga qarshi tomon tarqaladi:
Muayyan vaqt oraliqlarida takrorlanib turadigan harakatlar tebranishlar deyiladi. Tebranishlar toʻlqin tarqalish yoʻnalishi boʻyicha boʻlsa, boʻylama toʻlqin, tarqalish yoʻnalishiga perpendikulyar boʻlsa, koʻndalang toʻlqin deyiladi.
Boʻylama toʻlqinlar tarqalayotganda muhit zarralari toʻlqin tarqalayotgan yoʻnalish boʻylab tarqaladi. Koʻndalang toʻlqinlarda esa muhit zarralari toʻlqinlar yoʻnalishiga perpendikulyar yoʻnalish boʻylab tebranadi. Gazlar, suyuqliklardagi elastik toʻlqinlar boʻylama toʻlqinlardir.
x = sin(wt + kx )
x = A cos(wt - kx )
Tengalamalarni qo‘shsak Yassi to‘lqin tenglamasi Umumiy holda muhitdagi o‘qning musbat yo‘nalishi bo‘ylab tarqalayotgan, energiyani yutmaydigan yassi to‘lqinning tenglamasi quyidagichadir:Turg‘un to‘lqinning tugun va do‘ngliklari Yarim o’tgazgichlar haqidaYarimo'tkazgichlar oʻtkazuvchanligi jihatidan metall va dielektriklar orasidagi moddalar boʻlib, oʻz fizik xususiyatlarini turli tashqi taʼsirlar (masalan yoritish, isitish va hokazo) natijasida keng intervalda oʻzgartira olish xususiyatiga ega. Yarimoʻtkazgichlar elektronika va mikroelektronikada juda keng qoʻllanilib, zamonaviy elektr jihozlarning deyarli hammasi - kompyuterlardan tortib to uyali aloqa telefonlarigacha barchasi yarimoʻtkazgichli texnologiyaga asoslangan. Eng keng qoʻllaniladigan yarimoʻtkazgich modda kremniy boʻlib, boshqa moddalar ham keng qoʻllaniladi.Yarimoʻtkazgichlar — elektr tokini yaxshi oʻtkazuvchi moddalar (oʻtkazgichlar, asosan, metallar) va elektr tokini amalda oʻtkazmaydigan moddalar (dielektriklar) orasidagi oraliq vaziyatni egallaydigan moddalar. Mendeleyev davriy sistemasida II, III, IV, V va VI guruhlarda joylashgan koʻpchilik elementlar. ularning bir qator birikmalari yarimo'tkazgichlar jumlasiga kiradi. Ya.da ham metallardagi kabi elektr oʻtkazuvchanlik elektronlarning harakati tufayli yuzaga keladi. Biroq elektronlarning harakatlanish sharoitlari metallar va Ya.da turlicha boʻladi. Ya. quyidagi asosiy xususiyatlarga ega: Ya.ning elektr oʻtkazuvchanligi temperatura koʻtarilishi bilan ortib boradi (mas, temperatura 1 K ga ortganda Ya.ning solishtirma oʻtkazuvchanligi 16—17 marta ortadi); Ya.ning elektr oʻtkazuvchanligida erkin elektronlardan tashqari atom bilan bogʻlangan elektronlar ham ishtirok etadi (baʼzi hollarda bogʻlangan elektronlar asosiy rol oʻynaydi); sof Ya.ga oz miqdorda qoʻshilma kiritib, uning oʻtkazuvchanligini keskin oʻzgartirish mumkin (mas, 0,01% qoʻshilma kiritilganda Ya. ning oʻtkazuvchanligi 10000 marta ortib ketadi).Solishtirma elektr qarshiligi metallarnikiga nisbatan katta, dielektriklarnikiga nisbatan kichik bo‘lgan moddalar yarim o‘tkazgichlar deyiladi. Yarim o‘tkazgichning yadro bilan kuchsiziroq bog‘langan elektronlari tashqi temperatura, yorug‘lik yoki elektr maydon ta’sirida yadrodan uzoqlashib, erkin elektronlarga aylanishi mumkin. Solishtirma elektr qarshiligi metallarnikiga nisbatan katta, dielektriklarnikiga nisbatan kichik bo‘lgan moddalar yarim o‘tkazgichlar deyiladi. Yarim o‘tkazgichning yadro bilan kuchsiziroq bog‘langan elektronlari tashqi temperatura, yorug‘lik yoki elektr maydon ta’sirida yadrodan uzoqlashib, erkin elektronlarga aylanishi mumkin.
Yarim o‘tkazgichlarning elektr qarshiligi temperaturaga ko‘p darajada bog‘liq. Yarim o‘tkazgichlarning bu xossasidan temperaturani o‘lchashda foydalaniladi. Bu asboblar termistorlar yoki termorezistorlar deb ataladi.
n- va p – tipli ikkita yarim o‘tkazgichni, masalan, germaniy bilan kremniyni bir-biriga payvandlab hosil qilgan ikki elektrodli, ventil xususiyatli asbob yarim o‘tkazgichli diod deyiladi. Bu elementlarning o‘zaro birikkan qismida ro‘y beradigan diffuziya hodisasi tufayli elektronlar n – tipli elementdan p – tipli element tomon, teshiklar esa p – tiplidan n – tipli tomon siljib, elektron va teshiklardan iborat yupqa qatlam hosil bo‘ladi. Bu qatlam paydo bo‘lishi bilan uning elektr maydoni ta’sirida diffuziya jarayoni o‘z-o‘zidan to‘xtaydi. Shu sababli bunday qatlam berkituvchi qatlam yoki p-n o‘tish deb yuritiladi.
Mavzu: Yupqa qatlamlarning tuzilishi va xossalari
Reja:
|
| |
