8
1-
mavzu. Akademik yozuv va axborot. Axborot turlari
Nazariy ma’lumot.
Akademik yozuv
– bu qisqa va ishonchli ilmiy matn yordamida o‘z fikrini
bayon qilish hamda asoslay olish qobiliyati. Bu oliy ta’limda muvoffaqiyatli bilim
berishning hamda keyingi
ilmiy-tadqiqot faoliyati, shuningdek xalqaro miqyosda
ham muhim aspektlaridan biri hisoblanadi. Akademik yozuv yordamida oxirgi
o‘n yilliklar ichida turli mamlakatlar orasida ilmiy va ta’limiy
kommunikatsiya
amalga oshirilib kelinmoqda. Uning tamoyillariga butun dunyodagi eng
kompetentli ilmiy nashrlar redaktorlari amal qiladilar,
shuning uchun hamma
istalgan fan bo‘yicha ma’lum bir yutuqlarga erishmoqchi bo‘lsa, bularni egallashi
lozim.
Akademik yozuv – bu ilmiy ishlarni bayon qilish uslubi. U ilmiy ishlarda fikrlarni
qisqa va tushunarli shaklda bayon qilish qobiliyatini aks ettiradi. Bu uslubda
quyidagilarni farqlash mumkin:
matnning tuzilishi va uni rasmiylashtirishga qo‘yiladigan talablarning
mavjudligi;
ilmiy va publitsistik bayon qilish uslubini qo‘llash;
dalillar keltirish va jumlalarni o‘zgartirib ifodalash;
havolalarni to‘g’ri joylash va adabiyotlar ro‘yxatini to‘g’ri
shakllantirish
qobiliyati.
Akademik yozuv uchun shaxsiy fikrni bildirish emas, balki keltirilgan
muammoga e’tiborni qaratish xarakterli (o‘ziga xos). Birinchi shaxs o‘rniga
uchinchi shaxsni qo‘llash, og’zaki nutqni,
qisqartmalarni, iboralarni qo‘llamaslik
afzalroqdir. Boshqa uslublardan farqli o‘laroq, materialni yaxshi o‘zlashtirish
maqsadida bir so‘zni bir necha bor qaytarish mumkin, sinonimlarni kamroq
ishlatish kerak.
9
Bayon qilishning akademik uslubi oliy ta’lim muassasalarida davlatlar o‘rtasida
ta’limiy va ilmiy aloqalarni olib borishda qo‘llaniladi. Uning yordamida talabalar,
aspirantlar va malakali olimlar doklad, kurs ishi yozadilar hamda o‘zga davlatlarda
ilmiy-tadqiqot faoliyatini olib boradilar.
Xalqaro ilmiy jurnallar redaktorlari bu uslub tamoyillariga tayanadilar, shuning
uchun ilm dunyosida muvoffaqiyatga erishmoqchi bo‘lgan
hamda chet ellarda
ilmiy ishlarini chop etmoqchi bo‘lgan harbir olim bu uslubni egallashi lozim.
Chet eldagi davlatlarda tadqiqotchilar uzoq yillardan beri akademik yozuvdan
foydalanadilar. Bundan tashqari, ingliz tilida so‘zlashuvchi
olimlar uning rivojiga
hissa qo‘shib kelmoqdalar. Bizning mamlakatimizda akademik uslub bo‘yicha
bilimlar keng tarqalmagan, vaholanki bu muammoning yеchimi bilan bir qator
olimlar – filologlar, lingvistlar, sotsiopsixologlar, axborot texnologiyalari bo‘yicha
mutaxassislar shug’ullanadilar.
