403.9 Access Forbitten – Kirish taqiqlangan. Bir vaqtda foydalanuvchilar soniga ba'zi saytlarda chegara qo`yilgan bo`ladi. Foydalanuvchilar soni ko`payib ketganda, ulardan ba'zilariga kirish vaqtinchataqiqlanganligi haqida xabar yuboriladi. Bunday xabar kelganda, saytga kirishga qayta-qayta urinishga to`g`ri keladi.
401 Unauthourized or 403 forbitten (401 vakolat berilmagan yoki 403 taqiqlangan). Ba'zi saytlar faqat qayd qilingan foydalanuvchilarga xizmat ko`rsatadi. qayd qilinmagan foydalanuvchilar esa bu haqida ogohlantiriladi. Bunday saytlar xizmatidan foydalanish uchun
foydalanuvchi unda odatda bepul bo`lgan qayd qilish jarayonidan o`tishi kerak.
404 Not Found – topilmadi. Bu xabar veb sayt bilan aloqa o`rnatilganligini, lekin unda siz so`ragan sahifa yo`qligini bildiradi.
Server Does Not Haves a DNS Entry – Server nomi soha nomlari tizimida mavjud emas. Internetda mavjud barcha serverlar o`z nomlariga ega va bu nomlar DNS serverlarida saqlanadi. Biror serverga kirishdan oldin DNSga murojat qilib, undan server manzili olinadi. Yuqoridagi xabar, odatda, veb sayt nomi noto`g`ri yozilganda yoki bu veb sayt o`z faoliyatini to`xtatganda, paydo bo`ladi.
WWWda axborot maxsus sahifalarda, ya’ni Web-sahifalarda joylashadi. Web sahifaga matn, rasm, tovush, videotasvir va hokazo ko’rinishdagi axborotlarni joylashtirish mumkin. Bu esa o’z navbatida, reklama, tijorat, ta’lim va boshqa ko’pgina soha vakillariga beqiyos imkoniyatlar berdi. Masalan juda ko’p kinostudiyalar o’z maxsulotlarini reklma qilish uchun Web sahifalar yaratishadi. Mazkur Web-sahifalard, asosan, yangi filmlar haqidagi ma’lumotlar bilan birga, shu filmlardan 1-2 daqiqali parchalaraks ettiriladi. WWW yaratilgunga qadar bunday faqat kinoteatrlar yoki televidenie orqaligina mumkin edi.
Kinoteatr va televideniye orqali namoyishlar belgilangan vaqtga bog’liq bo’lsa, WWW dan hoxlagan kishi xohlagan vaqtda yangi kino haqda to’liq ma’lumotga ega bo’lishi mumkin.
WWWni ommalashshining yana biromilli gipermatndir. Gipermatn Web-sahifaning biron qismiga yoki boshqa Web-sahifaga bog’liqligini ko’rsatuvshi ilova bo’lib, u rasm yoki so’ bo’lishi mumkin. Gipermatn yordamida Web-sahifaning kerakli qismiga yoki boshqa web sahifaga tez va oson o’tish mumkin.
Bitta tashkilot yoki xususiy shaxsga tegshli va mazmuniga ko’ra o’zaro bog’langan bir nechta Web-sahifalar majmui Web-sayt deyiladi. Web saytni kitobga, Web-sahifani esa kitobni sahifasiga o’xshatish mumkin. Web-saytdagi Web-sahifalar o’zaro giprmatn yordamida bog’lanadi.
Web-saytlari ham, Web-sahifalari ham Web-server deb ataluvchi internetga ulangan maxsus kompuyuterlarda saqlanadi va o’z adresiga ega bo’ladi. Bu adres URL deb ataladi. URL hamisha http:// yozuvidan boshlanadi. So’ngra web –sahifa joylashgan tarmoq (provayder) adresi (masalan,WWW.uzsci.net), keyin web-sahifa nomi (masalan, rtm) yoziladi. Shunday qilib, misolda keltirilgan web-sahifaning Internetdagi adresi http:// www.uzsci.net rtm ko’rinishidabo’ladi.
