|
Mavzu: Tovush eshittirish kanallarining xususiyatlari
|
| bet | 1/3 | | Sana | 20.05.2024 | | Hajmi | 42,45 Kb. | | #244691 |
Bog'liq raqamli mi
Muhammad al-Xorazmiy Nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universititeti
Elektroakustika fanidan
Mustaqil ishi
Mavzu: Tovush eshittirish kanallarining xususiyatlari
Bajardi: Abdujabborov Abduvoris
Abdisalomov Avazbek
Tekshirdi: Babajanova Asal
Reja:
1. Kirish.
2. Chastotaning ta'rifi va uning tovush to'lqinlari bilan aloqasi.
3. SNR ta'rifi va uning tovush uzatishdagi ahamiyati.
4. Transmissiya vositasi.
5. Eshittirish vositasining ovoz sifatiga va eshittirish kanalining kirishiga ta'siri.
6. Xulosa.
7. Foydalanilgan adabiyotlar.
Kirish
Chastota - bu vaqt birligida takrorlanuvchi to'lqin shaklining davrlari sonini o'lchaydigan jismoniy miqdor. Ovoz to'lqinlari kontekstida chastota tovush balandligini belgilaydigan xususiyatdir. Ovoz to'lqinlari ya’ni havo, suv yoki qattiq moddalar kabi muhit orqali tarqaladigan bosim to'lqinlari. Ob'ekt tebranganda, u muhitda shovqin hosil qiladi, bu esa tovush to'lqinlarini hosil qiladi. Ovoz to'lqinining chastotasi ob'ektning tebranish tezligi bilan belgilanadi. Yuqori chastotali tebranishlar yuqori chastotali tovush to'lqinlarini hosil qiladi, ular balandroq tovushlar sifatida qabul qilinadi, past chastotali tebranishlar esa past chastotali tovush to'lqinlarini hosil qiladi, ular pastroq tovushlar sifatida qabul qilinadi.
Chastotaning ta'rifi va uning tovush to'lqinlari bilan aloqasi
Chastota - bu vaqt birligida takrorlanuvchi to'lqin shaklining davrlari sonini o'lchaydigan jismoniy miqdor. Ovoz to'lqinlari kontekstida chastota tovush balandligini belgilaydigan xususiyatdir.
Ovoz to'lqinlari ya’ni havo, suv yoki qattiq moddalar kabi muhit orqali tarqaladigan bosim to'lqinlari. Ob'ekt tebranganda, u muhitda shovqin hosil qiladi, bu esa tovush to'lqinlarini hosil qiladi. Ovoz to'lqinining chastotasi ob'ektning tebranish tezligi bilan belgilanadi. Yuqori chastotali tebranishlar yuqori chastotali tovush to'lqinlarini hosil qiladi, ular balandroq tovushlar sifatida qabul qilinadi, past chastotali tebranishlar esa past chastotali tovush to'lqinlarini hosil qiladi, ular pastroq tovushlar sifatida qabul qilinadi.
Chastotaning o'lchov birligi sekundiga aylanishlar sonini ifodalovchi gerts (Hz). Masalan, 440 Gts chastotali tovush to'lqini soniyada 440 tsiklni yakunlaydi. Odamning eshitish qobiliyati odatda 20 Gts dan 20 000 Gts gacha bo'ladi, ammo bu diapazon yoshga va boshqa omillarga qarab o'zgaradi.
Ovozli eshittirish kanallarida chastota diapazoni kanal orqali uzatilishi mumkin bo'lgan chastotalar diapazonini bildiradi. Chastota diapazonini tanlash turli omillarga bog'liq, masalan, uzatilayotgan kontent turi, mo'ljallangan auditoriya va mavjud tarmoqli kengligi. Mo'ljallangan auditoriya minimal shovqin bilan yuqori sifatli tovushni qabul qilishini ta'minlash uchun chastota diapazonini to'g'ri ko'rib chiqish juda muhimdir.
Chastota to'lqinga o'xshash barcha hodisalarning, shu jumladan tovush to'lqinlarining asosiy xususiyatidir. Ovoz to'lqinining chastotasi uning balandligini belgilaydi, bu bizga baland va past tovushlarni farqlash imkonini beruvchi pertseptiv xususiyatdir.
