5
KIRISH
O‘zbekiston Respublikasi
mustaqillikka erishib, demokratik huquqiy davlat
va fuqarolik jamiyati qurish yo‘lidan borayotgan bugungi kunda dunyo andozalari
darajasidagi bilimdon, zukko, har tomonlama еtuk mutaxassis kadrlarni tayyorlash
muhim ahamiyat kasb etmoqda. Mazkur fan talabalarga matnlar, ularning turlari,
har bir matnda aks etishi lozim bo‘lgan ma’lumotlar, axborotlar, ijtimoiy-iqtisodiy,
siyosiy-ma’naviy hayotimizga oid hamda o‘rganayotgan mutaxassisliklariga doir
terminlar, ularni tanlashdagi o‘ziga xos xususiyatlarni o‘rgatish
uchun
mo‘ljallangan.
Bu esa ta’lim andozalariga yangi, zamonaviy fanlarni kiritish orqali amalga
oshiriladi. Endilikda respublikamizdagi barcha korxonalarda yuritiladigan
hujjatlarni o‘zbek tili qonun-qoidalariga mos ravishda rasmiylashtirilishiga
erishishdek ulkan vazifa hammamizning oldimizda turibdi.
“Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi” va “Ta’lim to‘g’risida”gi qonun talablaridan
kelib chiqqan holda Toshkent axborot texnologiyalari universiteti bakalavrlariga
“Akademik yozuv” fani kiritildi.
Bu fanni o‘qitishdan maqsad
bakalavrda mutaxassislik tili, mutaxassislik
terminologiyasi, mutaxassislik matni, mutaxassislik nutqi asoslarini shakllantirishdan
iboratdir.
Shunga ko‘ra universitet talabalari uchun “Akademik yozuv” kursining
kiritilishi maqsadga muvofiq ish bo‘ldi.
“Akademik yozuv” fani nutq madaniyati va o‘zbek tilining boshqa sohalari
bilan chambarchas bog’liqdir. Bakalavr o‘z mutaxassislik fanlari bilan bir qatorda
mutaxassislik tili va uslubi, mutaxassislik terminologiyasi
va atamashunoslik, ish
yuritish va hujjatchilik to‘g’risida mukammal bilimga ega bo‘lmasdan turib, o‘z
fikrinimutaxassislik sohasiga qo‘yiladigan talablar asosida aniq va ravshan ifoda eta
olmaydi. Shunga ko‘ra, bo‘lajak mutaxassislar fan va texnika tilining o‘ziga xos
xususiyatlaridan puxta xabardor bo‘lmog’i lozim.
Bakalavrlar o‘z ixtisosligidan kelib chiqqan holda, respublikamiz iqtisodini
yuksaltirishga, uni jahonda munosib o‘rin egallashiga hissa qo‘shadi, chet
6
mamlakatlarda va yurtimizda davlatimiz manfaatini himoya qiladi, kuch-qudratini
namoyish etadi. Shunga ko‘ra, bo‘lajak mutaxassislar davlat tili – o‘zbek
tilini
mukammal, aniq va ravshan egallashlari shart. Shuning uchun dasturda mutaxassislik
tili bilimlariga alohida urg’u berildi.
Hozirgi kunda o‘zbek tilining ijtimoiy mavqei tobora ortib borayotganligi,
lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosi va imlo qoidalarining joriy etilganligi,
ish yuritishda to‘liq davlat tiliga o‘tilganligi barcha mutaxassislarning millatidan
qat’iy nazar, o‘zbek tilini puxta egallashlarini taqozo etmoqda.
Shu bois, mazkur o‘quv kursining o‘qitilishi muayyan amaliy yo‘nalishga ega
bo‘lib, bakalavr mutaxassislik tili bo‘yicha nazariy bilim va amaliy ko‘nikmalarni, o‘z
sohasiga oid so‘z va terminlarni, hujjatlarni to‘g’ri yozish malakasini hosil qilishni
ko‘zda tutadi.
Bo‘lajak mutaxassisning kasbiy layoqati va mahorati hozirgi davrda o‘z
kasbining madaniyati asoslari hamda notiqlik me’yorlarini ham bilishni taqozo
etmoqda.
Fanni o‘qitish tamoyillari, mazmuni va uslubini o‘zgartirib, talabalarning
yozma
nutqiy
ko‘nikmalarni
takomillashtirish,
o‘zbek
tilining
boy
imkoniyatlaridan o‘z mutaxassisligi bo‘yicha
foydalanish, fikrini to‘g’ri, aniq,
mantiqli ifoda etishga o‘rganishni ko‘zda tutadi. Shularni nazarda tutib, o‘quv
qo‘llanma nutqiy ko‘nikmalarni shakllantirishga yo‘naltirilgan kommunikativ
tamoyilga asoslanib tuzildi. Nazariy bilimlar fikr ifodalash vositasi bo‘lib, asosiy
maqsadning amalga oshishiga xizmat qiladi.
Qo‘llanmada nutq uslublariga, jumladan, ilmiy, publitsistik, ilmiy-ommabop
va rasmiy-idoraviy uslublarga keng o‘rin ajratilib, talabaning o‘z mutaxassisligi
sohasi bo‘yicha
ulardan foydalanib, matn yaratish ko‘nikmasi hosil qilinadi.
Qo‘llanmada talaba oldiga ilmiy, publtsistik, badiiy adabiyotlarni o‘qib
tahlil qilish, mutaxassislik sohasida matn yaratish, matnni tarjima qilish, uni shakl
va mazmun jihatdan yangilash kabi talablar qo‘yildi.
Nazariy ma’lumotlar ixcham shaklda berilib, eng muhim jihatlarigina
keltiriladi. Mavzuni mustahkamlash bo‘yicha topshiriqlar va mashqlar ishlab
7
chiqildi. Nutqiy mavzularni hamda nazariy ma’lumotlarni
mustahkamlash uchun
savollar, mashqlar va klaster, sinkveyn, Venn diagrammasi, T-sxema, konseptual
jadval singari ijodiy topshiriqlar berildi. Shuningdek,
davlat tilida ish yuritish,
suhbat, bahslashuv orqali mustaqil yozma ishlarni uyushtirish, matn tuzdirish
talabalarning ixtisosligiga ko‘ra belgilanadi.
O‘quv qo‘llanmada talabalar mustaqil ta’lim olishlari uchun qo‘shimcha
materiallar berilgan.