Internetning WWW xizmatidan foydalanish uchun maxsus dasturlar ishlab chiqilgan. Ular Web-brouzerlar (Brovser) deb ataladi. Brovser inglizcha so’z bo’lib, ko’rishni ta;minlash, ko’rsatish ma’nosini anglatadi. Birinchi Web-brouzer 1990-yil CERN (yevropaYadroviy Tadqiqotlar Kengashi) xodimi Tim Berners-Li Tomonidan yaratildi.
Hozirgi kungacha juda kop Web-brouzerlar yaratilgan. Mosaic Opera, Adwiper, Netgape Navicator, Netscape Communicator, Migrosoft Internet Ezplorer va power Brovser shular jumlasidandir. Shulardan eng ko’p foydalaniladigan Netscape Communicator va Microsoft Internet Explorerdir. Microsoft firmasining Internet Explorer dasturi asosida brouzerlarda vazifalari foydalaniladigan Netscape Communicator va Microsoft Internet Explorerdir. Microsoft firmasining Internet Explorer dasturi asosida brouzerlarda vazifalari va imkoniyatlari bilan tanishamiz.
Web-brouzerlarning asosiy vazifalariquyidagilardan iborat:
Web-sahifalarni xotiraga yuklash va ko’rish.
Web-sahifani diskka yozib qo’yish(saqlash).
WWWdagi adresi bo’yicha Web-sahifani chaqirish.
Internet tarmog’dagi web-sahifani ochish uchun Internet Explorerning adreslar satriga kerakli web-sahifa adresini yozib, klavishini bosish kifoya. Masalan, adreslar satriga www.rambler.ru deb yozib, klevishini bossak, bir necha soniyadan keyin ma’lumotlar oynasida rambler.ru web-sahifasi Paydo bo’ladi. Huddi shunday ketma-ket bir nechta web-sahifani ochish mumkin. Uskunalar panelidagi <> va <> amallari yordamida ochilgan Web-sahifalari bo’ylab harakatlanish, ya’ni oldingi yoki keyingi ochilgan web-sahifaga o’tish mumkin. Web-sahifaning hajmiga qarab, uning ochilishiga bir necha soniyadan bir necha daqiqagacha vaqt sarflanishi mumkin. Web-sahifa ochilish jarayonida uning qismlari ekranda asta-sekin ko’rinib boradi. Agar shu vaqtda uskunalar panelidagi <> tugmasini bossangiz, web-sahifani internetdan qabo’l qilish to’xtatiladi va ma’lumotlar oynasida mazkur web-sahifaning o’qib ulguril qismi qoladi.
Internet xalqaro tarmog’i bilan ozirgi paytlarda keng tarqalgan kiberfazo, virtual borliq kabi tushunchalar ham bevosita bog’langan. Mazkur tushunchalarning muhim xususiyati shundan iboratki, ularga biror fan tushunchalari yordamida aniq bir ta’rif berish mumkin emas. Ular badiiy obraz bo’lib, ilmiy tushuncha hisoblanmaydi.
Dunyodagi barch aloqa vositalari bilan bog’langan kompyuter tizmlari, ulardagi axborot, ma’lumoti majmuasi va oqimlarining to’plamiga kibernetik fazo (kiberfazo) deyiladi.
Zamonaviy axborot tеxnologiyasiga ega xisoblash tеxnikasidan va elеktron uzatish tizimidan foydalanmay turib, zamon talabiga javob bеruvchi moliyaviy muassasalarni tashkil etish mumkin emas. Shu bois, bunday muassasalar xam dasturli-apparat komplеksi sifatida, xam elеktron shaklda axborot uzatishning kommunikatsiya vositasi sifatida eng yirik istеomolchilar xisoblanadi. Tashkilotlarning aloxida avtomatlashtirilgan komlеkslarini boglovchi global tarmoklar milliy va xalkaro darajada xisob-kitoblar O’tkazish imkonini bеradi.
|
