Ayalana va yeymar maqazini topish
N aqqoshlikda aylana yeki yoylarni markazini topish zaruriyati uchrab
turadi, biz quyida aylana va yoylarni markazinch topish xaqida tuxtalib
o‘tamiz. Aylanani
markazini topish -
buning uchui aylanada
oralig‘i ixtiyoriy uchta
nuqta tanlab bu
nuqtalarni to‘g‘ri^
chiziqlar vositasida
ketma-ket
tutashtiramiz. Keyin
ikki nuqta oraligini
yarmidan katta
raliusla har bir
nuqtadan yoylar kesishtiramiz. Yoylarni tutashgan nuqtalari orqali chiziqlar o‘tkazamiz, Bu chiziqlar O nuqtada kesishib o‘tadi. Topilgan O nuqta aylanani markazidir. Yoyni markazini topish xam aynan shuni o‘zi - yani ikki chiziqni kesishib o‘tgan O nuqtasi yoyni markazidir. Shakl 6 va 7.
AYAANANI UChGA BO’AISh.
Aylanada A nuqta tanlaymiz-da, A dan aylana
larkazi orqali chiziq o‘tqizib Ye nuqtani topamiz. Ye lan aylana radiu ;ini o‘lchab qo‘yib, V va S nuqtalarini topamiz. Shakl 8.
90° Burchakni yasash
Ixtiyoriy o‘lchamla AV kesma chizma chizib AV ga teng ralius >ilan A va V lan yoylar chizamiz. Yoylar S nuktala kesishib Tadi. Biz V nuqtadan S orqali to‘g‘ri chiziq o‘tkazamiz. S «uqtalan shu chiziqqa yoy kesishtirib Ye nuqtani topamia A ni : bilan tutashtirsak, 90° burchak xosil bo‘lali. Shakl 9.
Yoy va aiamyetr
Ralius leb har bir aylana yoki yoyni markazi O lan ylana yoki yoyni yasovchi chizigigacha bo‘lgan o‘lchamni ytilali. Ralius K bilan belgilanali.
Aylanani markazi orqali o‘tgan to‘g‘ri chiziq diametr yeyiladi. Shakl 10.
KVAARATNI MARKAZINI TOPISh
Kvalratga AS va VO liagonallarini o‘tkazsak, V va VR liagonallarni kesishib o‘tgan nuqtasi O zadratni markazi bo‘lali. Shakl 11.
URINMA.
A ylana yoki yoylarga to‘g‘ri chiziq, aylana bilan "4lana, aylana bilan yoy yoki yoy bilan yoy urinib o‘tishi ?inma deb atalali. Shakl 12.
Yaratilgan bo‘lsa uni tartib nomerini shakl 16 da ko‘rsatilgan tartibla Zelgilanadi.
Bazi bir girixlarni yechimini topish uchun kvadratni burchaklaridan ^urchiziqlar taratamiz. Nurchiziqlar bir-birlarini kesib o‘tib bir qancha ^uqtalarni vujudga keltiradi. Shu topilgan nuqtalarni muayyan tartibda utashtirib chiqish natijasida girix yasaladi. Shakl 18.
Yasaladigan girix talabiga ko‘ra bazan kvadratni burchaklaridan uchtadan ^urchiziqlar chiqaramiz.
Birinchi nurchieiqlar uchun, ikkinchi va uchinchi nurchiziqlar kalta shziladi. Chunki girixni yasash uchun birinchi nurchiziqlarni o‘zi kifoya. ^kkinchi va uchinchisiga xojat yo‘q. Shakl 17, shakl 19 ham shu kabi.
|
