Gaz taqsimlash stansiyalarida gaz taqsimlash jarayonida gaz bosimini bir me`yorda taqsimlanishini avtomatlashtirish Kirish

Download 0.49 Mb.
bet	1/2
Sana	23.05.2023
Hajmi	0.49 Mb.
	#63760

Bog'liq
Prezident Shavkat Mirziyoyev neft
Sharifjonov Jasurbekning elektro texnika fanidan, Диплом лойихасини бажариш бўйича 2022 Тжичаб, LISTENING TASK 1, chala

Gaz taqsimlash stansiyalarida gaz taqsimlash jarayonida gaz bosimini bir me`yorda taqsimlanishini avtomatlashtirish Kirish O`zbekiston Respublikasi Prezident Shavkat Mirziyoyev neft-gaz sohasini isloh qilishga doir qaror qabul qildi. Respublikaning neft-gaz tarmog‘ini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi ishlab chiqildi.So‘nggi yillarda yoqilg‘i-energetika tarmog‘ini kompleks rivojlantirish hamda energiya resurslariga tobora oshib borayotgan ehtiyojni ta’minlashning muhim omili bo‘lgan energiya manbalarini diversifikatsiya qilish bo‘yicha izchil ishlar olib borilmoqda.Shu bilan birga, geologiya qidiruv ishlari, investitsiya loyihalarini amalga oshirish va narxlarni shakllantirish ishlarining samarasizligi respublika iqtisodiyoti va aholisining energiya resurslari bilan to‘liq ta’minlanmasligiga, neft-gaz tarmog‘i korxonalari moliyaviy holatining yomonlashuviga olib keldi. Jumladan, so‘nggi 20 yilda tabiiy gaz qazib olish hajmi 8 foizga oshgani holda mamlakat korxonalari tomonidan uni qazib olish hajmi 29 foizga pasaydi, 2008-2018yilda tasdiqlangan tabiiy gaz zaxiralari 4 foizga qisqardi, o‘tgan 5 yil davomida tabiiy gazning tabiiy zaxiralari o‘rnini to‘ldirish bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkich 70 foizga yaqin hajmni tashkil etdi. 2017-2018 yillarda moliyaviy mablag‘larning yetishmasligi va moddiy-texnik resurslarning taqchilligi natijasida tabiiy gaz qazib olishning o‘sishi prognoz ko‘rsatkichlariga nisbatan 42 foizni tashkil etgan xolos.Tartibga solish funksiyalari va tijorat faoliyatini o‘zida birlashtirgan boshqaruvning eskirgan va shaffof bo‘lmagan tizimi neft-gaz tarmog‘i korxonalarida zamonaviy menejmentni joriy etishga, ularning moliyaviy barqarorligi va rentabelligini oshirishga to‘sqinlik qilmoqda. Respublika iqtisodiyoti va aholisining energiya resurslariga bo‘lgan ehtiyojini to‘liq qondirish, neft-gaz tarmog‘i korxonalarini moliyaviy sog‘lomlashtirishni ta’minlash, qabul qilingan xalqaro amaliyot asosida sog‘lom raqobatni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish, zamonaviy raqamli texnologiyalarni va ilg‘or boshqaruv usullarini joriy etish maqsadida bir qator chora tadbirlar qabul qilindi. 2030 yilga qadar Oʻzbekistonda tabiiy gaz qazib olish hajmi 66,1 milliard kub metrni tashkil etishi rejalashtirilgan. Oʻz navbatida isteʼmol 56,5 milliard kub metrga yetadi. Bu ichki isteʼmolchilar talabini qondirish va tabiiy gazni xom ashyo sifatida chuqur qayta ishlash ustuvorligiga oʻtishni anglatadi. Ushbu maqsadlarga erishish uchun Oʻzbekiston Respublikasi Energetika vazirligi tomonidan tabiiy gazni chuqur qayta ishlash hamda uning samaradorligini oshirish va bozor munosabatlariga oʻtkazish maqsadida tarmoqni isloh qilish jarayonlarini muvofiqlashtirish boʻyicha keng koʻlamli loyihalar bosqichma-bosqich amalga oshirilmoqda. Mamlakatning ish bilan band aholisining 1 foiziga yaqini faoliyat yuritadigan neft va gaz sanoati yalpi ichki mahsulot, byudjet daromadlari va valyuta tushumlarining asosiy manbalaridan biri boʻlib, sanoat ishlab chiqarishi va investitsiyalarni jalb qilish tarkibida muhim roʻl oʻynaydi. Aynan shu narsa iqtisodiyotni rivojlantirish, odamlarning farovon yashashi, iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarining normal faoliyat yuritishi uchun shart-sharoit yaratish imkonini beradi. Biroq, ulkan neft va gaz infratuzilmasini normal ish holatida saqlash, tabiiy gaz qazib olish hajmini yanada oshirish, aholi va mamlakat iqtisodiyoti ehtiyojlarini qondirish bugungi kunda sohani bozor iqtisodiyotiga oʻtkazmasdan turib amalga oshirish mushkul. Neft va gaz sanoatining bozor qonuniyatlari asosida rivojlanishi raqobat uchun sharoit yaratadi, bu esa ishlab chiqarish, tashish, qayta ishlash samaradorligini oshirish, eng muhimi, isteʼmolchilarni tabiiy gaz bilan uzluksiz taʼminlash imkonini beradi. Shuningdek, loyihalarni amalga oshirishga nafaqat mablagʻga, balki zamonaviy texnologiyalar va tajribaga ega boʻlgan investorlarni ham jalb etish imkonini beradi. Energetika vazirligi 2 yildan ortiq vaqt oldin tashkil etilgan. Keyin bu haqda matbuotda ham, turli yigʻilishlarda ham koʻp gapirildi. Bu haqda ortiqcha takrorlamoqchi emasmiz, lekin qisqacha aytganda, transformatsiyaning asosiy sababi avvalgi tuzilmalarning moslashuvchanligi va samarasizligi edi, deb aytishimiz mumkin. Ulardan baʼzilari yoqilgʻi-energetika kompleksini rivojlantirishga muvofiqlashtirilgan yondashuv kabi zamonaviy vazifalarga mos kelmadi; innovatsion boshqaruv tamoyillarini joriy etish; mamlakatimizda sogʻlom raqobat muhitini shakllantirish va jozibador investitsiya muhitini yaratish. Hozirda Energetika vazirligi Oʻzbekistonning butun yoqilgʻi-energetika kompleksini rivojlantirishni muvofiqlashtirmoqda. Energetika vazirligi va uning tuzilmasi va faoliyatini muvofiqlashtirishga kiruvchi tashkilotlar neft, gaz va ularni qayta ishlash, mahsulotlarni qazib olish, qayta ishlash, tashish, taqsimlash, realizatsiya qilish va ulardan foydalanish jarayonlarini, shuningdek, shuningdek, elektr va issiqlik energiyasini, koʻmirni qazib chiqarish, uzatish, tarqatish va isteʼmol qilish jarayonlarini davlat tomonidan tartibga solishni amalga oshiradi. Yoqilgʻi-energetika kompleksidagi bu tub oʻzgarishlar butun asosiy tuzilmani tubdan isloh qilishni talab qildi. 2019-yilning oʻrtalarida neft-gaz sanoatini isloh qilish jarayoni boshlandi, buning natijasida hozirgi kunda uni oʻzgartirish bosqichi yakunlandi. “Oʻzbekneftgaz” AJning yangi tashkiliy tuzilmasi shakllantirildi, kompaniya boshqaruv tizimidagi ortiqcha oraliq boʻgʻinlar qisqartirildi. “Oʻztransgaz” AJ gaz ishlab chiqaruvchi tashkilotlardan tabiiy gazni kelgusida tashish, shu jumladan eksport va import, shuningdek magistral gaz quvurlariga ulangan isteʼmolchilarga sotish uchun yagona operator sifatida belgilangan “Oʻzbekneftgaz” AJ tarkibidan chiqarildi. “Oʻztransgaz” AJning hududiy gaz taʼminoti filiallari negizida gaz taqsimlash tarmoqlarini ekspluatatsiya qilish, aholi va ijtimoiy soha obyektlarini tabiiy va suyultirilgan gaz bilan taʼminlash maqsadida “Xududgaztaʼminot” AJ tashkil etildi. Ushbu qayta tashkil etishdan maqsad – tabiiy gazni ishlab chiqarish, tashish, qayta ishlash va sotishni tashkil etishning zamonaviy usullariga oʻtishdir. Energetika vazirligi tashkil etilganidan buyon oʻtgan davr mobaynida bir qator tub oʻzgarishlar amalga oshirildi. Xususan, neft-gaz sanoatining samarali faoliyat yuritishi uchun huquqiy asos yaratish, bozor ishtirokchilari oʻrtasidagi munosabatlarning bozor mexanizmlarini joriy etish maqsadida xalqaro maslahatchilar bilan birgalikda “Gaz taʼminoti toʻgʻrisida”gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonuni loyihasini ishlab chiqish yakunlanmoqda. 2020-yilning iyun oyida Energetika vazirligi tomonidan vazirlik va idoralar, shuningdek, xalqaro maslahatchilar bilan birgalikda ishlab chiqilgan “2020-2030-yillarda Oʻzbekiston Respublikasini neft va gaz mahsulotlari bilan taʼminlash konsepsiyasi” tasdiqlandi. 