|
SIMMETRIK VA ASSIMMETRIK SHIFRLASH ALGORITMLARI
|
| bet | 3/6 | | Sana | 05.01.2024 | | Hajmi | 0,58 Mb. | | #130547 |
1.2. SIMMETRIK VA ASSIMMETRIK SHIFRLASH ALGORITMLARI
Simmetrik shifrlash:
Tavsif: Yashirin kalit yoki bitta kalitli shifrlash sifatida ham tanilgan simmetrik shifrlash shifrlash va shifrni ochish jarayonlari uchun bir xil kalitdan foydalanadi. Kalit sir saqlanishi va muloqot qiluvchi tomonlar o‘rtasida xavfsiz tarzda bo‘lishishi kerak.
Afzalliklari:
Odatda assimetrik shifrlashdan tezroq.
Katta hajmdagi ma'lumotlarni shifrlash uchun juda mos keladi.
Kamchiliklari:
Kalitlarni taqsimlash qiyin bo‘lishi mumkin, chunki ikkala tomon ham bir xil maxfiy kalitga muhtoj.
Xavfsiz kalit almashinuvi qiyin bo‘lgan stsenariylar uchun mos emas.
Umumiy simmetrik shifrlash algoritmlari:
AES (Advanced Encryption Standard) shifrlash algoritmi, matn ma'lumotlarini shifrlash va deshifrlash uchun ishlatiluvchi simmetrik shifrlash algoritmidir. Bu algoritmda 128, 192, yoki 256 bitlik kalit o‘lchamli kalitlar bilan ishlatiladi. AES, bir nechta sohalar, shu jumladan, ma'lumot ishlash, tarmoq xavfsizligi, kriptovalyuta, banklar sohasi va boshqa sohalarida xavfsizlikni ta'minlash uchun keng qo‘llaniladi.
AES, Rijndael shifrlash algoritmining bir variantidir va 2001 yilda Amerika Qo‘shma Shtatlari qo‘llagan standart bo‘lib qabul qilingan. Ushbu algoritmda matn ma'lumotlari bloklar halida shifrlanadi. Har bir blok 128 bitlik (16 bayt) bo‘lib, shifrlash jarayonida har bir blokning har bir baytiga o‘zgaruvchan kalitli algoritmlar qo‘llaniladi.
AESning asosiy bosqichlari quyidagilardan iborat:
Matn ma'lumotlari tayyorlash: Shifrlanadigan matn ma'lumotlari 128 bitlik bloklar halida tayyorlanadi. Agar matn ma'lumotlari 128 bitdan kichik bo‘lsa, olib tashlash vaqti keldi.
Kalitlarni tayyorlash: Kalitlar, AES uchun belgilangan o‘lchamlarda (128, 192 yoki 256 bit) generatsiya qilinadi. Kalitlar, shifrlash va deshifrlash jarayonida matn ma'lumotlarini muhokama qilish uchun ishlatiladi.
Shifrlash bosqichi: AES, matn ma'lumotlarini bloklar halida shifrlaydi. Har bir blok, kalitlar bilan xorlanadi va turli bosqichlarda muhokama qilinadi. Shu jarayonda har bir blokning har bir bayti uchun substitutsiya, transpositsiya va boshqa algoritmlar qo‘llaniladi.
Deshifrlash bosqichi: Shifrlangan matn ma'lumotlarni asl holatiga qaytarmaq uchun AES deshifrlash algoritmi ishlatiladi. Deshifrlash bosqichida shifrlangan ma'lumotlarning har bir bloki kalitlar bilan xorlanadi va asl ma'lumotlarga o‘tkaziladi.
AES shifrlash algoritmi, kuchli xavfsizlik va yaxshi ifodalanishni ta'minlaydi. Uning standartlari va samaradorligi kuzatilgan, shuning uchun bu algoritmdan amaliyotda keng qo‘llaniladi. AES, ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlashda kritik muhimmatga ega sohalar uchun muhim bir vosita sifatida hisoblanadi.
DES (Data Encryption Standard) shifrlash algoritmi, matn ma'lumotlarini shifrlash va deshifrlash uchun ishlatiluvchi simmetrik shifrlash algoritmidir. Ushbu algoritmda 56 bitlik kalitlar bilan ishlatiladi. DES, 1977 yilda Amerika Qo‘shma Shtatlari tomonidan standart sifatida qabul qilingan, ammo keyinroq kuchli shifrlash algoritmlari uchun qo‘llanilmagan.
DESning asosiy bosqichlari quyidagilardan iborat:
Kalitlarni tayyorlash: DES uchun ishlatiladigan kalitlar 56 bitlik o‘lchamga ega bo‘ladi. Kalitlar, iste'mol qiluvchilar tomonidan belgilanadi va shifrlash va deshifrlash jarayonida matn ma'lumotlarini muhokama qilish uchun ishlatiladi.
Shifrlash bosqichi: DES, matn ma'lumotlarini 64 bitlik bloklar halida shifrlaydi. Har bir blok, kalitlar bilan xorlanadi va har nechta bosqichlarda muhokama qilinadi. Shu jarayonda har bir blokning har bir bayti uchun substitutsiya, transpositsiya va boshqa algoritmlar qo‘llaniladi.
Deshifrlash bosqichi: Shifrlangan matn ma'lumotlarni asl holatiga qaytarish uchun DES deshifrlash algoritmi ishlatiladi. Deshifrlash bosqichida shifrlangan ma'lumotning har bir bloki kalitlar bilan xorlanadi va asl ma'lumotlarga o‘tkaziladi.
DES, o‘z davrining eng mashhur shifrlash algoritmi bo‘lganligi uchun keng tarqalgan. Unga qarshi, 1990-yillarda DES ataki usulida uning xavfsizlik darajasi pasaydi va 56 bitlik kalit uzunligi hozirda yeterli xavfsizlikni ta'minlamaydi. Shuning uchun hozirgi kunda DESning ko‘plab variantlari (masalan, 3DES) kuchli kalitlar va kengaytirilgan blok uzunligi bilan ishlatiladi.
DES, tarixiy maqsadlari uchun yodda qoldirilsa-da, hozirgi kunda u kuchli xavfsizlik talablariga javob bermaydigan algoritmdir. Aniq xavfsizlik talablari uchun, AES kabi kuchli shifrlash algoritmlari tavsiya qilinadi.
|
| |