Musiqiy tilda chastota ko'pincha tovushning "asosiy" yoki "notasi" deb ataladi. Misol uchun, pianinodagi o'rta C dan yuqoridagi A notasi 440 Gts chastotaga ega, ya'ni pianino torida hosil bo'lgan tovush to'lqini sekundiga 440 marta tebranadi. Bu chastota inson qulog'i tomonidan tan olinadigan o'ziga xos musiqiy ohangga mos keladi.
Asosiy chastotaga qo'shimcha ravishda, tovush to'lqinlari tovush tembri yoki sifatiga hissa qo'shadigan yuqori chastotali komponentlar bo'lgan ohanglarni ham o'z ichiga olishi mumkin. Masalan, uzilayotgan gitara torining ovozi nafaqat asosiy chastotani, balki unga o'ziga xos tovushni beruvchi bir qator ohanglarni ham o'z ichigaoladi.Ovozli eshittirish kanallarida chastota diapazonini tanlash muhim omil bo'lib, u uzatilayotgan tovush sifatiga ham, qo'llanilishiga ham ta'sir qiladi. Tor chastota diapazoni kamroq tafsilot va nuance bilan past sifatli tovushga olib kelishi mumkin, kengroq chastota diapazoni esa ko'proq tafsilotlar va nuanslarga ega yuqori sifatli ovozga olib kelishi mumkin. Biroq, chastota diapazonini tanlashda mavjud tarmoqli kengligi va boshqa manbalardan mumkin bo'lgan shovqinlarni ham hisobga olish kerak.
Umuman olganda, chastota tovush to'lqinlari va ovozli eshittirish kanallarining hal qiluvchi xarakteristikasi bo'lib, uzatiladigan tovushning sifati va qo'llanilishini aniqlashda muhim rol o'ynaydi.
Ovozli eshittirish kanallarining chastota diapazoni kanal orqali uzatilishi mumkin bo'lgan chastotalar diapazonini bildiradi. Chastota diapazonini tanlash turli omillarga bog'liq, masalan, uzatilayotgan kontent turi, mo'ljallangan auditoriya va mavjud tarmoqli kengligi.
Umuman olganda, ovozli eshittirish kanallari uzatilayotgan kontent turi uchun optimallashtirilgan chastota diapazoniga ega. Misol uchun, musiqa eshittirishlari odatda tovushlar va nuanslarning to'liq diapazonini olish uchun nutq eshittirishlariga qaraganda kengroq chastota diapazonini talab qiladi. Kengroq chastota diapazoni musiqaning murakkab garmonik va tonalliklarini takrorlashi mumkin, bu esa uni tabiiyroq va tinglovchiga jozibador qiladi.
Bundan farqli o'laroq, nutq eshittirishlari ko'pincha torroq chastota diapazoni bilan uzatilishi mumkin, chunki nutq musiqaga qaraganda kamroq yuqori chastotali komponentlarni o'z ichiga oladi. Torroq chastota diapazonlari o'tkazish qobiliyatini tejash va nutqning tushunarliligiga putur etkazmasdan uzatish samaradorligini oshirishi mumkin.
Ovozli eshittirish kanallarining chastota diapazoni odatda sekundiga aylanishlar sonini ifodalovchi herts (Hz) da o'lchanadi. Masalan, Qo'shma Shtatlardagi FM radioeshittirish 88 MGts dan 108 MGts gacha chastota diapazoniga ega, AM radio eshittirishi esa odatda 530 kHz dan 1700 kHz gacha bo'lgan chastotalarni ishlatadi.
Chastota diapazonini tanlash, shuningdek, eshittirish kanalining kirishiga ham ta'sir qilishi mumkin. Yuqori chastotalar odatda qisqaroq to'lqin uzunliklariga ega bo'lib, ularni binolar va boshqa to'siqlar shovqiniga ko'proq moyil qiladi. Boshqa tomondan, past chastotalar uzoqroqqa borishi mumkin, ammo atmosfera sharoitlari shovqinlariga ko'proq moyil bo'lishi mumkin.
