63
Zahiriddin Muhammad Bobur didi va zavqi baland shoir edi. U go‗zal
g‗azallar yozdi. Ruboiyning tengsiz namunalarini yaratdi. Ko‗rgan-kechirgan
voqealari haqida ―Boburnoma‖ asarini yozib qoldirdi. Uning qalbi musiqaga oshno
edi. U sozni go‗zal chalgan, ajoyib kuylar yaratgan, musiqa haqida ilmiy kitob
yozgan shohlardan edi.
Zahiriddin Muhammad Bobur 1483-yilning 14-fevralida Andijonda tug‗ildi.
Otasi temuriyzoda Umarshayx Farg‗ona viloyati hukmdori edi. Onasi Qutlug‗
Nigorxonim Toshkent hokimi Yunusxonning qizi edi.
Bo‗lajak shoir 12 yoshida ekan, otasi bevaqt vafot etib, Farg‗ona hokimligi
uning zimmasiga tushadi. 15 yoshida bobomeros Samarqandni zabt etadi. 16
yoshida bu azim shaharni tashlab chiqishga majbur bo‗ladi. Keyin ham ikki
marotaba bu shaharni egallashga muvaffaq bo‗ldi. Lekin saqlab qolish nasib
etmadi. Samarqandni ham, Andijonni ham qo‗ldan berib, tog‗-u toshlarda besh-o‗n
yigiti bilan goh otliq, goh yayov yurgan paytlari ham bo‗ldi. Nihoyat, 1503-yilda
Jayhun (Amu)ni kechib, Xurosonga o‗tdi. Kobul va G‗aznani qo‗lga kiritdi. So‗ng
1526-yilda esa
Hindistonni zabt etib, katta saltanat o‗rnatdi.
U 1530-yilning 26-dekabrida Agrada vafot etdi. Keyinroq uning xoki,
vasiyatiga muvofiq, Kobulga ko‗chiriladi.
Bobur ikki she‘riy to‗plam – devon tuzgan. Bizgacha shulardan bittasi yetib
kelgan. Ikkinchisining taqdiri noma‘lum. Hozirda bizning qo‗limizda uning to‗rt
yuzdan ortiq she‘ri bor. Shundan ikki yuzdan ortiqrog‗i ruboiydir
20
.
―Boburnoma‖da XV asrning oxiridan XVI asrning 30-yillariga qadar ro‗y bergan
tarixiy voqealar aks ettiriladi. Asar 1494-yil
voqeasi tasviri bilan, Samarqand
hukmdori Sulton Ahmad mirzoning Farg‗onaga hujumi, Umarshayx mirzoning
halok bo‗lishi va 12 yoshga qadam qo‗ygan Boburning taxtga chiqishi bayoni bilan
boshlanadi. ―Boburnoma asari Zahiriddin Muhammad
Bobur qalamiga mansub
bo‗lgan memuar xarakterdagi asar hisoblanadi.
20
Ahmedov S., Qosimov B., Qo‘chqorov R., Rizayev Sh. Adabiyot (Umumiy o‘rta ta‘lim maktablarining 5-sinfi
uchun darslik). II qism. – T.: Sharq, 2011-yil, 107-108-betlar.
64
Zahiriddin Muhammad Bobur sohibdevon shoir bo‗lsa-da, uning devoni
bizgacha mukammal holda yetib kelmagan. Hozirgacha shoirning 119 g‗azal, 1
masnaviy she‘ri, 209 ruboiysi, 10 dan ortiq tuyuq va qit‘alari, 50
dan ortiq
muammo va 60 dan ziyod fardlari aniqlangan. Devoni tarkibidan umumiy hajmi
270 baytdan iborat 8 masnaviy ham o‗rin olgan.
65
Darsda Bobur haqida berilgan ma’lumotlarni mustahkamlash uchun
quyidagi jadvaldan foydalanamiz:
