Guliston davlat pedagogika instituti Pedagogika fakulteti 60110600 matematika va informatika ta’lim yo’nalishi 2-22 guruh talabasi

Download 173,94 Kb.
Sana	27.09.2024
Hajmi	173,94 Kb.
	#272768

Bog'liq
Ilmiy ishlar annotatsiyasi

A N N O T A T S I Y A S I

Guliston davlat pedagogika instituti Pedagogika fakulteti 60110600 matematika va informatika ta’lim yo’nalishi 2-22 guruh talabasi, Yil talabasi O’z mutaxassisligi bo’yicha eng bilimdon talabasi nominatsiyasiga nomzod talaba Bo’ronboyev Kattabek Ikrom o’g’li “Integral tadbiqlari” mavzusidagi ilmiy tadqiqot ishi
A N N O T A T S I Y A S I
Мустақилликка эришилгач халқ бойлиги бўлган суғориладиган ерлардан унумли фойдаланишга бўлган эътибор йилдан-йилга кучайиб бормоқда. Bugungi kunda matematika fani mavzularini maxsus fanlar ni o‘zlashtirishga qo‘llab xayotda uchraydigan ko‘plab geodezik masalalarni xayotiy, amaliy ko‘rinishlarini aniqroq xisoblash yordamida yahshi ilmiy natijalar olishni maqsad qilmoqdamiz. Matematikaning bir bo’limi bo’lgan integrallar ustida amallar bajarish va ularni turli sohalarga tadbiq etish dolzarb bo’lib bormoqda. Masalan egri sohalarning yuzalarini hisoblashda turli hil yechimlarni taklif qilish mumkin. Fan- texnikaning jadal rivojlanishi bizdan sohalarni rivojlantirishni aniq yo’nalishlarini o’rtaga tashlamoqda . Bugungi kunda respublikamizda yer hisobini yuritish ularni aniq hisobini yuritish , qishloq-xo’jaligi yerlarini sho’rlanganlik darajasi yuqori bo’lgan maydonlarning yuzasini aniqlashda integrallarni tadbiq qilish yuqori natija beradi. Shuningdek egri yuzalarni xisoblash ularga qo’llaniladigan soliq yukini xisoblashnixam optimallashtiradi, uyidagi masalalarni aniq o’lchamlarini xisoblashda biz taklif qiloyatgan usul judaxam asq otadi:
Qo’yilgan masala:
Yer maydoni yuuzasi (tuzilishi rasmda keltirilgan) uchun soliq to‘lashi lozim. Soliq miqdorini aniqlash uchun yer maydonining yuzasini bilish kerak.

Javob: Hovli maydonining yuzasi kv.b ga teng
Ushbu masalani yechishda va yuzalarni hisoblashda Nyuton-Leybnits quyidagi formulasidan foydalanamiz:

Xulosa qilib aytganda bugungi kunda biror sohani rivojlantirish uchun ilm- fanni amaliyotga tadbiq etish bilan yuqori natijalarga erishish mumkin.
Ilmiy rahbar,
Aniq fanlar kafedrasi o’qituvchisi F.Narbayev

Tadqiqotchi K.I.Bo’ronboyev

Guliston davlat pedagogika instituti Pedagogika fakulteti 60110600 matematika va informatika ta’lim yo’nalishi 3-22 guruh talabasi, Yil talabasi O’z mutaxassisligi bo’yicha eng bilimdon talabasi nominatsiyasiga nomzod talaba Anvarova Ismigul Ma’murjon qizi “Kompleks sonlar” mavzusidagi ilmiy tadqiqot ishi
A N N O T A T S I Y A S I
Ma‘lumki, matematik masalalarni yechishda kompleks sonlar keng qo‘llaniladi, biz bu yerda elektrotexnika masalalarini yechishda kompleks sonlardan foydalanish haqida fikr yuritamiz Dastlab matematiklar 2 x px q    0 kvadrat tenglamani yechishda i  1 ko‘rinishdagi mavhum songa duch keldilar. XVI asrgacha yashab o‘tgan matematiklar ham manfiy sondan ildiz chiqarish masalasiga ro‘baro bo‘lgan edilar, ular manfiy sondan olingan ildiz ma‘noga ega emas, deb hisoblaganlar. Manfiy sondan ildiz olinganda chiqqan natija manfiy son ham, musbat son ham, nol ham emasligi ko‘chilikni o‘ylantirib qo‘ydi. Ammo keyinchalik kubik tenglamalarni yechish jarayonida endi manfiy sondan olingan ildizga aniqlik kiritish kerak bo‘ldi. 1543 yilda bir necha italyan matematiklari

ko‘rinishdagi kubik tenglamaning ildizlarini toppish imkonini beradigan Kardano formulalarini topdilar:
Kompleks sonlar ta’limoti ilm-u fanda , xususan, matematikada alohida o’rin tutadi.

Tez rivojlanayotgan bu soha texnikada shuningdek ishlab chiqarishning ko’plab siohalarida g’oyat keng qo’llanishga ega. Matematikaning bir bo’limi bo’lgan kompleks sonlar to’plamida tenglamalar sistemasini yechish misollar orqali tahlil qilib berildi. Bu mavzu yuzasidan ko’plab adabiyotlar tahlil qilinganda shu narsa ma’lum bo’ldiki bu turdagi misollarga namunaviy yechimlar juda kam berilgan. Bundan tashqari kompleks sonlar qatnashgan tenglamalar sistemasini yechish usullarini tushunib olish va uni amaliyotga tadbiq etish o’rganuvchiga qiyinlik tug’diradi. Bu ilmiy izlanish kompleks sonlar qatnashgan tenglamalar sistemasini yechishning optimal yo’llari ko’rsatib o’tilgan bajarish va ularni turli sohalarga tadbiq etish dolzarb bo’lib bormoqda. Masalan egri sohalarning yuzalarini hisoblashda turli hil yechimlarni taklif qilish mumkin. Fan- texnikaning jadal rivojlanishi bizdan sohalarni rivojlantirishni aniq yo’nalishlarini o’rtaga tashlamoqda .

Xulosa qilib aytganda bugungi kunda biror sohani rivojlantirish uchun ilm- fanni amaliyotga tadbiq etish bilan yuqori natijalarga erishish mumkin.
Ilmiy rahbar Aniq fanlar kafedrasi o’qituvchisi M.A.Musurmanova

Tadqiqotchi I.M.Anvarova

Download 173,94 Kb.