Umuman olganda, ovozli eshittirish kanallarining chastota diapazoni uzatiladigan tovush sifatiga ham, qo'llanilishiga ham ta'sir qiluvchi muhim xususiyatdir. Chastota diapazonini to'g'ri ko'rib chiqish eshittirish kanalining ishlashini optimallashtirishga yordam beradi, mo'ljallangan auditoriya minimal shovqin bilan yuqori sifatli ovozni qabul qiladi.
Eshittirish kanalining chastota diapazoni audio signalni uzatish uchun ishlatiladigan modulyatsiya turiga bog'liq. AM (amplitudali modulyatsiya) radioeshittirishda audio signal tashuvchi to'lqinning amplitudasini o'zgartirish orqali tashuvchi to'lqin ustiga qo'yiladi. AM signalining chastota diapazoni odatda 5 kHz gacha cho'ziladigan audio signalning tarmoqli kengligi bilan belgilanadi.
FM (chastota modulyatsiyasi) radioeshittirishda audio signal tashuvchi to'lqinning chastotasini o'zgartirish orqali tashuvchi to'lqin ustiga qo'yiladi. FM signalining chastota diapazoni odatda Qo'shma Shtatlarda ± 75 kHz ga o'rnatiladigan tashuvchi chastotasining og'ishi bilan aniqlanadi. Bu musiqa eshittirishlari uchun juda mos bo'lgan 15 kHz gacha bo'lgan kengroq chastota diapazoni imkonini beradi.
AM va FM radiosidan tashqari ovozli eshittirish kanallari HD Radio, DAB (Digital Audio Broadcasting) va DRM (Digital Radio Mondiale) kabi raqamli modulyatsiya usullaridan ham foydalanishi mumkin. Ushbu raqamli eshittirish texnologiyalari an'anaviy analog radioeshittirishga qaraganda yuqori sifatli audio uzatish va kengroq chastota diapazoni imkonini beradi.
Ovozli eshittirish kanalining chastota diapazoni, shuningdek, mavjud tarmoqli kengligi va boshqa manbalarning potentsial shovqinidan ham ta'sirlanadi. Ba'zi hollarda bir nechta eshittirish kanallari bir xil chastota diapazoniga ega bo'lishi mumkin, bu esa potentsial shovqinga va ovoz sifatining pasayishiga olib keladi. Interferentsiyani minimallashtirish uchun radioeshittirish kanallari diqqat bilan muvofiqlashtirilishi va davlat organlari tomonidan tartibga solinishi kerak.
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, ovozli eshittirish kanallarining chastota diapazoni o'tkazilayotgan ovozning sifatiga ham, qo'llanilishiga ham ta'sir qiluvchi muhim xususiyatdir. Chastota diapazonini tanlash turli omillarga, jumladan uzatilayotgan kontent turiga, mo'ljallangan auditoriyaga va mavjud tarmoqli kengligiga bog'liq. Chastota diapazonini optimallashtirish orqali eshittirish kanallari tinglovchilarning eng yaxshi tinglash tajribasini olishini ta'minlab, minimal shovqin bilan yuqori sifatli ovozni taqdim etishi mumkin.
Chastotalar eshittirish kanallari orqali uzatiladigan tovush sifatiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Buning sababi shundaki, chastota diapazoni tovushda takrorlanishi mumkin bo'lgan tafsilotlar va nuanslar miqdorini belgilaydi.
Umuman olganda, kengroq chastota diapazoni batafsilroq va nuance bilan yuqori sifatli ovozga olib keladi. Buning sababi shundaki, kengroq chastota diapazoni asl manba materialida mavjud bo'lgan tovushlar va garmonikalarning to'liq diapazonini qamrab olishi mumkin. Masalan, musiqa eshittirishlari musiqaning murakkab garmonik va tonalliklarini takrorlash uchun nutqiy eshittirishlarga qaraganda kengroq chastota diapazonini talab qiladi.
Boshqa tomondan, torroq chastota diapazoni kamroq tafsilot va nuance bilan past sifatli ovozga olib kelishi mumkin. Buning sababi shundaki, torroq chastota diapazoni faqat cheklangan tovushlar va garmonikalarni takrorlashi mumkin. Natijada, dastlabki manba materialida mavjud bo'lgan ba'zi nozikliklar va nuanslar yo'qolishi mumkin.