2021-yil iyun oyida Energetika vazirligi tomonidan qator vazirlik va idoralar, shuningdek, xalqaro maslahatchilar bilan birgalikda “Oʻztransgaz” AJ va gaz tarmogʻini oʻzgartirish boʻyicha strategiyasi”ni ishlab chiqishni yakunladi. Bizning asosiy vazifamiz – mamlakatni neft va gaz mahsulotlari bilan taʼminlash, yaʼni aholini ham, umuman iqtisodiyotni ham tabiiy gaz va neft mahsulotlari bilan uzluksiz taʼminlab turadigan shart-sharoitlarni yaratishdan iborat. Bu ishlab chiqarishni koʻpaytirish, gaz tashish tizimini modernizatsiya qilish, isteʼmol hisobi va nazoratini takomillashtirish demakdir. Bu vazifalar qiyin, ammo amalga oshirilishi mumkin boʻlgan jarayonlar hisoblanadi.Neft va gaz sanoatida raqamlashtirish bozor munosabatlarining raqobatbardoshligi va rentabelligini oshirishning asosiy usuli sifatida qaralmoqda. Deyarli barcha texnologik jarayonlarni modellashtirish, sinov va xatolik yoʻli bilan joyida boʻlishdan koʻra, eng mos ssenariyni oldindan tanlash mumkin. Bir necha soatlik simulyatsiya oylik sinovlarni almashtiradi, shu bilan birga shakllanish xususiyatlarini yanada aniqroq koʻrsatish imkonini beradi. Natijada yillar mehnati tejaladi, neft qazib olish esa bir yarim-ikki baravarga oshadi. Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va jarayonlarni avtomatlashtirishni taʼminlash maqsadida Energetika vazirligi “IKS Xolding” kompaniyasi bilan birgalikda sanoatning joriy va uzoq muddatli biznes maqsadlarini hisobga olgan holda “Oʻzbekiston Respublikasi yoqilgʻi-energetika kompleksini avtomatlashtirish va raqamlashtirishni kompleks va rejalashtirilgan rivojlantirish konsepsiyasi”ni ishlab chiqildi. Neft-kimyo sanoati boshqa tarmoqlarga nisbatan sezilarli darajada yuqori barqarorlik va oʻsish surʼatlari bilan ajralib turadi va hozirgi bosqichdaOʻzbekiston iqtisodiyoti nuqtayi nazaridan eng strategik sohalardan biri hisoblanadi. Tabiiy gazni qayta ishlashni kengaytirish rentabellikni sezilarli darajada oshiradi, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish va yangi ish oʻrinlari yaratishga xizmat qiladi. Bu yoʻnalishda yirik investitsiya loyihalari amalga oshiriladi: Shoʻrtan gaz-kimyo majmuasidan tozalangan metan asosida sintetik suyuq yoqilgʻi ishlab chiqaruvchi zavod ishga tushirilishi natijada 311 ming tonna kerosin, 743 ming tonna dizel yoqilgʻisi, 435 ming tonna nafta va 53,4 ming tonna suyultirilgan gaz ishlab chiqarish quvvatlari yaratiladi. Loyiha Shoʻrtan gaz-kimyo majmuasining ishlab chiqarish quvvatini yiliga 280 ming tonna polietilen va 100 ming tonna polipropilen ishlab chiqarish hajmini kengaytirish loyihasini amalga oshirish davom ettirmoqda.2024-yilda Buxoro neftni qayta ishlash zavodining ishlab chiqarish quvvatlari modernizatsiya qilinadi, bu esa 1,75 million tonna Yevro 5 standartidagi neft mahsulotlari ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻyish imkonini beradi. 2026-yilda Surxondaryo viloyatida gaz-kimyo majmuasini barpo etish bilan “Mustaqillikning 25 yilligi” konida qoʻshimcha qidiruv va oʻzlashtirish loyihasini amalga oshirish orqali yiliga 500 ming tonna polimer mahsulotlari ishlab chiqariladi. Shuningdek, 2026-yilgacha MTO texnologiyasi asosida 1,1 million tonna gaz-kimyo mahsulotlari ishlab chiqarish quvvatlarini tashkil etgan holda gaz-kimyo klasterini yaratish rejalashtirilgan. Mamlakatimizda neft va gaz mahsulotlarini qayta ishlashni kengaytirish boʻyicha joriy etilgan loyihalar Oʻzbekiston neft-gaz tarmogʻi oldiga qoʻyilgan vazifani amalga oshirishga xizmat qiladi. Download 0.49 Mb.

Download 0.49 Mb.