Chastotaning tovush sifatiga ta'siri uzatilayotgan kontent turiga qarab ham farq qilishi mumkin. Masalan, nutq eshittirishlari odatda musiqa eshittirishlariga qaraganda torroq chastota diapazonini talab qiladi, chunki nutq musiqaga qaraganda kamroq yuqori chastotali komponentlarni o'z ichiga oladi. Biroq, nutq eshittirishlarida ham, kengroq chastota diapazoni hali ham ko'proq tafsilotlar va nuanslar bilan yuqori sifatli ovozga olib kelishi mumkin.
Shuni ta'kidlash kerakki, chastotaning ovoz sifatiga ta'siri boshqa omillar, masalan, ovozni olish va uzatish uchun ishlatiladigan audio uskunaning sifatiga ham ta'sir qiladi. Keng chastota diapazoni bo'lsa ham, audio uskunasi past sifatli bo'lsa, natijada paydo bo'lgan ovoz hali ham past sifatli bo'lishi mumkin.
Umuman olganda, chastotaning ovoz sifatiga ta'siri ovozli eshittirish kanallari uchun muhim ahamiyatga ega. Tegishli chastota diapazonini sinchkovlik bilan tanlash va yuqori sifatli audio uskunasidan foydalangan holda, eshittirish kanallari asl manba materialiga sodiq bo'lgan yuqori sifatli ovozni taqdim etishi mumkin, bu esa tomoshabinlar uchun yanada yoqimli tinglash tajribasini beradi.
Umuman olganda, kengroq chastota diapazoni tovushda batafsilroq va nuanslarga imkon beradi, bu esa yuqori sifatli tinglash tajribasiga olib kelishi mumkin. Bu, ayniqsa, aniq takrorlash uchun keng chastota diapazonini talab qiladigan murakkab harmonika va tonalliklarni o'z ichiga olgan musiqiy eshittirishlar uchun juda muhimdir.
Boshqa tomondan, nutq eshittirishlari odatda torroq chastota diapazonini talab qiladi, chunki nutq musiqaga qaraganda kamroq yuqori chastotali komponentlarni o'z ichiga oladi. Torroq chastota diapazoni nutqning tushunarliligini ta'minlaydigan muhim chastotalar mavjud bo'lsa, yuqori sifatli nutq eshittirishlariga olib kelishi mumkin.
Shuni ta'kidlash kerakki, chastotaning tovush sifatiga ta'siri, shuningdek, foydalanilayotgan tovushni qayta ishlab chiqarish tizimining turiga bog'liq bo'lishi mumkin. Misol uchun, minigarnituralar va yuqori aniqlikdagi dinamik tizimlari odatdagi iste'molchi darajasidagi dinamiklarga qaraganda kengroq chastota diapazonini qayta ishlab chiqarishga qodir. Natijada, kengroq chastota diapazoni iste'molchi darajasidagi dinamiklar orqali tinglashda ovoz sifatiga unchalik katta farq qilmasligi mumkin.
Chastota diapazoniga qo'shimcha ravishda, eshittirish kanallarida ovoz sifatiga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan boshqa omillar signal-shovqin nisbati, dinamik diapazon va buzilishlarni o'z ichiga oladi. Bu omillar eshittirish uskunasining texnik xususiyatlari bilan bog'liq bo'lib, tovushning ravshanligi, muvozanati va aniqligiga ta'sir qilishi mumkin.
Xulosa qilib aytish mumkinki, ovozli eshittirish kanallarida chastotaning ovoz sifatiga ta'siri katta. Kengroq chastota diapazoni, ayniqsa, musiqa eshittirishlari uchun yuqori sifatli tinglash tajribasiga olib kelishi mumkin, nutq eshittirishlari uchun esa torroq chastota diapazoni etarli bo'lishi mumkin. Biroq, chastotaning ovoz sifatiga ta'siri e'tiborga olinadigan yagona omil emas, chunki boshqa texnik xususiyatlar ham tovushning ravshanligi va aniqligiga ta'sir qilishi mumkin. Ushbu omillarni sinchkovlik bilan muvozanatlash orqali eshittirish kanallari asl manba materialiga sodiq bo'lgan va tomoshabinlar uchun yoqimli bo'lgan yuqori sifatli ovozni taqdim etishi mumkin.
1-rasm.
|
| |
